ut iam supra monitum est, ex Inventione complura ingesta sunt, eo consilio ut Ciceronis videretur esse, ut 4, 13; 9, 17; 10, 12 et 14; 14, 7; 18, 11; 19, 17; 20, 13 et 19; 23, 1; 76, 14 et in aliquot saltem codicibus 11, 20; 12, 11; 20, 16; 27, 2; 53, 2; 67, 11; 77, 5; contra ex Cornificiano opere nil in Inventionem translatum est. alius generis sunt explicationes, ut 4, 13; 11, 10; 25, 15; 27, 2; 28, 2; 32, 13; 47, 14; 49, 6; 50, 8 et 18; 51, 10; 72, 7; 83, 18; 88, 7; 96, 3; 105, 9; 115, 1; 116, 11 et 13; 128, 16; 131, 9; 147, 6; 157, 8; 183, 7; 186, 4; 196, 20; 197, 1 et 4; 200, 6; 202, 6; 208, 4, indices marginales, ut 18, 2, 9 et 17; 19, 11; 21, 9; 28, 20; 34, 1; summaria eorum, quae in ordine leguntur, ab incauto librario pro genuinis habita, ut 55, 20; 58, 6; 60, 7; 65, 13; 98, 8; 103, 9; 104, 17; 138, 9; 183, 11; 191, 13; 192, 5 et 9; 196, 9; 213, 4; eae άvanepalaiά6ɛis tam similes sunt inter se, ut hac repetitione nil fingi possit foedius; praeterea plurumis locis invenias adiecta aut constructioni grammaticae, aut ipsi scriptoris sententiae 'plane contraria; constructioni, ut 10, 13; 28, 18; 32, 7; 55, 11; 57, 9; 58, 14; 85, 10; 89, 12; 173, 10; 189, 4; 190, 12; 207, 6; sententiae, ut 19, 16; 20, 13; 27, 10; 30, 7; 40, 13; 44, 6 et 12; 47, 15; 49, 18; 55, 19; 56, 6; 57, 9; 58, 14; 75, 8; 82, 9; 86, 12; 87, 15; 91, 13; 97, 10; 98, 6; 104, 11; 106, 14; 110, 4; 124, 4; 139, 14; 151, 4; 155, 18; 159, 22; 166, 16; 189, 4; 191, 1 et 2; 192, 10. intempestive loci antea lecti citantur 187, 4; 192, 3; 194, 8; nondum lecti anticipantur 192, 12; 195, 12; 196, 1 et 12; 197, 4. plane ridicule interpellatur scriptor ista loquacitate identidem interstrepente 192, 3-12, quam paginam lectori, ut animi causa inspiciat, indico. earum interpolationum Schütz indagavit numerum non exiguom magis sensu quodam recti odoratus, quam artis rhetoricae ductus cognitione; quam ob rem etiam sana aliquot membra exsecuit, e. g. 188, 7 et 11. ceteri editores rarissume aliquid senserunt, spuria cum genuinis pariter relinquentes scriptori, in quo, ut ait Orelli ad I, 21 (hîc 19, 8), nil huius modi temere damnandum sit. Schütz autem admodum inconsiderate rem gessit, quom locos ipsi suspectos eiecit, quasi in hac re ab omni errore immunis esset: nos maluimus diversa typorum forma distinguere aera lupinis. Quae modo exposuimus, argumento esse possunt, quam magnus sit error eorum, qui parum valere arbitrantur criticam operam ad scriptores recte iudicandos: illis enim plurumis et foedissimis interpolationibus tribuendum videtur, quod docti quidam viri iniquam de hoc libro sententiam tulerunt: ista sane ieiuna inepta putida effecerunt, ut scriptor eleganti brevitate et ingenua simplicitate excellens, qui nil ante rem, nil praeter rem profert, qui res perfectis verbis comprehendit, qui aetate debet a nobis princeps prosae orationis Latinae haberi, si quidem in hoc genere antiquior liber integer1) ad nos non pervenit — ut is, inquam, ipse tamquam ieiunus ineptus putidus magistellus contemneretur. at speramus, quem ad modum, quom pessume habitus circumferretur, tamen invenit, qui vel per pannos agnoscerent decorem, postea severioribus etiam placiturum, remotis, quae eam nitere non sinebant, adhibitis, quae sui similiorem reddant. III. Codices huius libri permulti inveniuntur iique aut tales, ut certae familiae adsignari possint propter constantiam lectionis, aut ex diversis familiis conflati. familias constituimus tres ac notavimus eas numeris 1, 2, 3, ubi omnes eiusdem sectae codices consentiunt. Primae familiae codicibus octo usi sumus, quorum antiquissumi et optumi sunt Parisinus 7714(p) saec. IX, 7231(₪) saec. X Herbipolitanus (h) in confinio utriusque saeculi scriptus. ex uno eos fluxisse exemplo inde colligas, quod carent principio usque ad verba tria sunt tempora' (9, 10). similitudo tamen non tanta est, ut pro uno usurpari possint: sua enim unusquisque habet bona, ut p: 51, 8, 62, 1, 73, 10, 91, 12, 102, 8, 115, 4; π: 47, 14, 53, 15, 54, 12, 61, 20, 66, 12, 78, 10, 117, 9, 138, 2, 159, 14, 163, 15, 181, 11 et 12, 186, 1, 191, 3, 205, 5; h: 18, 1, 36, 19, 41, 4, 44, 1, 51, 5, 70, 3, 87, 16, 116, 7, 121, 1, 144, 18, 156, 4, 160, 14, 163, 13, 165, 10, 185, 15, 189, 17. eiusdem generis fuerunt duo Gryphiani, 1) nam Catonis de re rustica, qui passim in recentiorem sermonis formam mutatus est, hîc ratio haberi nequit. quos Mich. Brutus quondam inspexit (cf. ed. Burmann. Lugd. 1761, p. 485-505): nam in his eadem ab initio defuisse illius. annotatio p. 485 docet: ubi nunc lateant, non constat, ut debeamus Bruti neglegentissuma collatione esse contenti. cognoscitur vel sic eorum praestantia ex locis 94, 1, 111, 10, 129, 4 ac differentia quoque a ceteris huius familiae libris. ad hos ut redeam, in vitiosis ii lectionibus plus etiam quam in bonis. inter se discrepant; reperiuntur, ut hoc potissumum indicem, in codice het ') complures secundae familiae scripturae, ut librarii non videantur in uno archetypo se continuisse. Eius rei maiorem in modum relicui huius familiae codices, qui principio non carent, vestigia habent: dico Erfor diensem, (nunc Berolinensem), saec. XIII, (e) Cauchianum (k) Emmeranum E,59(nunc Monacensem) saec. X(u). atque e quidem pluruma praebuit eximia, ut 4, 17, 5, 13, 27, 11, 28, 16, 48, 5, 66, 2, 106, 9, 129, 7, 131, 9, 148, 7, 161, 1, 169, 11 et 16, 176, 7 et 19, 198, 7, 205, 12, 206, 5; non numquam cum solo p aut h2) conspirat, ut ex fonte vel his libris meliore ductum existumaveris; at idem permultis tertiae familiae depravationibus 3) in quarto potissumum libro affectus est: cum eadem haut pauciores bonas lectiones communes habet'). k adhuc ex sola Cauchii collatione innotuit satis accurata, si aetatem illam spectes, omisisse tamen haut pauca ex comparatione ceterorum huius familiae codicum suspicamur. quo saeculo scriptus sit, et ubi asservetur, Cauchius non adscripsit. 1) in h ut 31, 12, 33, 8, 42, 8 et 12, 165, 5 et 17, 167, 2, 174, 2, 190, 20; in ₪ 69, 11, 102, 10, 105, 10, 115, 7, 121, 2, 127, 12, 166, 19, 198, 12. at h cum solo p consentit in 37, 9, 47, 6, 61, 9, 109, 10, 113, 1, 117, 2, 139, 2, 160, 15, 164, 12, 172, 1, 181, 10, 185, 3, π cum solo p 22, 13, 56, 11, 57, 6, 70, 3, 146, 14, 178, 5; cum solo h 37, 21, 55, 15, 130, 5. 2) cum p 44, 14, 57, 8, 60, 1; cum h 11, 10, 19, 7, 21, 16, 22, 3 et 13, 24, 2, 25, 1, 27, 13, 28, 11, 43, 13, 47, 13, 49, 11, 62, 1, 103, 4, 104, 8, 106, 7, 108, 5, 132, 2, 157, 5 et 22, 168, 15; cum π 156, 5, 198, 15. 3) ut 91, 5, 92, 1, 99, 1, 110, 4, 114, 8, 124, 16, 126, 2, 134, 3, 137, 5, 144, 15 et 17, 145, 12, 148, 10, 155, 1, 174, 4, 181, 1, 3, 8 et 15, 185, 16, 186, 1, 191, 7, 193, 13, 198, 5. 4) ut 67, 12; 71, 12, 88, 8, 98, 20, 99, 2, 144, 13, 146, 5, 7 et 14, 151, 1 et 9, 154, 13, 155, 164, 2 et 4, 166, 12 et 18, 172, 12, 179, 8 et 9, 184, 20, 194, 10, 203, 11. 111, 7, 125, 8, 139, 13, 158, 7, 159, 16, 181, 9, 182, 8, bonas eius lectiones vide 8, 21, ubi r accedit; 16, 6, 41, 1, 102, 11, 205, 16; 208, 11, 210, 11.1) μ omnium primae familiae librorum maxume ad secundam declinat'); solus veram scripturam servat 33, 13, 67, 14, 85, 13, 87, 4, 156, 2, 175, 11. correctus passim est manu non multo recentiore, quae totam fere alterius sectae varietatem intulit. simili ratione p ex libro eiusdem generis mutatus est, idque interdum tam violenter, ut antiqua lectio plane deleretur, cf. 63, 7, 168, 15). etiam in k saepius varietatem illinc appositam invenimus. itaque p22u2 significat correctricem eandemque ex codd. secundae familiae profectam manum: multo rarius in h e talis emendatio apparet, neque ut in illis libris, ubique ex deterioribus fontibus ducta est. eidem denique sectae accensendus Ingolstadiensis nunc Monacensis recentissumus chart. saec. XVI, nec quidquam novi praebens. Solam primam familiam pro fundamento genuinae scripturae in universum habemus: quae tamen passim librariorum vitio obscurata aut visa certe corruptionem tulisse duorum, qui medio aevo extiterunt, criticorum conatibus temptata est alterius indocti et inelegantis, alterius doctioris neque inficeti; hic locis, quibus corrigendis tralatitia Latinitatis cognitio sufficit, saepe recte medetur. ab illo rudiore secunda familia constituta est; exemplum, quod ad suum captum refingebat, easdem habuit lacunas, quas nostri primae familiae libri; quem doctiorem appellamus, pleniore codice utebatur et non nusquam meliora offerente quam illi hodie praestantissumi: sic accidit, ut quae inde derivata est volgaris recensio, etsi plerumque non sit commendabilis, tamen aliquoties auxilio venerit nobis in utraque potiore familia haerentibus. pleniorem autem alterius correctoris codicem fuisse ex lacunis satis multis consequitur, quae in deterioribus tantum libris explentur, in melioribus maxume propter homoeoteleuta natae orationem interpellant incommodissume: vide 16, 11, 29, 15, 37, 2, 56, 6, 1) secundae lectiones habet 19, 12, 27, 10, 35, 1, 111, 7, 112, 8 et alibi. 2) exemplo sint, quae desunt in рлh 3, 1–9, 10, praeterea 55, 14, 61, 2, 70, 18, 72 6, 91, 5. in 20, 6 coniungit lectionem fam. pr. m. cum deteriore relicuarum. 3) huius rei nulla mentio fit in ed. Orelliana. CORNIFICIUS. b 69, 8 et 10, 95, 4, 110, 17, 118, 18, 119, 6, 122, 3, 123, 3, 128, 2, 13 et 17, 175, 8, 196, 20, aut quae etiam in e sublatae sunt cum deterioribus faciente, cf. 126, 14, 132, 9, 139, 13, 144, 2 et 13, 159, 6, 188, 11. de iis pleraeque eius modi sunt, ut ex ingenio tolli non potuerint. antiquiorem fuisse auctorem secundae familiae ostendunt quaedam eius lectiones in tertiam translatae, ut 18, 11, 19, 12, 22, 13, 27, 10, 55, 14, 86, 9, 94, 1, 177, 1. Plurumis locis duae praestantiores familiae consentiunt, qua re factum est, ut criticis eadem fere dignitate codices esse viderentur, quos nunc alterutri accensemus. at discrimen, ubi dissentiunt, ingens est, quippe correctoris lubidine natum, non pedetemptim progressa depravatione. iuvabit autem de aliquot exemplis cognoscere utriusque interpolatoris rationem: 1. est mater atque praeterisse apariter. (58, 20) 2. est mater quae parit, pariter 1. si sententia aliter 2. si a sententia al. iud. sit. 3. est mater atque materies, ea parit iudicatum sit. (77, 4) 3. si semel al. iud. sit. 1. eadem ostenuntiatione scit (102, 11) 2. eadem ostentatione fit. 3. eadem attinent ad suavitatem pronuntiationis. 1. varietates opus sunt. (105, 10) 2. varietates poni possunt. 3. varietate opus est. 1. nullius uneforse calamitas (177, 1) 2. nullius urbis (s. nullius verbo rum). cal. 3. null, urbis meror et cal. 1. prudens parcum (178, 5) 2. impudentemque parcum. 1. constituetur. (182, 1) 2. comprimetur. 3. illudens parcum. 3. mitigetur. 1. tamen et ipsorum veritatis esse videatur (182, 4) 2. tamen et sententia eorum, qui 3. amici ipsorum et veritatis esse vidicunt, quam de quibus dici tur, vera habeatur deamur. accedant, in quibus 2 male, 3 bene emendat primae lectionem : 1. quidem varietas haberet enim (103, 4) 2. quod emendat varietas. habet 3. habet enim enim 1. sine mul cum concitatione (109, 4) 2. sine multa concitatione. 3. simul cum cogitatione. 1. quibus liber constat vitae (179, 6) 2. quibus libertas constatuite. 3. qu. liberi sunt, statuite. |