a

14 pueritiae fuerit; in vituperatione inde detrahere oportet. corporis commodis: in laude: natura si sit dignitas atque forma, laudi fuisse ea, non quem ad modum ceteris, detrimento atque dedecori; si vires atque velocitas egregia, hone5 stis exercitationibus et industriis ea dicemus conparata; si valitudo, perpetua diligentia et temperantia cupiditatum; in vituperatione: si erunt haec corporis commoda, de his usum dicemus, quae casu et natura, tamquam quilibet gladiator habuerit; si non erunt, praeter formam omnia ipsius culpa 10 et intemperantia non fuisse dicemus. deinde revortemur ad extraneas res et in his animi virtutes aut vitia quae fuerint, considerabimus: divitiae an paupertas fuerit, et quae potestates quae gloriae quae amicitiae quae inimicitiae et quid fortiter inimicitiis gerundis fecerit; cuius causa susceperit inimi

1ox Pith, disc, tot. pu. fuerit 1 ('fuerunt' μ1),2,rol1vo1co2 disc. fuerit tvo2 disc. per omnem pueritiam fuerit q,v ('educatus fu.') disc. per totam p. fu. educatus o1 disc. per omnem p. educatum 134,0,3 (ed. esse' o)

34

1. in vitup. inde detrahere oportet gr12 in vit. hinc detr. op. pu1k2 in vit. inde trahise op. h in vit. inde trahere op. k1,e ('trahi') in vit. inde retraxisse aperte u2a1f in vit. inde se retr. ap. ña2ntl134 Vọ1v,3 in vit. hinc se retr. ap. co2 vituperatio e contrario inde se ap. retr. deinde transire oportet 0,9 ('oportere') in vit. e contrario deinde transire op. r, Lamb. 2. a corp. commodis t1volol at corp. commoda ku1b ut corp. comm. 12 ad corp. commoda 5 natura si 1 (1),dl vo3,p1(pr. m.),d a nat. si 5 (k2μ2) ab nat. in laude si c,q1(alt. m.) Sc.: in laude natura si si et dignas h si et digna e si sit dignus р1ñ aut forma μ2,2,tol 3. laude h laudis u fuisse ea hea1fl fuisse eam 5 quem atque om. u sed si vires c egr. atque ind. 1203

et om. h

adicemus h addic. π ea dicemus e dicemus s

3

u (admodum add. u2) 4. velocitas b 5. haec exerc. ekco exortationibus u1 industria 20xl4,3, Lamb. valitudo eul13 *vol 3 cọ 12v,3 6. ex perp. tl11vo13 cp12v,3, 20x, Lamb. est ex perp. 13 7. si haec erunt g3d comm. de his hep1 π,а ('de' add. ead. man. litt. minutis) commoda his p2u,2,c comm. his male opg2, Lamb. comm. male his s Fo. comm. videlicet 8. dicemus esse c 9. sin erunt afl' sin erit h1 propter e 10. non fuisse dl volg1v,3 defuisse Pc fugisse r accidisse tvo'pal.2 fuisse 1, 2,11 vo2020 dein. vo2 revertemur dl*vo,3 rem vertemur c (sic) vertemur 1,2,tl13v0202 11. extrarias r externas c quae an. v. aut quae vit. 12. paupertates μ1ng fuerint μ2afvo2❤ potestas hek,2, to LV cho1 2vd 13. et quae gl. 134038 gloria l*vo1ox quod b fort. inim, ger, hekstrl123yo13p12vd fort, ger. inim, n fort, in amic. ger, c,p1(alt. m.) fort. in inim. ger. μa 14. gerundis herkedt gerendis a

u

citias; qua fide benivolentia officio gesserit amicitias; in divitiis qualis aut in paupertate cuius modi fuerit; quem ad modum habuerit in potestatibus gerundis animum. si interierit, cuius modi mors eius fuerit, cuius modi res mortem eius - sit consecuta. ad omnis autem res, in quibus animus homi- VIII 15 nis maxime consideratur, illae quattuor animi virtutes erunt 6 adcommodandae: ut si laudemus, aliud iuste aliud fortiter aliud modeste aliud prudenter factum esse praedicemus; si vituperemus, aliud iniuste aliud ignave aliud inmodeste aliud stulte factum esse dicamus. perspicuom est iam nimirum ex 10 hac dispositione, quem ad modum sit tractanda tripertita divisio laudis et vituperationis, si illud etiam adsumpserimus, non necesse esse nos omnis has partis in laudem aut in vituperationem transferre, propterea quod saepe ne incidunt

fec. ger. t fecerit inim, h suscipere suscepit g3d inimicicias

susc. t

1. qua fide

amic. om. π

1

qua benev. quo off. 12 vo31 officia

c (sic) amicitia h 2. aut om. e aut pauр. hлμ,2,tl'vo2co1o fuit 3. in paupertatibus ger. e

13

si interierunt μl 4. cop

considerandae r

1

gerundis heлutl12vo1c ger. hab. an. t

cuius modi fuerit om. 1,2,c mors fu, eius

sin vit. ad

aut cuiusm. r 5. ad omnes res e ad omnes aures μ ad om. has res 13 ad om. r. autem n 6. considerabitur el3 quattuor hu virt. an. hoo animi om. b 7. accumulandae ul accommodatae f 8. et aliud prud. hẹpπtсо23v esse praedicemus dl24 vo131v Lamb. esse dicemus 113 opo3 esse dicamus 1,2,trc 9. vituperemus c vituperamus 1,ɑ1 vituperabimus a2rbd,g1(alt. m.),50 Lamb. aliud iniuste om. hерл,а2 (mg.) aliud iniuste u al. inique u2x al. inmod. hepa al. imm. al. ignave al. stulte 1,a' ('aliud inique' post 'stulte' eras.) al. imm. al. ign. al. st. al. inique fnvo3o2 al. iniuste al. imm. al. ign. al. st. t,q1(alt. m.) al. iniuste al. ign, al. st. al. inique c al. iniuste al. ign. al. imm. al. st. al. inique al. imm. al. ign. al. st. b,q3 (om. ‘al. ign.') al. iniuste al. imm. al. ign. al. st. al. inique ❤ 10. esse dicamus 3,01 esse dicemus u2,2(a1),t❤cọ2 cemus 1 esse praedicemus a2,*0 est om. h 11. disputatione vo3q3 tripertita un divisione (sic) 12. adsumps. μ 13. est nos hvg3

dicemus praedi

esse nos om. μ1 part. has th has om. o3v aut in vit. eprμg et vit. h,2(a),tro3 aut vit. a2obq2vd vel vit. q1 14. saepe ne incidunt quidem, saepe ita tenuiter incidunt, ut non sint 13b saepe n. incidant q. sepe autem i. tenuitur u. n. sint t saepe non i. q. et s. i. t. incidunt et n. sunt v saepe nec i. q. s. i. t. i. u. n. sint r saepe non i. s. i. t. i. u. n. sint l11vo2o, ('s. quidem ita ten.') saepe non i. quod s. i. t. i. u. n. sint q1,2 (inc. et n. sunt') non omnes saepe inc. s. i. t. i. u: n. sint vo3 saepe non inc.

quidem, saepe ita tenuiter incidunt, ut non sint necessariae dictu; quapropter eas partis, quae firmissumae videbuntur, legere oportebit. conclusionibus brevibus utemur, enumeratione ad exitum causae: in tota causa crebras et bre5 vis amplificationes interponere oportebit per locos communis.

Nec hoc genus causae, eo quod rare accidit in vita, neglegentius commendandum est, neque enim id, quod potest accidere, ut faciendum sit aliquando, non oportet velle quam 10 commodissume posse facere; et si separatim haec causa minus saepe tractatur, at in iudicialibus et in deliberativis causis saepe magnae partes vorsantur laudis aut vituperationis, qua re in hoc quoque genere causae non nihil industriae consumendum putavimus.

15 Nunc absoluta nobis difficilluma parte rhetoricae, hoc est

inventione perpolita atque ad omne causae genus adcommodata tempus est ad ceteras partis proficisci: deinceps igitur de dispositione dicemus.

ut non sint 03 sepe incidunt ut non sint c1 (omissa add. c2) saepe indicant u. n. sint 1(μ1)ƒ,l1(pr. m.) sepe se indicant u. n. sint μ2,anpal16 saepe non i. quidem s. i. t. i. vel se indicant u. n. sint d

1. necessaria herkfatọ12 12 necesse 03 2. earum g3 3. breviter tl38 V utemur nostrae causae crebras pul ut. nostri causa cr. h ('causas' h1)елр2μ2,2 ut. non nec in ipsa causa cr. c ut. si nostrae causae cr. lut. enumeratione ad exitum nostrae causae in ipsa causa crebras r ut. en. a. e. causae in i. c. crebr. tut. en. a. e. c. et in i. c. cr. o'q ut. ex enumerationibus a. e. c. i. i. c. cr. 14 ut. e. a. e. c. in ipsas causas cum cr. Q2 Sc.: in tota causa 4. br. et cr. n interponere hena1 int. oportebit u2a1ntco12 6. communis hp 7. ne hoc u1 rare raro 5 accidit hoo12,3 accidet 1,2,tr 8. commendatum pal.6 est om. vo2 id om. no1 pot. videri r2Îl13vo13,3 vid. pot. dla 9. ad fac. h faciundum evol 10. accommodissime nv,'ox

1

separatione 1, ('separationi')2,t minus causa r

aut in a10 23

cit u
men in opvo3 an in h ac in π
versantur bo13 et vit. 03 ac vit. o1, Lamb. 13.
causae gen. hebP gen. caus. 5 ind. om. e

et del. 03

posse fa

11. atta

12. res

quoque om. vo302 consumendum hep1kt

consumandum ua1ng2v consum. esse p1 consummandum p2fpal6

con

ferendum Lamb. 14. putavimus b putamus o putemus 5 15. ab

solute μ

om. en

a bonis h a nob. om. c 16. perpolitae adquae omne h ad omne c. ad gen. b 17. est om. 12 partes h1 partes ora

tionis h2eñkanl2vo1cq2dø, Łamb. artis partes v partes rhetoricae dľ11 par

Quoniam dispositio est, per quam illa, quae invenimus, IX 16 in ordinem redigimus, ut certo quidque loco pronuntietur, videndum est, cuius modi rationem in disponendo habere conveniat. genera dispositionum sunt duo: unum ab institutione artis profectum, alterum ad casum temporis adcommo- 5 datum. ex institutione artis disponemus, quom sequemur eam praeceptionem, quam in primo libro exposuimus, hoc est, ut utamur principio narratione divisione confirmatione confutatione conclusione, et ut hunc ordinem, quem ad 'modum praeceptum est ante, in dicendo sequamur. item ex insti- 10 tutione artis non modo totas causas per orationem, set singulas quoque argumentationes disponemus, quem ad modum in libro secundo docuimus, id est expositionem rationem confirmationem rationis exornationem conplexionem. haec igitur duplex 17 dispositio est: una per orationes, altera per argumentationes, 15 ab institutione artis profecta. est autem alia dispositio, quae, quom ab ordine artificioso secedendum est, oratoris iudicio ad tempus adcommodatur, ut si ab narratione dicere incipiamus aut ab aliqua firmissuma argumentatione aut literarum aliquarum recitatione; aut si secundum principium confirma- 20

tes vel orationis rethoricae part. rhetoricae facultatis o1x p. rhet. ratiodeinceps dicemus om. n igitur om. f

nis o

om.

pronun

con

7. in

id est

2. in ordine e quicquid 1 (vel quidque' u suprasc.) tiatur h 3. conv. hab. r nos hab. conv. 2ox,doq LVvbq13 Lamb. 4. disponendi dispositionis op 5. temp. cas. p3 casum a2 suprasc. (eras. aliquot litt.) 6. dispositio est co2 et cum q1(pr. m.) sequemur hu1co2 eas praeceptiones quas vo3 eam om. co2 priore lib. 13 in lib. primo bọ2 9. in hoc ordine u1 et ut hunc πμερ 10. sequemur 1, crat. 11. per ordinem vo3 totas per orationes n per k sing. quoque arg. hk sing. quasque arg. tobl234 Vvd sing. quasque partes argumentationis do1, ('quoque') sing. arg. ерлμ.2,co 13. libro II. h,o libr. sec. eл sec. lib. avd docuimus om. c om. eg1 in dispositione rationis confirmatione rationis orationis conclusione hen in dispositionem (suprasc. id est exp.') u 14. exornat. conclusionem puntbr LV123x concl. om. л 15. una per arg. altera per orationes co2 per argumentationis partes albvo3 Lamb. per part. argument. p1pal.2 16. profecto h et alia 14 illa disp. 1 17. artificioso 13c8op officioso 5 reced. c,3 or. officio u1 18. si om. π ab narr, heрntrb ab narr. u (sic) a narr. s literarum aliquarum 1,2,tdl*cq2 aut ab litt. aut a lit. al. vo3 ut ab aliqua lit. 72

CORNIFICIUS.

19. ut ab h1 ab add. e2 aut
al. bl1vo2g1v ut ab lit. al. vo1
20. excitatione
vel si vo3

7

tione utamur, deinde narratione, aut si quam eius modi permutationem ordinis faciamus; quorum nihil, nisi causa postulet, fieri oportebit. nam si vehementer aures auditorum optunsae videbuntur atque animi defatigati ab advorsariis mul5 titudine verborum, commode poterimus principio supersedere, exordiri causam aut narratione aut aliqua firma argumentatione, deinde, si commodum erit, quia non semper necesse X est, ad principi sententiam revorti licebit; si causa nostra magnam difficultatem videbitur habere, ut nemo aequo animo 10 principium possit audire, ab narratione quom inceperimus, ad principi sententiam revortemur si narratio parum probabilis erit, exordiemur ab aliqua firma argumentatione. his conmutationibus et translationibus saepe uti necesse est, quom ipsa res artificiosam dispositionem artificiose conmutare cogit. 18 in confirmatione et confutatione argumentationum dispositiones 16 huius modi convenit habere: firmissumas argumentationes in primis et in postremis causae partibus conlocare, mediocris et neque inutilis ad dicendum neque necessarias ad probandum, quae, si separatim ac singulae dicantur, infirmae sint, 20 cum ceteris coniunctae firmae et probabiles fiant, interponi

si om. r faciemus 5

chil caus. o

1. utemur t

2. faciemus u faciamus 2 post. nihil r nisi p. ni3. postulat heco2

huiusm. 1 vo3cQ2 nihil non causa post. em nisi c. nichil n. causae qualitas post. v oportebat pl auditoris hul 4. obtunsae heрлgr12 obtusae 5 ad adversarios h1 5. supers. exord. hрrafto3v supers. et ex. s 6. aut narr. hp1fl12 aut enarr. ('vel a') μ aut a n. 5 aut al. hp1nk,2,rdl1*vo1v aut ab al. 5 firmissima 312 7. quid h1 quod ('vel quia') μ quia alfo semper

um

11. revertemur

est par. prob.

om. o 8. principii (sic) principium p2 rev. sent. co2 nostram ev 9. diff. mag. `videtur t ut neque h 10. ab narr. hеpжa2trbl123 V13 a n. 5' inciperemus incipiemus g3 ad om, h1 licebit fin rev. libebit tdl parum prob. est a2,0238 cro1b est om. 1,a1 par. prob. erit Lamb. 12. exordiremur b ab om. rb 13. transl. et comm. fnt saepe 1,2,tc partium saepe 5 14. ipsam artificiosam d/34 artificiosa hрπf dispositione h ipsa a disputationem u vel dispositionem u2 artificiosae alf 15. disputationes πεμ 17. in pr. in postr. n in pr. et postr. o, Lamb. mediocris hp 18. et om. rq2v

posteris μl

prob. e

conloc. μ

disp. res

ad ap

stabiles et prob. l4q1

19. sunt bvo1302 20. cum om. e fiant els sint 12(pr. m.) fuerint 1vo12 sunt brl4v03 firm. fiunt et prob. og fi. in medio c. oportet eu

fiunt 5 (Lamb.) interponi in med.