cium memoriae; qua re placeat, alias ostendemus; in praesentia cuius modi sit res, aperiemus. sunt igitur duae memoriae: una naturalis, altera artificiosa: naturalis est ea, quae nostris animis insita est et simul cum cogitatione nata; artificiosa est ea, quam confirmat inductio quaedam et ratio 5 praeceptionis. set qua in ceteris rebus ingeni bonitas imitatur saepe doctrinam, ars porro naturae commoda confirmat et auget; item fit in hac re, ut non nunquam naturalis memoria, si cui data est egregia, similis sit huic artificiosae, porro haec artificiosa naturae commoda retineat et amplificet 29 ratione doctrinae; quapropter et naturalis memoria praecep- 11 tione confirmanda est, ut sit egregia, et haec, quae doctrina datur, indiget ingeni: nec hoc magis aut minus in hac re, quam in ceteris artibus fit, ut ingenio doctrina, praeceptione natura nitescat: qua re et illis, qui natura memores sunt, 15 utilis haec erit institutio, quod tute paulo post poteris intellegere; et si illi freti ingenio nostri non indigerent, tamen iusta causa daretur, quare iis, qui minus ingeni habent, adiumento velimus esse. nunc de artificiosa memoria loquemur. constat igitur artificiosa memoria ex locis et imaginibus: locos 20 appellamus eos, qui breviter perfecte insignite aut natura aut manu sunt apsoluti, ut eos facile naturali memoria compre ... riae e artificium memoriam p1,3 ('artificii' d) artif. esse memoriam c 1. placere eu1 2. sit eas hp1a2 sint eas р2a1f sint ea n sit ea 5 Sc.: sit res 3. alia nat. aq1 alia art. a2c artificialis glv (ut 4) 4. sine mul cum concitatione hp1 sine multa cum concit. k sine multa concit. gr12ep2μ,2(m pal.1)tl1 sine multa cogitacione e sine multatione vel simul cum cogitatione o2 5. est om. μl illa q1v 6. et quia rbvo3 si quia v quia om, a1 sed quia 5 Sc.: set qua 8. item fit 1,2,t ita fit 5 ut nunq. al 9. egreia μ (ut 12) huic add. a2 artif. haec co2 10. retineat et amplificet p1, Lamb. retineret et amplificet h retinet et amplificat 5 11. et nat, bo et om. 5 12. confirmata f 13. ne hoc al 1 mais u quae om. f n 15. mitescat u ing. suo vo2old praeceptione a2nt 14. cet. rebus ro3 sit fv illis què μl 16. erit haec ro23 17. illi om. (4 nostri r[234vo3bq3,1ox nostro 1,a1fml1vo2 nostra v nostra voldco2 pr. nostra indigent b,o1(pr. m.)23v 18. quarei h iis n diis μl his 5 vel. esse adium. e 19. dicemus u vo3q1,3 locis imag. e 21. eos om. μ insigniti p2/4,01(alt. m.) insigniter rubl23vo3 facie ерл mem. nat. t comprend, a1 20. ex om. 14 et perf. 14 insignitae pl 22. absoluta T eas π 30 hendere et amplecti queamus, ut aedis intercolumnium angulum fornicem et alia quae his similia sunt; imagines sunt formae quaedam et notae et simulacra eius rei, quam meminisse volumus, quod genus equi leones aquilae quorum memoriam 5 si volemus habere, imagines eorum locis certis conlocare nos oportebit. Nunc cuius modi locos invenire et quo pacto reperire et XVIIin locis imagines constituere oporteat, ostendemus. quem ad modum igitur qui literas sciunt, possunt id, quod dictatum 10 est, scribere et recitare, quod scripserunt, item qui uvnμovina didicerunt, possunt, quod audierunt, in locis conlocare et ex his memoriter pronuntiare. loci cerae loci cerae aut chartae simillumi sunt, imagines literis, dispositio et conlocatio imaginum scripturae, pronuntiatio lectioni: oportet igitur, si vo15 lumus multa meminisse, multos locos nobis conparare, ut in multis locis multas imagines conlocare possimus; item putamus oportere ex ordine hos locos habere, ne quando per 1. complecti rd int. π 2. eis q1 qu. aedes e, ('hedes')t hedera int. h hoedear sunt sim. c sim, s. his ❤ - formae iam notae e formae quae iam notae form. qua etiam et nocte u1 f. quaedam sunt τρ 3 13 6. 8. in loco h collo et notae r 3. et noctae f et nocte cv que mem. μ 4. leones i multas b (sic) uti mult. loc. co2 mult. 1,a uti m. in fnt iam mult. r uti multas im. 17. ex hab. om. 1,a hos loc. ex o. comparari op. top. hos 1. e. o. comparare vo3n op. h. 1. e. o. hab. r collocare e. turbatione ordinis inpediamur, quo setius a quoto quoque loco lubebit, vel ab superiore vel ab inferiore parte, imagines sequi et ea, quae mandata locis erunt, edere possimus. nam ut, si in ordine stantis notos conpluris viderimus, nihil XVIII nostra intersit, utrum ab summo an ab imo an a medio no- 5 mina eorum dicere incipiamus, item in locis ex ordine conlocatis eveniet, ut in quamlibet partem a quoto quoque loco lubebit, imaginibus conmoniti dicere possimus id, quod locis mandaverimus. qua re placet et ex ordine locos conparare, et 31 locos, quos sumpserimus, egregie commode notare oportebit, 10 ut perpetuo haerere possint; nam imagines, sicut literae, delentur, ubi nihil utimur; loci, tamquam cera, remanere debent; et, ne forte in numero locorum falli possimus, quintum quemque placet notari, quod genus, si in quinto loco manum auream conlocemus, in decumo aliquem notum, cui 15 praenomen sit Decumo; deinde facile erit deinceps similis o. h. 1. (om. op.') q2 1. quos et vis e quos et cuius u1 quo setius u2ob quoto loco quoque h quotoquoque quidque e quotoquoque p quoto quidque loco ku1 quotoquoque id loco μ2afo2 quo loco ncq138 quoto quodque loc. t quotoquoque loc. b quoto loc. 14 Sc.: a quoto quoque ut 7. 2. licebit rl3 ab sup. eul ut ab inf. om. C imagines se h (pro 'im. (pr. m.) ut ea urob, Lamb. ut t quae erunt om. t er. loc. o sequi') vel a media add. Ald. 3. et ea heрrko̟2v ea a11 ut et ea 2(a2),q'(alt. m.) et ut ea q3 edere possimus 1,2,vtc,q2 (om. 'poss.') nos o quam Lamb. ed. et proferre poss. rvo2 videre et prof. poss. dl131vo1,3 ('videre❜ ovo3 4. etiam h utsi vo2 etsi hерлс in om. ufnoy Lamb. nostra sit h ab summo eual1vo2q1v aut a med. vo3 an med. vol in om. hu quam libebit ch qualibet 5 7. veniet om. 3) et vid. et pr. poss. 023v si μ,2 siut o'd ut bl1 plures C videamus 13 vel ab im. 12348 an ab med. cb 1,2,bl2v03020 inv. 13 conv. co parte tr quotoquoque ec quotoquodque t quoque hрëμdl* quoquo k,2, 1312vo3,3 quo vo12 8. lub. hb im. communicatione h dicere ordine om. h in locis co2 9. manducav. f et om. μ1 10. sumpseris 1,2 (sumpserit' h) assumpserimus commoditer oporte bit hpl commoditer notare op. xpku,2 (m pal.46),t?'cp23, commode notare op. gr12(?) commeditari op. opbl23v0138 Lamb. et notare op. vo21 egregie op. e Fo.: egregia re perp. 2 nobis perp. c 12. nil fntrv forte om. h1 haerere anto2 nobis haer. S commeditari 11. in sicuti hanb n. utimur eis v cetera certa μ2 cerae r 13. quantum o pl. quemque t aliquam notam μ1p2f2,a2 ('vel aliquam notam') 16. pronomen af pro XIX notas quinto quoque loco conlocare. item commodius est in derelicta quam in celebri regione locos conparare, propterea quod frequentia et obambulatio hominum conturbat et infirmat imaginum notas, solitudo conservat integra vi simulacro5 rum figuras. praeterea dissimiles forma atque natura loci conparandi sunt, ut distincti interlucere possint; nam si qui multa intercolumnia sumpserit, conturbabitur similitudine, ut ignoret, quid in uno quoque loco conlocarit; et magnitudine modica et mediocris locos habere oportet; nam et praeter 10 modum ampli vagas imagines reddunt et nimis angusti saepe 32 non videntur posse capere imaginum conlocationem; tum nec nimis inlustris nec vehementer opscuros locos habere oportet, ne aut obcaecentur tenebris imagines aut splendore praefulgeant. intervalla locorum mediocria placet esse, fere paulo 15 plus aut minus pedum trinum; nam ut aspectus, ita cogitatio minus valet sive nimis procul removeris sive vehementer prope admoveris id, quod oportet videri. set quanquam facile est ei, qui paulo plura noverit, ab his et quamvis multos et ido decumo μ2a2n138 decimo a1 decimum co2 dedico 1 erit inceps h similis hрл prium nomen vo2 (μ1) 1. c quoque e (sic) quoquo bivo3 quoque om. p3 est derel. nv 2. in celebris h inlecebri f 3. abamb. u deamb. 14 conturbaverat μι 4. notos al integra vi 1,aftl1 integras 5 5. dissimilis ho2 dissimili rop/134 vo3c,3 6. distincte ulfno23 distenti t lucere μl si qui hena si quis 5 7. sumps. ua❤ similitudine 1,2,to3 simil. locorum 5 et ignorabit obd,q1(alt. m.) aut ignorab. vol 8. quod fo3 in unoquoque e in quoquo b in quo l1 in quoque 5 0130 nam et ku2,2,c 9. modicos t mediocris pë 10. modum diffinitionis per extrema ampli t non π ('ill.') esse μ1 11. conlat. u haberi μg138 et om, vo1 tunc rc collocationes cl1 6 collocaverit fr haberi up2c angustiose 12. inlustris h,e 14. loc. copia placet esse r, Lamb. placent esse b esse placet q12, valet esse hp1k13 valent esse 5 (volunt esse' t) 15. plus licet ped. b tricenum (c. gl. 'id est trium pedum') pal. ginta pal.1(alt. m.) toɩāv nod☎v Interpr. net 'tricenum.' trinum Delben. item o1 cognitio t qui h,e (quid') rco2 explorabit n nim. tricentum c tricenorum 11 triAt Prisc. VII, 6 (743, 7) te16. sive mi si vehem. μ 17. et qu. 13 18. est et pluravish plurahis e ploravit p1 exploravit îð2μaft plura noverit 119V,3 pl. noverat dl pl. novit vel explorabit 13 Sc.: fac. est ei qui paulo plura noverit, ab his et quamvis 1,2,torp123 et om. 5 neos locos conparare, tamen si quis ab his idoneos invenire se non putabit, ipse sibi constituat quam volet multos licebit. cogitatio enim quamvis regionem potest amplecti et in ea situm loci cuiusdam ad suum arbitrium fabricari et architectari; qua re licebit, si hac prompta copia contenti non erimus, nosmet ipsos nobis cogitatione nostra regionem constituere et idoneorum locorum commodissumam distinctionem conparare. de locis satis dictum est; nunc ad imaginum rationem transeamus. Omnium rerum similis imagines esse oportet et ex XX 33 omnibus verbis notas nobis similitudines eligere debemus: 11 duplices igitur similitudines esse debent: unae rerum, alterae verborum. rerum similitudines exprimuntur, quom summatim ipsorum negotiorum imagines conparamus; verborum similitudines constituontur, quom unius cuiusque nominis et voca- 15 buli memoria imagine notatur. rei totius memoriam saepe una nota et imagine simplici conprehendemus hoc modo, ut, si accusator dixerit, ab reo hominem veneno necatum et he 1. locos id. mult. c locos idoneos om. o idon. ad ista locos comparat 1 ('conp.' hp conparat. re' u sic) comparare per praedicta q2 comp. propter praedictos v unde si vo3 si quis ab his e si quis adis hp1 si qu. ad id. vo3 si qu. ad ista p2u,2,tvo1rco232 si qu. satis bl1vo2 si qu. ad ista satis q1vd si qu. ad ea satis dl idoneum tvo1 2. pu i a tavit hрnμ,2,r1co2 putaverit r2¶q3 constatuit (sic) quandolibet ad s. commodum et arb. regione e 7. distentionem π 8. imaginem μ1 10. quoniam omne et una altera heul1vo1 13. consumma comparemus dl 15. comparantur const. dl hominis 1,712 et verbi n riam vo3 imagini h notantur hc notamus vo3 nota simulacrorum et μ (sic) reo om. at 16. memoriae h memo memoria he comprehendimus hunc re e nec. ven. 2,t 8 CORNIFICIUS. 17. 18. ab |