cum alii refolutis oris in ancoras evehuntur; alii, ne quid teneat, ancoralia incidunt; raptimque omnia praepropere agendo, militum apparatu nautica minifteria im pediuntur, trepidatione nautarum capere et aptare arma miles prohibetur. Et jam Romanus non appropinqua bat modo, fed direxerat etiam in pugnam naves. ita que non ab hofte et proelio magis Poeni, quam fuomet ipfi tumultu turbati, tentata verius pugna, quam inita in fugam averterunt claffem. et cum adverf amnis os lato agmine ac tam multis fimul venientibus haud fans ' intrabile effet, in litus paffim naves egerunt: atque alii vadis, alii ficco litore excepti, partim armati, partim inermes, ad inftructam per litus aciem fuorum perfugere, Duae tamen primo concurfu captae erant Punicae naves, quatuor fuppreffae.

R.

XX. Romani, quanquam terra hoftium erat, ar matamque aciem toto praetentam in litore cernebant, haud cunctanter infecuti trepidam hoftium claffem, naves omnes, quae non aut perfregerant proras litore illilas, aut carinas fixerant vadis, religatas puppibus in altum extraxere. ad quinque et viginti naves ex qua. draginta cepere, Neque id pulcherrimum ejus victoriae fuit, fed quod una levi pugna toto ejus orae mari potiti erant. itaque ad Honofcam claffe provecti, exfcenfione. ab navibus in terram facta, cum urbem vi cepillent, saptamque diripuiffent, Carthaginem inde. petunt: at que, omnem agrum eirca depopulati, poftrema tecta s quoque conjuncta muro portisque incenderunt. Inde s jam praeda gravis ad Longunticam pervenit classis: ubi vis magna fparti ad rem nauticam congefta ab Hasdru bale. quod fatis in ufum fuit, fublato, ceterum omne! incenfum eft. Nec continentis modo projectas oras prae tervecta, fed in Ebufum infulam transmiffum. ubi urbe, quae caput infulae eft, biduum nequidquam fummo la bore oppugnata, ubi in fpem irritam fruftra teri tempus. animadverfum eft, ad populationem agri verfi, direptis aliquot incenfisque vicis, majore, quam ex continenti, praeda parta, cum in naves le recepiffent, ex Baliaribus infulis legati pacem petentes ad Scipionem venerunt,

Inde Alexa retro claffis, reditumque in citeriora provin ciae: quo omnium populorum, qui Iberum incolunt, multorum et ultimae Hifpaniae legati concurrerunt. Sod qui vere ditionis imperiique Romani facti funt, obfidis bus datis, populi amplius fuerunt centum viginti. Igi tur terreftribus quoque copiis fatis fidens Romanus, us que ad faltum Caltulonenfem eft progreffus. Hasdrubal in Lufitaniam ac propius Oceanum conceffit.

XXI. Quietum inde fore videbatur reliquum aeftatis tempus, fuiffetque per Poenum hoftem; fed, praetere quam quod ipforum Hifpanorum inquieta avidaque in novas res funt ingenia, Mandonius, Indibilisque, qui anted Targetum regulus fuerat, poftquam Romani ab faltu effere ad maritimam oram, concitis populari bus, in agrum pacatum fociorum Romanorum ad popu Jaugum venerunt. Adverfus eos tribunus militum cum expeditis auxiliis, a Scipione miffi, levi certamine, ut tumultuariam manum, fudere omnes; occifis quibusdam captisque, magna pars armis exuta. Hic tamen tumultus cedentem ad Oceanum Hasdrubalem cis Iberum ad focios tutandos retraxit. Caftra Punica in agro Ilercaonenfium, caftra Romana ad novam elaffem erant, cum fama repens alio avertit bellum. Celtiberi, qui principes regionis fuae legatos miferant, obfidesque de derant Romanis, nuntio miffo a Scipione exciti, arma capiunt, provinciamque Carthaginienfium valido exer citu invadunt: Aria oppida vi expugnant. inde, cum. iplo Hasdrubale duobus proeliis egregie pugnantes, quin decim millia hoftium occiderunt, quatuor millia cum multis militaribus fignis capiant.

XXII. Hoc stata rerum in Hifpania, P. Scipio int provinciam venit, prorogato poft confulatum imperios ab fenatu miffus, cum triginta longis havibus, et octo millibus militum, magnoque commeatu advecto. «Ea claflis ingens agmine onerariarum procul vifa, cum magna laetitia civium fociorumque, portum Tarraconis ex alio tenuit. ibi milite expofito, profectus Scipio fratri se conjungit: he deinde communi animo confilio.

que

"

que gerebant bellum. Occupatis igitur Carthaginienfi. bus Celtiberica bello, haud cunctanter Iberum transgre diuntur, nec ullo vifo hofte, Saguntur pergunt ire, quod ibi obfides totius Hifpaniae cuftodiae traditos ab Hannibale fama erat modico in arce cuftodiri praefidio. id unum pignus inclinatos ad Romanam focietatem omnium Hifpaniae populorum animos morabatur, ne fanguine liberum fuorum culpa defectiouis lueretur. Eo vinculo Hifpaniam vir unus, folerti magis quam fideli confilio, exfolvit. Abelux erat Sagunti nobilis Hifpa nus, fidus ante Poenis: tum (qualia plerumque funt bar barorum ingenia) cum fortuna mutaverat fidem, ceterum, transfugam, fine magnae rei proditione venientem ad hoftes, nihil aliud quam unum vile atque infame corpus effe ratus, id agebat, ut quam maximum emolumentum novis factis effet. Circumfpectis igitur omni, bus, quae fortuna poteftatis ejus poterat facere, obli dibus potiffimum tradendis animum adjecit: eam unam rem maxime ratus conciliaturam Romanis principum Hifpaniae amicitiam. Sed cum, injuffu Boltaris praefecti, fatis fciret, nihil obfidum cuftodes facturos effe, Boftarem ipfum arte aggreditur. Caftra extra urbem in ipfo litore habebat Bostar, ut aditum ex portu intercluderet Romanis. ibi eum in fecretum abductum, velut ignorantem, monet, quo ftatu fit res. Metum conti nuiffe ad eam diem Hifpanorum animos, quia procul Romani abeffent: hunc cis Iberum cajtra Romana, effe, arcem tutam perfugiumque novas valentibus res. itaque quos metus non teneat, beneficio et gratia devinciendos effe. Miranti Boftari precontantique, quodnam id fu bitum tantae rei donum poffit effe? Obfides, inquit, in civitates remitte. id et privatim parentibus, quorum. maximum nomen in civitatibus eft fuis, et publice popu lis gratum erit. Vult fibi quisque credi, et habita fides. ipfam plerumque obligat fidem. Minifterium reftituen➡ dorum damos obfidum mihimet depofco ipfe, ut opera quoque impenfa confilium adjuvem meum, et rei fuapte matura gratae, quantam infuper gratiam poffim, adjiciam. Homini, non ad cetera Punica ingenia callido, ut perfuafit, nocte olam progreffus ad hoftium ftationes,

con

conventis quibusdam auxiliaribus Hifpanis, et ab iis au Scipionem perductus, qui afferret, expromit, Fide accepta dataque, ac loco et tempore conftituto ad obli des tradendos, Saguntum redit: diem infequentem ab fumfit cum Boltare, mandatis ad rem agendam accipiendis. dimiffus, cum fe nocte iturum, ut cuftodias hoftium falleret, conftituiffet, ad compofitam cum iis horam excitatis cuftodibus puerorum profectus, veluti ignarus in praeparatas fua fraude infidias ducit. In ca ftra Romana perducti. cetera omnia de reddendis obfi dibus, ficut cum Boltare conftitutum erat, acta per eundem ordinem, quafi Carthaginienfium nomine fic ageretur. Major aliquanto Romanorum gratia fuit in re pari, quam quanta futura Carthaginienfium fuerat. illos enim, graves fuperbosque in rebus fecundis expertos, fortuna et timor mitigaffe videri poterat. Romanus primo adventu, incognitus ante, ab re clementi liberalique initium fecerat: et Abelux, vir prudens, haud fru.. ftra videbatur focios mutaffe, itaque ingenti consensu defectionem omnes fpectare: armaque extemplo mota forent, ni hiems, quae Romanos quoque et Carthagi nienfes concedere in tecta coëgit, interveniffet.

XXIII. Haec in Hifpania quoque fecunda aeftate Punici belli gefta, cum in Italia paulum intervalli cladibus Romanis folers cunctatio Fabii feciffet: quae ut Han nibalem non mediocri follicitum cura habebat, tandem eum militiae magiftrum delegiffe Romanos cernentem,. qui bellum ratione, non fortuna, gereret; ita contemta erat inter cives, armatos pariter togatosque: utique post. quam, abfente eo, temeritate magiftri equitum, laete verius dixerim, quam profpero eventu, pugnatum fuerat. Accefferant duae res ad augendam invidiam dictatoris: una fraude ac dolo Hannibalis, quod, cum a perfugis ei monftratus ager dictatoris effet, omnibus circa folo aequatis, ab uno eo ferrum ignemque et vim omnem hoftium abstineri juffit, ut occulti alicujus pacti ea merces videri poffet: altera iplius facto, primo forfi tan dubio, quia non exfpectata in eo fenatus auctoritas eft; ad extremum haud ambigue in maximam laudem

a. C. N. 217.

U. C. $35. verfo, in permutandis captivis: quod, ficut primo Punico bello factum erat, convenerat inter duces Romanum Poenumque, ut, quae pars plus reciperet, quam daret, argenti pondo bina et felibras in militem praefta ret. Ducentos quadraginta feptem cum plures Romanus, quam Poenus, recepiffet, argentumque pro eis debitum, faepe jactata in fenatu re, quoniam non confuluiffet Patres, tardius erogaretur: inviolatum ab hofte agrum, millo Romam Quinto filio, vendidit, fidemque publicam impendio privato exfolvit. Hannibal pro Ge ronii moenibus, cujus urbis, captae atque incenfae ab fe, in ufum horreorum pauca reliquerat tecta, in ftativis erat. inde frumentatum duas exercitus partes mittebat: cum tertia ipfe expedita in ftatione erat, fimul caltri praefidio, et circumfpectans, necunde impetus in frumentatores fieret,

XXIV. Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat. praeerat Minucius magifter equitum, profecto, ficut ante dictum eft, ad urbem dictatore. Ceterum caftra, quae in monte alto, ac tuto loco polita fuerant, jam in planum deferuntur: agitabanturque pro ingenio ducis confilia calidiora, ut impetus aut in frumentatores palatos, aut in caftra, relicta cuin levi praefidio, heret. Nec Hannibalem fefellit, cum duce mutatam effe belli rationem, et ferocius, quam eonfultius, rem hoftes geIturos. Ipfe autem, (quod minime quis crederet) cum hoftis propius effet, tertiam partem militum frumentatum, duabus in caftris retentis, dimifit: dein caftrà ipfa propius hoftem movit, duo ferme a Geronio millia, in tumulum hofti confpectum; ut intentum fciret effe ad frumentatores, fi qua vis fieret, tutandos. Propior inde ei, atque ipfis imminens Romanorum caftris tumulus apparuit: ad quem capiendum fi luce palam iretur, quia haud dubie hoftis breviore via praeventurus erat, nocte clam miffi Numidae ceperunt. quos tenentes locum, contemta paucitate, Romani poftero die cum ejecif fent, ipfi eo transferunt caftra. Tum itaque, ut exi guum fpatii vallum a vallo aberat, et id ipfum totum prope compleverat Romana, acies, fimul et per averfals T. Livii. Tom. II. F

L

4

caftra