confundas Crifpum Salluftium, ad quem in Odis fcribit Horatius, Hiftorici hujus fororis filium, Augufti amicum, de quo Seneca lib. I de Clementia, & Tacitus lib. I & III Annal. A quo & metallum quoddam Salluftianum effe dictum, Plinius auctor eft lib. XXXIV cap. 2. ̧ C. CRISPI BELLV M CATILINARIVM OMNES CA P. I. corporis quomodo vtantur. MNES homines, qui fefe ftudent prae- Prooemi ftare ceteris animalibus, fumma ope niti um. decet, vitam filentio ne tranfeant, veluti Homines animi & pecora, quae natura prona atque ventri obedientia finxit. Sed noftra omnis vis in viribus animo & corpore fita: animi imperio, corporis feruitio magis vtimur; alterum nobis cum dis, alterum cum belluis commune eft. Quo mihi rectius videtur, ingenii, quam virium opibus gloriam quaerere &, quoniam vita ipfa, qua fruimur, brevis eft, memoriam noftri quam maxume longam efficere. Nam diuitiarum & formae gloria fluxa atque fragilis: virtus clara aeternaque habetur. Sed diu magnum inter mortales certamen fuit, vine corporis, an virtute animi res militaris magis procederet. Nam & prius, quam incipias, Regum an tiquitus ftudia, confulto: &, vbi confulueris, mature facto opus eft. Ita vtrumque per fe indigens, alterum alterius auxilio eget. II. Igitur initio Reges (nam in terris nomen imperii id primum fuit) diuerfi, pars ingenium, alii corpus exercebant: & iam tum vita hominum fine cupiditate agitabatur, fua cuique fatis placebant. Poftea vero quam in Afia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii & Athenienfes coepere vrbes atque nationes fubigere, lubidinem dominandi cauffam belli habere, maxumam gloriam in maxumo imperio putare: tum demum periculo atque negotiis compertum eft, in bello plurimum ingenium poffe. Quod fi regum atque imperatorum animi virtus in pace ita, vti in bello, valeret, aequabilius atque conftantius fefe res humanae haberent; neque aliud alio ferri, neque mutari ac mifceri omnia cerneres. Nam imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum eft. Verum vbi pro labore defidia, pro continentia & aequitate lubido atque fuperbia inuafere; fortuna fimul cum moribus immutatur. Ita imperium femper ad optumum quemque a minus bono transfertur. Quae homines arant, nauigant, aedificant, virtuti omnia parent. Sed multi mortales dediti ventri atque fomno, indocti incultique vitam, ficuti peregrinantes, transegere: quibus, profecto contra naturam, corpus voluptati, anima oneri fuit: eorum ego vitam mortemque iuxta aeftumo, quoniam de vtraque filetur. Verum enim vero is demum mihi viuere atque frui anima videtur, qui aliquo negotio intentus, praeclari facinoris, aut artis bonae famam quaerit. Sed in magna copia rerum aliud alii natura iter oftendit. arduum. III. Pulchrum eft bene facere rei- Hiftorias publicae etiam bene, dicere haud abfur fcribere cur dum eft: vel pace, vel bello clarum fieri licet: & qui fecere, & qui facta aliorum fcripfere, multi laudantur. Ac mihi quidem, tamen etfi haudquaquam par gloria fequatur fcriptorem & auctorem rerum; tamen in primis arduum videtur res geftas fcribere: primum quod facta di&tis funt exaequanda dehinc quia plerique, quae delicta reprehenderis, maliuolentia & inuidia putant: vbi de magna virtute & gloria bonorum memores, quae fibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit; fupra ea, veluti ficta, pro falfis ducit. Salluftius Sed ego adolefcentulus, initio ficuti plerique, ftudio ad rempublicam latus fum, a Republ. ad fcriben das hiflo- ibique mihi aduorfa multa fuere. transfert. Nam rias Je pro pudore, pro abftinentia, pro virtute; audacia, largitio, auaritia vigebant. Quae tametfi animus afpernabatur, infolens malarum artium; tamen inter tanta vitia imbecilla aetas ambitione corrupta tenebatur: ac me, quum ab reliquorum malis moribus diffentirem, nihilo minus honoris cupido, eadem, quae ceteros, fama atque inuidia vexabat. IV. Igitur vbi animus ex multis miferiis atque periculis requieuit, & mihi reliquam aetatem a republica procul habendam decreui; non fuit confilium fecordia atque defidia bonum otium conterere: neque vero agrum colendo, aut venando, feruilibus officiis intentum, aetatem agere; fed a quo incepto ftudio me ambitio mala detinuerat, eodem regreffus, ftatui res geftas populi Romani carptim, vt quaeque memoria digna videbantur, perfcribere; eo magis, quod mihi a fpe, metu, partibus reipublicae animus liber erat. Igitur de Catilinae coniuratione, quam veriffume |