senatusque decrevit, uti consules maioribus hostiis rem divinam 4 facerent, quibus diis ipsis videretur, cum precatione ea, quod senatus populusque Romanus de re publica deque ineundo novo bello in animo haberet, ea res uti populo Romano sociisque ac nomini Latino bene ac feliciter eveniret; secundum 5 rem divinam precationemque ut de re publica deque provinciis 5 senatum consulerent. per eos dies opportune inritandis ad bellum animis et litterae ab M. Aurelio legato et M. Valerio Laevino propraetore adlatae, et Atheniensium nova legatio 6 venit, quae regem appropinquare finibus suis nuntiaret, brevi- 10 que non agros modo sed urbem etiam in dicione eius futuram, 7 nisi quid in Romanis auxilii foret. cum renuntiassent con sules rem divinam rite peractam esse, et precationi adnuisse deos haruspices respondere, laetaque exta fuisse, et prolatio nem finium victoriamque et triumphum portendi, tum litterae 15 8 Valerii Aureliique lectae et legati Atheniensium auditi. senatus inde consultum factum est, ut sociis gratiae agerentur, quod diu sollicitati ne obsidionis quidem metu fide decessissent. 9 de auxilio mittendo tum responderi placere, cum consules provincias sortiti essent, atque is consul, cui Macedonia pro- 20 vincia evenisset, ad populum tulisset, ut Philippo regi Macedonum indiceretur bellum. VI. P. Sulpicio provincia Macedonia sorte evenit, isque rogationem promulgavit, vellent iuberent Philippo regi Mace donibusque, qui sub regno eius essent, ob iniurias armaque 25 3 inlata sociis populi Romani bellum indici. rogatio de bello zu bringen. 1. maioribus hostiis] den Eleusinien waren zwei Akar- 13. adnuisse deos] dass also der Krieg iustum piumque sei. 24. promulgavit] die vorläufige Bekanntmachung der Rogation, drei Wochen vor dem angesetzten Termine der Verhandlung, cf. zu I 26. sociis populi Romani] Nicht nur Athen, sondern hauptsächlich Abydos, die Pforte Asiens. Die Einwohner leisteten den hartnäckigsten Widerstand, fie p. 78, 13. Macedonico primis comitiis ab omnibus ferme centuriis antiquata est. id cum fessi diuturnitate et gravitate belli sua sponte homines taedio periculorum laborumque fecerant, tum Q. Baebius tribunus plebis, viam antiquam criminandi patres 4 -5 ingressus, incusaverat bella ex bellis seri, ne pace umquam frui plebs posset. aegre eam rem passi patres, laceratusque 5 probris in senatu tribunus plebis; et consulem pro se quisque hortari, ut de integro comitia rogationi ferendae ediceret, ca- 6 stigaretque segnitiam populi atque edoceret, quanto damno 10 dedecorique dilatio ea belli futura esset. VII. consul in campo Martio comitiis, priusquam centurias in suffragium mitteret, contione advocata ,,ignorare" inquit ,mihi videmini, Quirites, 2 non utrum bellum an pacem habeatis vos consuli neque enim liberum id vobis Philippus permittet, qui terra marique 15 ingens bellum molitur –, sed utrum in Macedoniam legiones transportetis, an hostes in Italiam accipiatis. hoc quantum 3 intersit, si numquam alias, proximo certe Punico bello experti estis. quis enim dubitat, quin, si Saguntinis obsessis fidemque nostram inplorantibus inpigre tulissemus opem, sicut patres 20 nostri Mamertinis tulerant, totum in Hispaniam aversuri bel lum fuerimus, quod cunctando cum summa clade nostra in Italiam accepimus? ne illud quidem dubium est, quin hunc 4 ipsum Philippum, pactum iam per legatos litterasque cum Hannibale ut in Italiam traiceret, misso cum classe Laevino, 25 qui ultro ei bellum inferret, in Macedonia continuerimus. quod tunc fecimus, cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc pulso Italia Hannibale, devictis Carthaginiensibus cunctamur facere? patiamur expugnandis Athenis, sicut 6 len aber zuletzt wie die Vertheidiger consuli für rogari wie I p. 117, 8. von Sagunt (200). 1. antiquata 17. Punico bello, im Kriege mit est] cf. zu XXX, 43. 3. taedio Karthago; ohne Punico würde man periculorum] Aus Widerwillen gegen unter proximo bello nur den Maceneue Kriegsgefahren. 4. Q. Bae donisch-Aetolischen Krieg verstehen. bius] Ein Q. Baebius Herennius er- 18. fidem, Schutz, Hülfe, wozu scheint als Gegner der Nobilität die Römer als Bundesgenossen verund Freund des C. Terentius Varro pflichtet waren, cf. zu I p. 65, 5. XXII, 34. 19. inpigre nihil cunctantes. 11. comitiis] tempore comitio- patres, und damals vor Allen die rum: in der Regel steht ein Adjectiv Volkspartei, cf. p. 18,19. – 24. misso oder Genetic dabei. Vgl. Zumpt cum classe Laevino] Erster Make$ 475 Anm. 12. contione advocata] donischer Krieg 214--205. Die Rör Nach den üblichen Opfern und Ge- mer führten den Krieg in Verbinbeten beruft der Vorsitzende das dung mit den Aetolern, Eleern und Volk um sich, um die betr. Sache Epiroten gegen Philipp und verauseinander zu setzen. Diese be- trieben ihn von der Küste von Illylehrende und vorbereitende Ver- rien, ef. Liv. XXIV, 40. sammlung heisst immer contio. tiamur, angenommen wir warten 13. habeatis) Abhängigkeit des Con- erst die Eroberung Athens ab; hyiunct. deliberativus = haben wollt. pothetischer Vordersatz in Form > 28. pa Sagunto expugnando Hannibalem passi sumus, segnitiam no7 stram experiri regem: non quinto inde mense, quem ad modum ab Sagunto Hannibal, sed quinto ille die quam ab Corintho 8 solverit naves, in Italiam perveniet. ne aequaveritis Hannibali Philippum, ne Carthaginiensibus Macedonas: Pyrrho certe 5 9 aequabitis. aequabitis dico? quantum vel vir viro vel gens genti praestat! minima accessio semper Epirus regno Macedoniae fuit, et hodie est. Peloponnesum totam in dicione Phi lippus habet, Argosque ipsos, non vetere fama magis quam 10 morte Pyrrhi nobilitatos. nostra nunc comparate. quanto 10 magis florentem Italiam, quanto magis integras res salvis ducibus, salvis tot exercitibus, quos Punicum postea bellum absumpsit, adgressus Pyrrhus tamen concussit, et victor prope 11 ad ipsam urbem Romanam venit! nec Tarentini modo oraque illa Italiae, quam maiorem Graeciam vocant, ut linguam, ut 15 nen secutos crederes, sed Lucanus et Bruttius et Samnis 12 ab nobis defecerunt. haec vos, si Philippus in Italiam trans miserit, quietura aut mansura in fide creditis? manserunt enim Punico postea bello. numquam isti populi, nisi cum deerit ad 13 quem desciscant, ab nobis non deficient. si piguisset vos in 20 Africam traicere, hodie in Italia Hannibalem et Carthaginienses hostes haberetis. Macedonia potius quam Italia bellum a . eines Hauptsatzes. 2. quinto inde mense] XXI, 38: in Italiam perventum est quinto mense Carthagine nova. Also ist hier inde = ab Athenis. 3. ille, rex, nothwendiger Gegensatz zu Hannibal. 4. ne aequaveritis] Concessiv. 7. Epirus] Es war mit Macedonien verbündet, cf. I, 178, 18. 8. Peloponnesum] Es war das Verdienst des Aratos, dass er Macedoniens Herrschern Acrocorinth, die eine der drei Fesseln Griechenlands (πέδαι Ελληνικαί: Chalcis, Corinth und Demetrias) entriss, aber gegen Cleomenes von Sparta u. die Aetoler rief er den Nationalfeind wieder ins Land. Seit der Schlacht von Sellasia (222) herrschten die Macedonier im ganzen Peloponnes: von der südlichsten Spitze Lakoniens bis über den nördlichsten Punkt Thessaliens hinaus wurde Hellas Jahre lang von den Macedonischen Horden durchstreift und durchplündert, so dass Verarmung, Entsittlichung und Entvölkerung allgemein wurde (άρδην κατέφθαρτο τα Πελοποννησίων Polyb.). 9. Argos 16. sed Lucanus etc.] 18. manserunt enim] - Wenn es richtig ist, dass sie im Punischen Kriege treu blieben, so ist die Annahme berechtigt, wenn dies aber, wie Jedermann weiss, falsch ist, so ist die Annahme verkehrt. 20. si piguisset vos] der Consul erinnert das Volk daran, weil Scipio's Uebergang nach Africa ein Verdienst des Volkes war gegen die Majorität des Senats. Es würde also das Volk sich eine Inconsequenz zu Schulde kommen lassen. 22. bellum habeat, entspricht der Kriegspolitik des P. Sci 10 habeat, hostium urbes agrique ferro atque igni vastentur. experti iam sumus foris nobis quam domi feliciora potentiora- 14 que arma esse. ite in snffragium bene iuvantibus divis, et quae patres censuerunt, vos iubete. huius vobis sententiae 15 5 non consul modo auctor est, sed etiam dii inmortales, qui mihi sacrificanti precantique, ut hoc bellum mihi senatui vobisque, sociis ac nomini Latino, classibus exercitibusque nostris bene ac feliciter eveniret, laeta omnia prosperaque portendere." VIII. Ab hac oratione in suffragium missi, uti rogaret, bellum iusserunt. supplicatio inde a consulibus in triduum ex 2 senatus consulto indicta est, obsecratique circa omnia pulvinaria dii, ut quod bellum cum Philippo populus iussisset, id bene ac feliciter eveniret. consultique fetiales ab consule 3 15 Sulpicio, bellum quod indiceretur regi Philippo, utrum ipsi utique nuntiari iuberent, an satis esset in finibus regni quod proximum praesidium esset, eo, nuntiari, fetiales decreverunt, utrum eorum fecisset, recte facturum. consuli a patribus per- 4 missum, ut quem videretur ex iis, qui extra senatum essent, 20 legatum mitteret ad bellum regi indicendum. tum de exer- 5 citibus consulum praetorumque actum. consules binas legiones scribere iussi, veteres dimittere exercitus. Sulpicio, cui novum 6 ac magni nominis bellum decretum erat, permissum, ut de exercitu, quem P. Scipio ex Africa deportasset, voluntarios 25 quos posset duceret: invitum ne quem militem veterem ducendi ius esset. nes. pio, cf. p. 114, 27. — 2. foris] ausserhalb Italiens; denn Italien gilt bereits als römische Heimat. 5. non consul modo auctor est] als suasor legis. Das Römische Volk war nicht gleichgültig gegen die äussere Stellung (auctoritas) eines solchen Man 10. Ab hac oratione] In der ganzen Rede sucht der Consul das Volk zu schrecken vor Philipp, um es dadurch geneigter zur Kriegserklärung zu machen. Dazu wirkten aber auch Concessionen auf Kosten der Bundesgenossen. Aus ihren im activen Dienste befindlichen Contingenten wurden die Besatzungen von Gallien, Unteritalien, Sicilien und Sardinien ausschliesslich genommen, dagegen die sämmtlichen vom Punischen Krieg her unter Waffen stehenden Bürgertruppen entlassen; nur Freiwillige sollten zum makedonischen Kriege aufgeboten werden. Vgl. Mommsen I, 711. – 11. supplicatio) Bettag, wie immer vor dem Beginne eines wichtigen Krieges. - 14. consultique fetiales] Nur in Bezug auf die Formalität der Ankündigung des Krieges. fetiales, cf. zu I p. 22, 12. 15. ipsi utique] unter allen Umständen persönlich. 19. ex eis etc.] Einen aus der Zahl der Legaten, welcher noch nicht Senatsmitglied ist. Doch ist es nicht unwahrscheinlich, dass unter legatus der legatus fetialis oder pater patratus, cf. I p. 28, 18, zu verstehen ist. Demnach wären nicht alle Fetiálen Mitglieder des Senats ge wesen. B) Verhandlungen auf dem Landtage der Aetoler (Liv. XXXI, 29-32). XXIX. Concilium Aetolorum stata die, quod Panaetolium vocant, futurum erat. huic ut occurrerent, et regis legati iter adcelerarunt, et a consule missus L. Furius Purpurio legatus 2 venit. Atheniensium quoque legati ad id concilium occurrerunt. 5 primi Macedones, cum quibus recentissimum foedus erat, auditi 3 sunt. qui nulla nova re nihil se novi habere, quod adferrent, dixerunt: quibus enim de causis experta inutili societate Ro mana pacem cum Philippo fecissent, compositam semel pacem 4 servare eos debere. „an imitari“ inquit unus ex legatis „Ro- 10 manorum licentiam an levitatem dicam mavoltis? qui cum legatis vestris Romae responderi ita iussissent: quid ad nos venitis, Aetoli, sine quorum auctoritate pacem cum Philippo 5 fecistis? idem nunc ut bellum secum adversus Philippum ge ratis postulant. et antea propter vos et pro vobis arma 15 sumpta adversus eum simulabant: nunc vos in pace esse cum 6 Philippo prohibent. Messanae ut auxilio essent, primo in Siciliam transcenderunt; iterum ut Syracusas oppressas ab 7 Carthaginiensibus in libertatem eximerent: et Messanam et Syracusas et totam Siciliam ipsi habent, vectigalemqué pro- 20 8 vinciam securibus et fascibus subiecerunt. scilicet sicut vos 2. Concilium Aetolorum] Jeder egit pacem, Romanis iratis, quod Bürger der verbündeten Staaten sine auctoritate sua (= eigendurfte auf der Bundesversammlung mächtig) adversus foedus cum erscheinen: καθ' έκαστον γαρ έτος rege pacem fecissent (205). 7. nulla αγοράς τε και πανηγύρεις επι- nova , re] ohne Veränderung der φανεστάτας, έτι δε και τας των Sachlage. 11. an levitatem dicam, αρχαιρεσίων καταστάσεις εν sc. incertum mihi est. 12. legatis τώ Θέρμο συντελούντων Polyb. vestris] Im Jahr 201: nai Altolol V, 8. Die' Versammlung war eine μεταγιγνώσκοντες κατηγόρουν (Φιregelmässige (stata die und fand λίππου) ως και περί σφάς απίστου kurz nach der Ankunft des Consuls γεγονότος, ήξίουν τε αύθις ες τους statt. Diesmal wird sie nicht in Ρωμαίων συμμάχους εγγραφήναι. Thermon, sondern in Naupaktos Ρωμαίοι δ' Αιτωλούς εμέμψαντο της gehalten, wahrscheinlich im Herbst ου προ πολλού μεταβολής, πρέσβεις 200: μετά την φθινοπωρινής ιση- δ' ες τους βασιλέας έπεμπον, οι μερίαν. Panaetolium] το κοινόν προηγόρευον αυτοίς (Philipp and tāv Altolõv. Vgl. das Panionium Antiochus) 'Αντίοχον μέν Αίγυπτο in Kleinasien. 5. Occurrere, sich μη επιχειρείν, Φίλιππον δε μηδέν einfinden, wie åravtāv els; interesse ές Ροδίους ή 'Αθηναίους ή "Ατταλον würde die Mitgliedschaft bezeich- ή ες άλλον τινά Ρωμαίων φίλον 6. recentissimum foedus] αμαρτάνειν. á poptávelv. Appian. - 16. simuLiv. XXIX, 12 Neglectae eo biennio labant] Als ob die Aetoler die Urres in Graecia erant. itaque Phi- sache des I. Macedon. Krieges gelippus Aetolos desertos ab Ro- wesen wären, während doch die mano, cui uni fidebant auxilio, Römer die Aetoler nur für ihre quibus voluit condicionibus ad pe- Zwecke benützten, um Philipp nietendam et paciscendam sub- derzubalten. 21. securibus et nen. |