37

Ludi quam amplissimi ut fierent senatus decrevit. Ad eos ludos auctore Attio Tullio vis magna Volsco2 rum venit. Priusquam committerentur ludi, Tullius, ut domi compositum cum Marcio fuerat, ad consules venit; 3 dicit esse quae secreto agere de re publica velit. Arbitris remotis 'Invitus' inquit 'quod sequius sit de meis civibus loquor. Non tamen admissum quicquam ab iis criminatum venio, sed cautum ne admittant. 4 Nimio plus quam velim nostrorum ingenia sunt mo5 bilia. Multis id cladibus sensimus, quippe qui non nostro merito sed vestra patientia incolumes simus. Magna hic nunc Volscorum multitudo est; ludi sunt; spec6 taculo intenta civitas erit. Memini quid per eandem occasionem ab Sabinorum iuventute in hac urbe commissum sit. Horret animus ne quid inconsulte ac temere fiat. Haec nostra vestraque causa prius dicenda 7 vobis, consules, ratus sum. Quod ad me attinet, extemplo hinc domum abire in animo est, ne cuius facti dictive contagione praesens violer.' Haec locutus abiit. 8 Consules cum ad patres rem dubiam sub auctore certo detulissent, auctor magis, ut fit, quam res ad praecavendum vel ex supervacuo movit; factoque senatus consulto ut urbem excederent Volsci, praecones dimittun

tur qui omnes eos proficisci ante noctem iuberent. Ingens pavor primo discurrentis ad suas res tollendas 9 in hospitia perculit; proficiscentibus deinde indignatio oborta, se ut consceleratos contaminatosque ab ludis festis diebus coetu quodam modo hominum deorumque abactos esse.

Cum prope continuato agmine irent, praegressus Tul- 38 lius ad caput Ferentinum, ut quisque veniret, primores eorum excipiens querendo indignandoque, et eos ipsos, sedulo audientes secunda irae verba, et per eos multitudinem aliam in subiectum viae campum deduxit. Ibi 2 in contionis modum orationem exorsus 'Veteres populi Romani iniurias cladesque gentis Volscorum, ut omnia' inquit 'obliviscamini alia, hodiernam hanc contumeliam quo tandem animo fertis, qua per nostram ignominiam ludos commisere? An non sensistis triumphatum hodie 3 de vobis esse? Vos omnibus, civibus, peregrinis, tot finitimis populis, spectaculo abeuntes fuisse? Vestras coniuges, vestros liberos traductos per ora hominum? Quid eos qui audivere vocem praeconis, quid qui nos 4 videre abeuntes, quid eos qui huic ignominioso agmini fuere obvii existimasse putatis, nisi aliquod profecto

9. discurrentis: the present indicates the time of the action of perculit as opposed to that of oborta; while they were getting ready to go fear predominated, when they were actually starting (proficiscentibus) that emotion gave way to indignation. deorumque: inasmuch as it was a religious festival.

THE SUCCESS OF TULLIUS' SCHEME.

38. cum... irent: i.e. they came almost in a body, so that Tullius could address them to advantage. — caput Ferentinum: cf. I. 50. I, 51. 9. The site was, however, oc

nefas esse, quod, si intersimus spectaculo, violaturi simus ludos piaculumque merituri, ideo nos ab sede pi5 orum coetu concilioque abigi? Quid deinde? Illud non succurrit, vivere nos quod maturarimus proficisci ? — si hoc profectio et non fuga est. Et hanc urbem vos non hostium ducitis, ubi si unum diem morati essetis, moriendum omnibus fuit? Bellum vobis indictum est, 6 magno eorum malo qui indixere, si viri estis.' Ita et sua sponte irarum pleni et incitati domos inde digressi sunt, instigandoque suos quisque populos effecere ut omne Volscum nomen deficeret.

39

Imperatores ad id bellum de omnium populorum sententia lecti Attius Tullius et Cn. Marcius, exsul Roma2 nus, in quo aliquanto plus spei repositum. Quam spem nequaquam fefellit, ut facile appareret ducibus validiorem quam exercitu rem Romanam esse. Circeios profectus primum colonos inde Romanos expulit, liberam3 que eam urbem Volscis tradidit. Inde in Latinam viam transversis tramitibus transgressus Satricum Longulam

4. quod referring directly to nefas, and so a neuter accusative, which, but explaining ideo, and so a conjunction, because. But they are really the same thing; cf. Gr. 240. a.

5. quid deinde, what follows? The answer is illud, etc. hoc: more emphatic than haec, the usual form (Gr. 195. d), as dwelling more on the act independent of its name. -fuit: see Gr. 308. c. — malo : ablative of manner. For the thought, cf. pestiferum, I. 58. 8.

6. suos quisque: they were primores (see 1) of different cities of the stock. deficeret: Livy is probably thinking of the later Roman supremacy, for the Volscians had never been conquered, and so could not revolt.'

Poluscam Coriolos Mugillam, haec Romanis oppida ademit. Inde Lavinium recepit, tum deinceps Corbionem 4 Vitelliam Trebium Labicos Pedum cepit. Postremum 5 ad urbem a Pedo ducit, et ad fossas Cluilias quinque ab urbe milia passuum castris positis populatur inde agrum Romanum custodibus inter populatores missis, qui patri- 6 ciorum agros intactos servarent, sive infensus plebi, sive ut discordia inde inter patres plebemque oreretur. Quae 7 profecto orta esset adeo tribuni iam ferocem per se plebem criminando in primores civitatis instigabant, sed externus timor, maximum concordiae vinculum, quamvis suspectos infensosque inter se iungebat animos. Id modo non conveniebat, quod senatus consu- 8 lesque nusquam alibi spem quam in armis ponebant, plebes omnia quam bellum malebat.

Eos 9

Sp. Nautius iam et Sex. Furius consules erant. recensentes legiones, praesidia per muros aliaque in quibus stationes vigiliasque esse placuerat loca distribuentis multitudo ingens pacem poscentium primum seditioso clamore conterruit, deinde vocare senatum, referre de legatis ad Cn. Marcium mittendis coegit. Acceperunt relationem patres, postquam apparuit labare 10

-fos

5. a Pedo: the plan of the campaign is not very clear, and probably was not to Livy himself. sas Cluilias: cf. I. 23. 3. 6. agros intactos: cf. Hannibal's similar device, XXII. 23.

7. per se: i.e. without such instigation.criminando: used absolutely. - sed: taking the place of a protasis. quamvis, etc.: a kind of cross between a general statement, 'united dispositions, however hostile,' and a particular one, ' united these, though they were,' etc. iungebat, tended to unite; a use of the conative imperfect.

8. id modo, etc., in this only they did not agree.

9. iam: i.e. time had elapsed for an election to come round; cf. 23. 14 n. — recensentes: the next step after the conscription, which the plebs did not, as in other cases, resist; distribuentis: a still later step. stationes, pickets; vigilias, sentinels, for night-watches. primum, etc.: i.e. first they were met by an indefinite, riotous mob, and then were definitely forced to take measures.

10. acceperunt: cf. reiecta, 31. 9. labare: i.e. in reference to

plebis animos, missique de pace ad Marcium oratores II atrox responsum rettulerunt: si Volscis ager redderetur, posse agi de pace; si praeda belli per otium frui velint, memorem se et civium iniuriae et hospitum beneficii adnisurum ut appareat exsilio sibi inritatos, non fractos 12 animos esse. Iterum deinde idem missi non recipiuntur in castra. Sacerdotes quoque, suis insignibus velatos, isse supplices ad castra hostium traditum est; nihilo magis quam legatos flexisse animum.

40

Tum matronae ad Veturiam, matrem Coriolani, Volumniamque uxorem frequentes coeunt. Id publicum

2 consilium an muliebris timor fuerit, parum invenio; pervicere certe, ut et Veturia magno natu mulier et Volumnia duos parvos ex Marcio ferens filios secum in castra hostium irent, et quoniam armis viri defendere urbem non possent, mulieres precibus lacrimisque de3 fenderent. Vbi ad castra ventum est, nuntiatumque Coriolano est adesse ingens mulierum agmen, primo, ut qui nec publica maiestate in legatis nec in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religione motus esset, multo obstinatior adversus lacrimas muliebres erat.