Immagini della pagina
PDF
ePub

13 tos ad mille octingentos triginta, praedam ingentem partam; in ea fuisse clipeum argenteum pondo centum triginta septem cum ima14 gine Barcini Hasdrubalis. Valerius Antias una castra Magonis capta tradit, septem milia caesa hostium; altero proelio eruptione pugnatum cum Hasdrubale, decem milia occisa, quattuor milia 15 trecentos triginta captos. Piso quinque milia hominum,

cum

Mago cedentis nostros effuse sequeretur, caesa ex insidiis scribit. 16 apud omnis magnum nomen Marcii ducis est. et verae gloriae eius etiam miracula addunt: flammam ei contionanti fusam e capite sine ipsius sensu cum magno pavore circumstantium militum; 17 monimentumque victoriae eius de Poenis usque ad incensum Capitolium fuisse in templo clipeum Marcium appellatum cum imagine Hasdrubalis.

18

Quietae deinde aliquamdiu in Hispania res fuere utrisque post

ist: C. Acilius senator Graece res Romanas scribit; vielleicht der Gell. 6, 14, 9; Plut. Cat. m. 22 erwähnte jüngere Zeitgenosse des M. Porcius Cato; s. Cic. de off. 3, 115. Liv. hat die lateinische, nach 35, 14, 5: Claudius secutus Graecos Acilianos libros freie Bearbeitung des Quadrigarius benutzt. Die Annalen selbst gingen bis auf den Anfang Roms zurück; die Bearbeitung des Claudius begann mit dem Einfall der Gallier; vgl. Mms. RF. 2, 247. partam] s. 5, 1, 1. 6, 1.

13. clipeum] ein ähnlicher Schild ist auf dem Wege Hannibals über die Alpen in der Nähe von la Tour du Pin gefunden worden; vgl. auch 33, 36, 13. pondo] ist Apposi

tion; s. zu 36, 35, 12.

14. Valerius Antias] s. zu 3, 5, 15; Einl. 28; hier ist derselbe ausnahmsweise mäfsiger in seinen Angaben; vgl. 26, 49, 3. eruptione] modaler Abl., wie 37, 7; vgl. 23, 49, 9.

[ocr errors]

15. Piso] s. Einl. 26. - cedentis] also infolge einer Schlacht, nach der sich die Römer zurückziehen. Liv. hat die glänzendste Darstellung gewählt, in der wohl vieles übertrieben ist. Zonaras und Appian erwähnen Marcius gar nicht.

16. apud omnis..] d. h. wie auch

der Verlauf der Begebenheiten gewesen sein mag, alle stellen den Marcius sehr hoch. nomen] s. 22, 22, 13; 30, 17, 4: ingentis nominis regem; 44, 25, 9: tanti nominis regibus. verae] vgl. 10, 30, 4. miracula addunt] wie häufig bei denkwürdigen Ereignissen oder hervorragenden Persönlichkeiten; s. 1, 11, 8; 2, 7, 2; 24, 3, 7; an u. St. ist nur ein Wunder gemeint. flammam] nach Plin. 2, 241 erzählte dies Valerius Antias; vgl. Val. Max. 1, 6, 2; über die Sache s. 1, 39, 3; Hom. Il. 5, 4; 18, 206.

-

17. monimentumque.. fuisse] nicht von addunt, sondern von einem allgemeinen Ausdruck wie dicunt abhängig. incensum] im Jahre 670/84. in templo] näml. Iovis; s. 33, 36, 13. Marcium] 'nach Marcius benannt. Zur Sache s. Plin. 35, 14: Poeni ex auro factitavere et clipeos et imagines secumque in castris vexere. certe captis talem Hasdrubalis invenit Q. Marcius...isque clipeus supra foris Capitolinae aedis usque ad incendium primum fuit; anderer Art sind die clipei (Brustbilder) berühmter Männer, welche als Andenken aufgehängt wurden; s. Tac. Ann. 2, 83.

tantas in vicem acceptas inlatasque clades cunctantibus periculum summae rerum facere.

Dum haec in Hispania geruntur, Marcellus captis Syracusis, 40 cum cetera in Sicilia tanta fide atque integritate composuisset, ut non modo suam gloriam sed etiam maiestatem populi Romani augeret, ornamenta urbis, signa tabulasque, quibus abundabant Syracusae, Romam devexit: hostium quidem illa spolia et parta 2 belli iure; ceterum inde primum initium mirandi Graecarum artium opera licentiaeque hinc sacra profanaque omnia vulgo spoliandi factum est, quae postremo in Romanos deos, templum id ipsum primum, quod a Marcello eximie ornatum est, vertit. vise- 3 bantur enim ab externis ad portam Capenam dedicata a M. Marcello templa propter excellentia eius generis ornamenta, quorum perexigua pars comparet. legationes omnium ferme civitatium 4 Siciliae ad eum conveniebant. dispar ut causa earum, ita condicio erat. qui ante captas Syracusas aut non desciverant aut redierant

18. periculum.. facere] d. h. ein entscheidendes Treffen zu liefern. 40-41, 8. Beendigung des Krieges auf Sicilien. Pol. 9, 10; Plut. Marc. 21.

1. fide] Gewissenhaftigkeit in der Berücksichtigung der Interessen des römischen Staates; wird erklärt durch sed.. augeret, wie integritate durch ut non.. gloriam. maiestatem] die er in Sicilien vertrat und zur Anerkennung brachte; vgl. 26, 29, 2. signa tabulasque] s. 27, 16, 7; 32, 16, 17: signa tabulaeque priscae artis; beides ist Erklärung von ornamenta. Sache vgl. Cic. in Verr. 4, 123: Marcellus, qui si Syracusas cepisset, duo templa se Romae dedicaturum voverat, is id, quod erat aedificaturus, iis rebus ornare, quas ceperat, noluit..

Zur

2. hostium. .] obgleich Marcellus nach dem Kriegsrechte und nach dem Grundsatze Digest. XI 7, 36: cum loca capta sunt ab hostibus, omnia desinunt religiosa vel sacra esse (vgl. Cic. in Verr. 4, 122) so verfahren konnte, so hat er doch dadurch ein böses Beispiel gegeben; noch strenger urteilt Pol. 9, 10, 2 f. primum initium] häufig mit ein

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

ander verbunden; s. 6, 12, 10 u. a.; zum ganzen Ausdruck vgl. 9, 40, 16. mirandi] vgl. 34, 4, 4. Graecarum artium opera] 'griechische Kunstwerke'; artium, nicht artis, weil mehrere Künste gemeint sind. hine] 'infolge davon'; vgl. Tac. Hist. 3, 68. vulgo] 'allgemein', so dafs es alle ungescheut thun. postremo] hauptsächlich von der Zeit Sullas an; s. Sall. Cat. 11, 6; doch auch schon früher; s. 39, 6, 7. deos] d. h. ihre Tempel. templum id ipsum] steigerndes Asyndeton. Was hier templum heifst, ist § 3 sogleich richtiger (s. die Stelle aus Cicero zu § 1) templa genannt; vgl. 27, 25, 7; 29, 11, 13. vertit] s. zu 23, 5.

--

[ocr errors]

-

3. visebantur] so wird oft von Sehenswürdigkeiten visenda gesagt. ad portam Capenam] vgl. 26, 32, 4; Becker 1, 509. propter..] nicht ihrer selbst wegen. quorum..] während 'jetzt (was durch comparet, sichtbar, zu sehen ist', angedeutet wird) nur noch.. 4. causa] ihre von ihnen zu vertretende Sache' nach dem gröfseren oder geringeren Grade der Schuld; condicio: das Verhältnis, in das sie

=

[ocr errors]

in amicitiam, ut socii fideles accepti cultique; quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt. 5 erant tamen haud parvae reliquiae belli circa Agrigentum Romanis, Epicydes et Hanno duces reliqui prioris belli et tertius novus ab Hannibale in locum Hippocratis missus, Libyphoenicum generis Hippacritanus Muttinen populares vocabant, vir inpiger et 6 sub Hannibale magistro omnis belli artes edoctus. huic ab Epicyde et Hannone Numidae dati auxiliares, cum quibus ita pervagatus est hostium agros, ita socios ad retinendos in fide animos eorum 7 ferendo in tempore cuique auxilium adiit, ut brevi tempore totam Siciliam impleret nominis sui, nec spes alia maior apud faventis 8 rebus Carthaginiensium esset. itaque inclusi ad id tempus moenibus Agrigenti dux Poenus Syracusanusque non consilio Muttinis, quam fiducia magis ausi egredi extra muros ad Himeram amnem 9 posuerunt castra. quod ubi perlatum ad Marcellum est, extemplo copias movit et ab hoste quattuor ferme milium intervallo con10 sedit, quid agerent pararentve, expectaturus. sed nullum neque

zu Rom kommen; s. 22, 59, 2; 38,
39, 7.
ut socii fideles] vgl. Diod.
4, 83: τὰς μὲν πιστοτάτας τῶν
κατὰ τὴν Σικελίαν πόλεων οὖσας
EлTaxαídεxα; Cic. in Verr. 5, 124.

metus dediderat] 'bewirkt
hatte, dass..'; s. 38, 17; 43, 1, 12:
metus de consule.. distulit curam;
vgl. zu 21, 2, 3; der Beweggrund ist
Subjekt geworden, wie nicht selten
bei Liv., z. B. 34, 6, 16.
s. zu 31, 11, 17.

leges]

5. Agrigentum] s. 23, 2. — Hanno] der an Himilkos Stelle getreten ist; s. 26, 14. ab Hannibale] s. Pol. 9, 22, 4: τὰ κατὰ τὴν Σικελίαν ἔπραττε (Hannibal) τὰς μὲν ἀρχὰς διὰ τῶν περὶ τὸν Ἱπποκράτην, ὕστερον δὲ διὰ Μυττόνου τοῦ ΔιBuos; Hann. hat also die Hoffnung, Sicilien zu behaupten, noch nicht aufgegeben. Libyphoenicum] s. § 12; zu 21, 22, 3; 34, 62, 2. Hippacritanus] die Stadt Innάxoa oder Ἱππὼν διάῤῥυτος in Zeugitana, nahe bei Karthago, wird von Appian Lib. 110 Inлάуoɛtα genannt, der Name der Bewohner lautet bei Polybios mehrfach Ἱππαωρίτης; die Endung ins wird aber auch sonst

[ocr errors]

durch itanus wiedergegeben. Muttinen] vgl. 24, 31, 2. populares vocabant] s. 27, 19, 9: Numidam esse, Massivam populares vocare. sub Hannibale..] s. 37, 3; 21, 4, 10.

6. ferendo.. auxilium] ist als Abl. zu fassen und bezeichnet die Art und Weise; adiit: er erschien bei ihnen, 'suchte sie auf'. Der Ausdruck ita.. adiit ist auffallend und breit statt ita.. sociis auxilium tulit (oder auxilium ferendo aderat); zum Gedanken vgl. 21, 52, 8; 27, 20, 8; 28, 2, 15. Über cuique s. 24, 45, 4.

7. impleret] mit Gen.; s. zu 1, 2, 5. spes] nämlich auf den Sieg der Punier.

8. Poenus Syracusanusque] Hanno und Epikydes, weil dieser aus Syrakus gekommen war. non consilio] um den sie ihn nicht fragten, da sie es besser zu verstehen glaubten; s. § 12. fiducia] das sie auf ihn setzten; hier also ist Muttinis als Gen. obi. zu ergänzen. magis] über die ungewöhnliche Stellung dieses Wortes s. zu 25, 7. Himeram] s. 24, 6, 7.

[ocr errors]

locum neque tempus cunctationi consiliove dedit Muttines, transgressus amnem ac stationibus hostium cum ingenti terrore ac tumultu invectus. postero die prope iusto proelio compulit hostis 11 intra munimenta. inde revocatus seditione Numidarum in castris facta, cum trecenti ferme eorum Heracleam Minoam concessissent, ad mitigandos revocandosque eos profectus magno opere monuisse duces dicitur, ne absente se cum hoste manus consererent. id ambo aegre passi duces, magis Hanno, iam ante anxius gloria 12 eius: Muttinem sibi modum facere, degenerem Afrum imperatori Carthaginiensi misso ab senatu populoque! is perpulit cunctantem 13 Epicyden, ut transgressi flumen in aciem exirent: nam si Muttinem opperirentur, et secunda pugnae fortuna evenisset, haud dubie Muttinis gloriam fore. enimvero indignum ratus Marcellus 41 se, qui Hannibalem subnixum victoria Cannensi ab Nola reppulisset, his terra marique victis ab se hostibus cedere, arma propere capere milites et efferri signa iubet. instruente exercitum decem 2 Ziel setzen, beschränken'; s. 34, 2,

10. locum] weil er vor dem Lager erschien ungeachtet der § 9 angegebenen Entfernung; tempus: weil dies sogleich geschah; beide Begriffe werden oft verbunden; s. zu 42, 47, 5; zum Dativ cunctationi vgl. 3, 50, ̧14. transgressus] 'indem er vgl. 34, 10. hostium] der Römer; s. 37, 15. cum] 'unter..', indem er dabei.. erregte. invectus] mit Dat.; S. zu 44, 2, 3.

[ocr errors]

[blocks in formation]

13. degenerem Afrum] hier von Muttines gesagt, um ihn herabzusetzen, da die Afrer, die von den Puniern unterjochten Bewohner besonders von Zeugitana, die Fellahs der neueren Zeit, von den echten Puniern (vgl. die Stelle aus Appian zu 34, 1) noch mehr verachtet wurden als die Libyphonicier; s. § 5. degenerem ist vorher in Prosa nicht gebraucht; es soll nur die Verachtung steigern und ist weniger genau mit Afrum (statt mit Poenum) verbunden, da die Libyphonicier als Mischvolk (s. Plaut. Poen. 5, 2, 73: migdilybs) eigentlich degeneres Poeni waren; aber Muttines soll dem imperator Carthaginiensis gegenüber gar nicht als Punier gelimperatori] s. 38, 2. —ab senatu..] s. 21, 3, 1.

ten. magno opere] 'nachdrücklich'; s. 23, 22, 5; vgl. 29, 24, 3.

12. magis] s. 36, 16. anxius] beunruhigt durch .., gequält von

[ocr errors]

beklommen bei dem Gedanken an..'; s. 9, 46, 9: anxios invidia inimicos; 21, 2, 1: his anxius curis; 40, 54, 2: desiderio anxius filii; Tac. Ann. 3, 21 u. a. Ebenso wird das Verbum gebraucht; s. 26, 38, 1 und zu 24, 2, 4.- modum facere] 'ein

13. secunda] ist zu pugnae fortuna, welches als ein Begriff zu betrachten ist, hinzugefügt, wie sonst zu fortuna; s. 4, 61, 5; 9, 18, 9: nullius pugnae non secunda fortuna; 9, 41, 5: secunda belli fortuna erat u. a.

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

effusis equis advolant ex hostium acie Numidae nuntiantes populares suos, primum ea seditione motos, qua trecenti ex numero 3 suo concesserint Heracleam, dein quod praefectum suum ab obtrectantibus ducibus gloriae eius sub ipsam certaminis diem able4 gatum videant, quieturos in pugna. gens fallax promissi fidem praestitit. itaque et Romanis crevit animus nuntio celeri per ordines misso, destitutum ab equite hostem esse, quem maxime 5 timuerant, et territi hostes, praeterquam quod maxima parte virium suarum non iuvabantur, timore etiam incusso, ne ab suomet ipsi 6 equite oppugnarentur. itaque haud magni certaminis fuit proelium; primus clamor atque inpetus rem decrevit. Numidae cum in concursu quieti stetissent in cornibus, ut terga dantis suos 7 viderunt, fugae tantum parumper comites facti, postquam omnes Agrigentum trepido agmine petentes viderunt, ipsi metu obsidionis passim in civitatis proxumas dilapsi. multa milia hominum caesa, capta sex milia et octo elephanti. haec ultima in Sicilia Marcelli pugna fuit. victor inde Syracusas rediit.

8

Iam ferme in exitu annus erat; itaque senatus Romae decrevit, ut P. Cornelius praetor litteras Capuam ad consules mitteret: 9 dum Hannibal procul abesset, nec ulla magni discriminis res ad Capuam gereretur, alter eorum, si ita videretur, ad magistratus 10 subrogandos Romam veniret. litteris acceptis inter se consules compararunt; ut Claudius comitia perficeret, Fulvius ad Capuam

[blocks in formation]

3. sub.. diem] s. zu 7, 1. 4. fallax] s. zu 28, 42, 7. promissi fidem praestitit] s. 30, 12, 19: quem ad modum promissi fidem praestaret; kürzer 26, 4, 2: praestare promissum; vgl. 9, 11, 2. nuntio] mündlich durch die Tribunen an die Centurionen und die einzelnen Manipel; s. 25, 9; 21, 14, 3; celeri: statt celeriter.

5. praeterquam quod] s. 6, 24, 7; 21, 10, 1.

6. haud magni certaminis . .] s. 34, 17, 3: pedestre proelium nullius ferme certaminis fuit; vgl.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]
« IndietroContinua »