cum effet, vir inquieti animi, et minime otium, quo tum diutino fenefcere videbatur, patientis, aditum ĥibi ad oblides Tarentinos invenit. Cuftodiebantur in atrio #Libertatis minore cura, quia nec ipfis, nec civitati eoDrum fallere Romanos expediebat. Hos, crebris colloquiis follicitatos, corruptis aedituis duobus, cum primis tenebris cuftodia eduxiffet, ipfe comes occulti itineris factus profugit, Luce prima vulgata per urbem fuga eft: millique, qui fequerentur, ab Tarracina comprehenfos omnes retraxerunt. deducti in comitio, vir gisque, approbante populo, caesi de saxo dejiciuntur.

VIII. Hujus atrocitas poenae duarum nobilissimarum in Italia Graecarum civitatum animos irritavit, cum publice, tum etiam fingulos privatim, ut quisque tam foede interemtos aut propinquitate, aut amicitia contin gebat. Ex iis tredecim fere nobiles juvenes, Tarentini conjuraverunt, quorum principes Nico et Philemenus erant. Hi prius, qum aliquid moverent, colloquendum cum Hannibale rati, nocte per fpeciem venandi urbem egreffi, ad eum proficifcuntur. et, cuin haud procul caftris abeffent, ceteri filva prope viam sese occuluerunt: Nico et Philemenus, progreffi ad ftationes comprehenfique, ultro id petentes, ad Hannibalem deducti funt. Qui cum et caufas confilii fui, et quid pararent, expofuiffent; collaudati, oneratique proinif lis, jubentur, ut fidem popularibus facerent, praedandi caufa fe urbe egreffos, pecora Carthaginienfium, quae paftum propulfa effent, ad urbem agere. tuto ac fine certamine id facturos, promiffum eft. Confpecta ea praeda juvenum eft: minusque, iterum ac faepius id eas audere, miraculo fuit. Congreffi cum Hannibale rurfus, fides fanxerunt, liberos Tarentinos leges fuaque omnia habituros, neque ullum vectigal Poeno penfuros, praefidiumve invitos recepturos: prodita praefidia Cartha ginienfium fore. Haec ubi convenerunt, tunc vero Philemenus confuetudinem nocte egrediundi redeundique in urbem frequentiorem facere: (et erat venandi studio infignis) canesque et alius apparatus fequebatur; captumque ferme aliquid, aut ab hofte ex praeparato ablatum P 3

repor

tatique tandem duo tribuni plebis Sp. et L. Carvilii, cum ren invifam infamemque cernerent, ducentûm millium aeris multain M. Poftumio dixerunt. cui certandae cum dies adveniffet, conciliumque tam frequens plebis adeffet, ut multitudinem area Capitolii vix caperet; perorata caufa, fpes una videbatur effe, fi C. Servilius Cafca tribunus plebis, qui propinquus cognatusque Poftumio erat, prius, quam ad fuffragium tribus vocarentur, interceffiffet. Teftibus datis, tribuni populum fummoverunt; fitellaque allata eft, ut fortirentur, ubi Latini fuffragium ferrent. Interim publicani Cafcae inftare, ut concilio diem eximeret. populus reclamare: et forte in cornu primus fedebat Casca, cui fimul metus pudorque animum verfabat. Cum in eo parum praefidii effet, turbandae rei caufa publicani per vacuum in fubmoto locum cuneo irruperunt, jurgantes fiinul cum populo tribunisque. Nec procul dimicatione res erat, cum Fulvius conful tribunis, Nonne videtis, inquit, vos in ordinem coactos effe, et rem ad feditionem fpectare, ni propere dimittitis plebis concilium?

pu

IV. Plebe dimiffa, fenatus vocatur, et confules. referunt de concilio plebis turbato vi atque audacia blicanorum. M. Furium Camillum, cujus exfilium ruina urbis fecuta fuerit, damnari fe ab iratis civibus paffum effe Decemviros ante eum, quorum legibus ad cam diem viverent, multos poftea principes civitatis, judicium de fe populi paffos. Poftumium Pyrgenfem Juffragium populo Romano extorfiffe, concilium plebis Justuliffe, tribunos in ordinem coëgiffe, contra populum Romanum aciem inftruxiffe, locum occupaffe, ut tribunos a plebe intercluderet, tribus in fuffragium vocari prohiberet. Nihil aliud a caede as dimicatione continuiffe homines, nifi patientiam magiftratuum, quod cefferint. in praefentia furori atque audaciae paucorum, vincique, fe ac populum Romanum paffi fint: et comitia, quae reus vi atque armis prohibiturus erar, ne caufa quaerentibus dimicationem daretur, voluntate ipfius fustulerint. Haec cum ab optimo quoque pro atrocitate rei acta effent, vimque eam contra rempublicam et perniciofo

The

U. C. 540. a. C. N. 212.

exemplo factam, fenatus decreffet; confeftim Carvilii tribuni plebis, omiffa mulctae certatione, rei capitalis diem Poftumio dixerunt: ac, ni vades daret, prehendi a viatore, atque in carcerem duci jufferunt. Poftumius, vadibus datis, non affuit. Tribuni plebem rogaverunt, plebesque ita fcivit: Si M. Poftumius ante Kalendas Majas non prodiffet, citatusque eo die non refpondiffet, neque excufatus effet, videri eum in exfilio effe: bonaque ejus venire, ipfi aqua er igni placere interdici. Singulis deinde eorum, qui turbae ac tumultus concitatores fuerant, rei capitalis diem dicere, ac vades pofcere coeperunt. Primo non dantes, deinde etiam eos, qui dare' poffent, in carcerem conjiciebant: cujus rei periculum vitantes plerique in exfilium abierunt.

V. Hunc fraus públicanorum, deinde fraudem audacia protegens, exitum habuit. Conitia inde pontifici maximo creando funt habita. Ea comitia novus pontifex M. Cornelius Cethegus habuit. Tres ingenti certamine petierunt: Q Fulvius Flaccus conful, qui et ante bis conful et cenfor fuerat: et T. Manlius Torquatus, et ipfe duobus confulatibus et cenfura infignis: et P. Licinius Craffus, qui et aedilitatem curulem petiturus erat. hic fenes honoratosque juvenis in eo certamine vicit., Ante hunc, intra centum annos et viginti, nemo praeter P. Cornelium Caluffam, pontifex maximus creatus fuerat, qui fella curuli non fediffet. Confules cum aegre delectum conficerent, quod inopia juniorum non facile in utrumque, ut et novae urbanae legio-, nes, et fupplementum veteribus fcriberetur, fufficiebat; fenatus abfiftere eos incepto vetuit, et triumviros binos creari juffit: alteros, qui citra, alteros, qui ultra quinquagefimum lapidem in pagis, forisque, et conciliabulis omnem copiam ingenuorum infpicerent: et, fi qui roboris fatis ad ferenda arma habere viderentur, etiamfi nondum militari aetate effent, milites facerent. Tribuni plebis, fi iis videretur, ad populum ferrent, ut, qui mi» nores feptem et decem annis facramento dixiffent, iis per inde ftipendia procederent, ac fi feptem et decem annoTum, aut majores, milites facti effent. Ex hoc fenatusT. Livii. Tom. II.

Р

con

U. C. 540. a. C. N. 212.

confulto creati triumviri bini conquilitionem ingenuo. rum per agros habuerunt. Eodem tempore ex Sicilia literae M. Marcelli de poftulatis militum, qui cum P. Lentulo militabant, in fenatu recitatae funt. Cannenlis reliquiae cladis hic exercitus erat, relegatus in Siciliam, ficut ante dictum eft, ne ante Punici belli finem in Italiam reportaretur.

VI. Hi permiffu Lentuli primores equitum centu rionumque, et robora ex legionibus peditum, legatos in hiberna ad M. Marcellum miferunt, e quibus unus, po teftate dicendi facta, Confulem, inquit, te, M. Marcelle, in Italiam adiffemus, cum primum de nobis, etfi non iniquum, certe trifte fenatusconfultum factum eft; nifi hoc fperaffemus, in provinciam nos morte regum turbatam ad grave bellum adverfus Siculos fimul Poenosque mitti: et fanguine nostro vulneribusque nos fenatui fatisfacturos effe: ficut patrum memoria, qui capti a Pyrrho ad Heracleam erant, adverfus Pyrrhum ipfum pugnaszes fatisfecerunt. Quanquam quod ob meritum noftrum fuccenfuiftis, Patres confcripti, nobis, aut fuccenfetis? Ambo mihi confules et univerfum fenatum intueri videor, cum te, M. Marcelle, intueor: quem fi ad Cannas confulem habuiffemus, melior et reipublicae et noftra fortuna effer. Sine, quaefo, priusquam de conditione noftra queror noxam, cujus arguimur, nos purgare. Si non Deûm ira, nec fato, cujus lege immobilis rerum humanarum ordo feritur, fed culpa periimus ad Cannas, cujus tandem ea culpa fuit? militum, an imperatorum? Equidem miles nihil unquam dicam de imperatore meo, cui praefertim gratias fciam ab fenatu actas, quod non defperaverit de republica; cui poft fugam ab Cannis per omnes annos prorogatum imperium. Ceteros item ex reliquiis cladis ejus, quos tribunos militum habuimus, homores petere et gerere, et provincias obtinere audivimus. An vobis veftrisque liberis ignofcitis facile, Patres con fcripti, in haec vilia capita faevi? et confuli primoribusque aliis civitatis fugere, cum fpes alia nulla effet, turpe non fuit; milites utique morituros in aciem mififtis? Ad Alliam prope omnis exercitus fugit: ad Furculas Cau

mus.

dinas, ne expertus quidem certamen, arma tradidit hofti, ut alias pudendas clades exercituum taceam:- tamen tantum abfuit ab eo, ut ulla ignominia iis "exercitius quaereretur, ut et urbs Roma per eum exercitum, qui ab Allia Vejos transfugerat, recuperaretur; et Caudinae legiones, quae fine armis redierant Romam, armatae re• miffae in Samnium, cundem illum hoftem fub jugum miferint, qui hac fua ignomínia laeratus fuerat. Cannenfem vero quisquam exercitum fugae aut pavoris infimulare poteft, ubi plus quinquaginta millia hominum ceciderunt?. unde conful cum equitibus feptuaginta fugit? unde nemo fupereft, nifi quem hoftis caedendo feffus reliquit? Cum captivis redemtio negabatur, nos vulgo homines lauda bant, quod reipublicae nos refervaffemus: quod ad confulem Venufiam rediffemus, et fpeciens jufti exercitus feciffe Nunc deteriore conditione fumus, quam apud patres noftros fuerant captivi, quippe illis arma tantum atque ordo militandi, locusque, in quo tenderent in caforis, eft mutatus: quae tamen, femel navara reipublicae opera, et uno felici proelio, recuperarunt. Nemo eorum relegatus in exfilium eft: nemini fpes emerendi ftipendia ademia: hoftis denique eft datus, cum quo dimicantes, aut vitam femel, aur ignominiam finirent. Nos, quibus (nifi quod commifimus, ut quisquam ex Cannenfi acie miles Romanus fupereffet) nihil objici poteft, non folum a patria procul Italiaque, fed ab hofte etiam, relegati fumus: ubi senescamus in exfilio, ne qua fpes, ne qua occa, fio abolendae ignominiae, ne qua pla andae civium irae, we qua denique bene moriendi fit. Neque ignominiae finem, nec virtutis praemium petimus; modo experiri animum, et virtutem exercere liceat. laborem et periculum petimus, ut virorum, ut militum officio fungamur, Bellum in Sicilia jam alterum annum ingenti dimicatione

ge.

ritur: urbes alias Poenus, alias Romanus expugnat: pe ditum et equitum acies concurrunt; ad Syracujas terra marique res geritur: clamorem pugnantium crepitumque. armorum exaudimus refides ipfi ac fegnes, tamquam nec nec arma habeamus. Servorum legionibus Ti. Sempronius conful toties jam cum hofte fignis collatis pugnavis. Operae pretium habent, libertatem civitatem.

manus,

P 2

que.