nam et lupus intraverat caftra, laniatisqne obviis, ipfe intactus evaferat; et examen apum in arbore praetorio Aimminente confederat. Quibus procuratis, Scipio, cum, equitati jaculatoribusque expeditis profectus ad caftra hoftium, exque propinquo copias, quantae, et cujus generis effent, fpeculandas, obvius fit Hannibali, et ipfi cum equitibus ad exploranda circa loca progreffo. neutri alteros primo cernebant: denfior deinde inceffu tot hom equorumque oriens pulvis fignum propins Loftium fuit. Conftitit utrumque agmen: et proelio ele expediebant. Scipio jaculatores et Gallos equites in fronte locat; Romanos, fociorumque quod roboris fuit, in fubfidiis. Hannibal frenatos equites in medium accipit, cornua Nunridis firmat.

quant

Vixdum clamore fublato, jaculatores fugerunt inter fubfidia ad. fecundam aciem, inde equitum certamen erat aliquam. diu anceps; dein, quia turbabant equos pedites intermixti, multis labentius ex equis, aut defilientibus, ubi fuos premi circumventos vidiffent, jam magna ex parte ad pedes pugna jerat: donec Numidae, qui in, cornibus erant,circumvecti paululum, ab tergo fe oftenderunt. Is pavor perculit Romanos, auxitque pavorem confulis vulnus, perienluinque intercurfu tum primum pubefcentis filii propulfatum. Hic erit juvenis, penes quem perfecti hujusee belli laus eft, Africanus ob egregiam victoriam de Hannibale Poenisque appellatus. Fuga tamen effufa jaculatorum maxime fuit, quos primos Numidae invaferunt. Alius confertus equitatus confulem in medium acceptum, non armis modo, fed etiam corporibus fuis, protegens, in caftra, nusquam trepide neque effufe cedendo, reduxit. Servati confulis decus Coelius ad fervum natione Ligurem delegat. malim equidem de filio verum effe, quod et plures tra-p didere auctores, et fama obtinuit.

XLVII, Hoc primum cum Hannibale proelium fuit; quo facile apparuit, et equitatu meliorum Poenum effe, et ob id campos patentes, quales funt inter Paduin Alpesque, bello gerendo Romanis aptos non effe. Itaque proxima nocte, juffis militibus vafa filentio colligere,

caftra

Ma

ex

Padi

caftra ab Ticino nota, feftinatumque ad Padum eft; ut ratibus, quibus junxerat flumen, nondum refolutis, fine tumultu atque infectatione hoftis, copias trajiceret. Prius Placentiam pervenere, quam fatis feiret Hannibal ab Ticino profectos: tamen ad fexcentos moratorum in citeriore ripa, fegniter ratem folventes, cepit. transire non potuit pontem, ut extrema refoluta erant, tota rate in fecundam aquam labente. Coelius auctor el gonem cum equitatu et Hifpanis peditibus templo transnaffe; ipfum Hannibalem per fup vada exercitum traduxiffe, elephantis in ordinem ad fustinendum impetum fluminis opponitis. Ea peritis amnis ejus vix fidem fecerint. nam neque equites, armis equisque falvis, tantam vim fluminis fuperaffe verifi inile eft, ut jam Hifpanos omnes inflati transvexerint, utres; et multorum dierum circuitu Padi vada petenda fuerant, qua exercitus gravis impedimentis traduci poffet. Potiores apud me auctores funt, qui biduo vix locum rate jungendo flumini inventum tradunt; ea cum Magone equites Hifpanorum expeditos praemiffos. dum Hannibal, circa flumen legationibus, Gallorum audiendis moratus, trajicit gravius peditum agmen, interim Mago equitesque ab transitu fluminis diei unius iti nere Placentiam ad hoftes contendunt. Hannibal paucis, poft diebus fex millia a Placentia caftra communivit, et, poftero die, in confpectu hoftium acie directa, potestatem pugnae fecit.

XLVII. Infequenti nocte caedes in caftris Romanis, tumultu tamen quam re major, ab auxiliaribus Gallis facta eft. ad duo millia peditum et ducenti equites, vigilibus ad portas trucidatis, ad Hannibalem transfugiunt: quos Poenus benigne allocutus, et fpe ingentium donorum accenfos, in civitates quemque fuas, ad follicitandos popularium animos dimifit Scipio, caedem eam fignum defectionis omnium Gallorum effe ratus, contactosque eo fcelere, velut injecta rabie, ad arma ituros; quanquain gravis adhuc vulnere erat, tamen quarta vigilia noctis infequentis tacito agmine profectus ad Tre. biam fluvium, in loca altiora collesque impeditiores

C 5

equi.

mora

U. C. 534

a. C. N. 218.

et

equiti caftra movet. Minus, quam ad Ticinum, fefellit: miffisque Hannibal primum Numidis, deinde omni equitatu, turbaffet utique noviffimum agmen, ni aviditate praedae in vacua Romana caftra Numidae devertiffent. Ibi dum, perfcrutantes loca omnia caftrorum, nulla fatis digno morae pretio tempus terunt, einiffus hoftis de manibus eft: et quum jam transgreffos Trebiamanos, metantesque caftra confpexiffent, paucos eciderunt, citra flumen interceptos. Scipio, nec v onem vulneris in via jactanti ultra patiens, collegam (jam enim et revocatuin ex Sicilia audierat) ratus exfpectandum, locum, qui prope flumen tutissimus ftativis eft vifus, delectum communiit. Nec procul inde Hannibal cum confediffet, quantum victoria equeftri elatus, tantum anxius inopia, quae per hoftium agros euntem, nusquam praeparatis commeatibus, major in dies excipiebat, ad Clafidium vicum, quo magnumn" frumenti numerum congefferant Romani, mittit. ibi cum vim pararent, fpes facta proditionis: nec fane magno pretio, nummis aureis quadringentis, Dafio Brundulino praefecto praefidii corrupto, traditur Hannibali Claftidium, id horreum fuit Poenis fedentibus ad Trebiam. In captivos ex tradito praefidio, ut fama clementiae in principio rerum colligeretur, nihil faevi,tum eft.

ན

ིས་

XLIX. Cum ad Trebiam terreftre conftitiffet bellum, interim circa Siciliam infulasque Italiae imminentes, et a Sempronio confule, et ante adventum ejus, terra marique res geftae viginti quinqueremnes cum mille armatis ad depopulandam oram Italiae a Carthaginienfibus miffae, novem Liparas, octo infulam Vulcani tenuerunt, tres in fretum avertit aeftus. Ad eas confpectas a Meffana duodecin naves ab Hierone rege Syracufanorum miffae, qui tum forte Meffanae erat, confalem Romanum opperiens, nullo repugnante captas naves Meffanam in portum deduxerunt. Cognitum ex captivis, praeter viginti naves, cujus ipfi claflis effent, in traliam miffas, quinque et triginta alias quinqueremes Siciliam petere ad follicitandos veteres focios. Li

1ybaei occupandi praecipuam curam effe: credere eadem tempeftate, qua ipfi disjecti forent, eam quoque classeni ad Aegates infulas dejectam. Haec ficut audita erant, rex M. Aemilio praetori, cujus Sicilia erat provincia perfcribit, monetque, Lilybaeum firmo teneret praefi dio. Extemplo et circa praetorem ad civitates milli le gati tribunique, qui fuos ad curam cuftodiae intenderent: ante omnia Lilybaeum teneri: ad apparatun belli, edicto propofito, ut focii navales decem dierum cocta cibaria ad naves deferrent; ubi fignum datum eflet, no quis moram confcendendi faceret; perque omnem oram qui erant, ex fpeculis profpicerent adventantem hoftium claffem. Simul itaque (quanquam de industria morati curfum navium erant Carthaginienfes, ut ante lucem accederent Lilybaeum) praefensum tamen est, quia et luna pernox erat, et fublatis armamentis venie-, bant; extemplo datum e fpeculis fignum, et in oppido ad arma conclamatum eft, et in naves confcenfum: pars militum in muris portarumque in ftationibus, pars in na vibus erant. Et Carthaginienfes, quia rein fore haud, cum imparatis cernebant, usque ad lucem portu fe abstinuerunt, demendis armamentis eo tempore aptandaqué ad pugnam claffe abfumto. Ubi illuxit, recepere clas fem in altum, ut fpatium pugnae effet, exitumque libe rum e portu naves hoftiùm haberent, Nec Romani de- : trectavere pugnam, et memoria circa ea ipfa loca ge ftarum rerum freti, et militum multitudine ac virtute,

1

L. Ubi in altum evecti funt, Romanus conferere pugnan, et ex propinquo vires conferre velle; contra eludere Poenus, et arte, non vi, rem gerere, navium, que, quam virorum aut armorum, malle certamen facere. nam ut fociis navalibus affatim instructam classem, ita inopem milite habebant; et, ficubi conferta navis effet, haudquaquam par numerus arinatorum ex ea pu gnabat, Quod ubi animadverfum eft, et Romanis mul titudo fua auxit animum, et paucitas illis minuit, Extemplo feptem naves Punicae circuinventae; fugam ceterae ceperunt. mille et feptingenti fuere in navibus capti, milites nautaeque; in his tres nobiles Carthaginienfium,

Claffis

1

Claffis Romana incolumis, una tantum perforata navi, fed ea quoque ipfa reduce, in portum rediit. Secundum hanc pugnam, nondum gnaris ejus, qui Meffanae erant, Ti. Sempronius conful Meffanam venit. Ei fretum intranti rex Hiero claffem ornatain obviam duxit:" transgreffusque ex regia in praetoriam navem, gratulatus fofpitem cum exercitu et navibus adveniffe, precatusque profperum ac felicem in Siciliam, transitum; ftatum deinde infulae et Carthaginienfium conata expofuit: pollicitusque eft, quo animo priore bello populum Romanum juvenis adjuviffet, eo fenem adjuturum. Frumentum veftimentaque fefe legionibus confulis fociisque navalibus gratis praebiturum. grande periculum Lilybaeo maritimisque civitatibus effe, et quibusdam volentibus novas res fore. Ob haec confuli nihil cunctandum vifum, quin Lilybaeum claffe peteret; et rex regiaque claffis una profecti. navigantes inde, pugnatum ad Lilybaeum, fufasque et captas hoftium nayes,

accepere.

LI. A Lilybaeo conful, Hierone cum claffe regia dimiffo, relictoque praetore ad tuendam Siciliae orain, iple in infulam Melitam, quae a Carthaginienfibus tenėbatur, trajecit. Advenienti Hamilcar, Gisgonis filius, praefectus praefidii, cum paulo minus duobus millibus militum, oppidumque cum infula traditur: inde poft paucos dies réditum ilybaeum, captivique et a confule et a praetore, praeter infignes nobilitate viros, fub corona venierunt. Poftquam ab ea parte fatis tutam Siciliam cenfebat conful, ad infulas Valcani (quia fama erat, stare ibi Punicam claffem) trajecit, nec quisquam hoftium circa eas infulas inventus." Jam forte transmiferant ad vaftandam Italiae orain: depopulatoque Vibonenfi agro, urbem etiam terrebant. Repetenti Siciliam confuli exfcenfio hoftium in agrum Vibonenfem facta nuntiatur: literaeque ab fenatu de transitu in Italiam Hannibalis, et, ut primo quoque tempore collegae ferret auxilium, miffae traduntur. Multis fimul anxius curis, exercitum, extemplo in naves impofitum, Ariminum fupero mari mifit: Sex. Pomponio legato cum viginti