quae sine ordine venerat, agmen magis quam acies aptiorque itineri quam pugnae, vixdum in iugum evaserat. in hos incom- 6 positos Quinctius, quamquam pedem referentes in laevo cornu suos cernebat, elephantis prius in hostem actis impetum facit, 5 ratus partem profligatam cetera tracturam. non dubia res fuit: 7 extemplo terga vertere Macedones, terrore primo bestiarum aversi. et ceteri quidem hos pulsos sequebantur; unus e tri- 8 bunis militum ex tempore capto consilio, cum viginti signorum militibus, relicta ea parte suorum quae haud dubie vincebat, 10 brevi circuitu dextrum cornu hostium aversum invadit. nullam 9 aciem ab tergo adortus non turbasset: ceterum ad communem omnium in tali re trepidationem accessit quod phalanx Macedonum gravis atque immobilis nec circumagere se poterat, nec 10 hoc qui a fronte paulo ante pedem referentes tunc ultro ter15 ritis instabant patiebantur. ad hoc loco etiam premebantur, quia iugum ex quo pugnaverant, dum per proclive pulsos in- 11 secuntur, tradiderant hosti ad terga sua circumducto. paulisper in medio caesi, deinde omissis plerique armis capessunt fugam. X. Philippus cum paucis peditum equitumque primo tumulum 20 altiorem inter ceteros cepit, ut specularetur, quae in laeva parte suorum fortuna esset; deinde postquam fugam effusam 2 animadvertit et omnia circa iuga signis atque armis fulgere hostium, et ipse acie excessit. Quinctius cum institisset ceden- 3 tibus, repente quia erigentes hastas Macedonas conspexerat, 25 quidnam pararent incertus, paulisper novitate rei constituit signa; deinde ut accepit hunc morem esse Macedonum traden- 4 tium sese, parcere victis in animo habebat. ceterum ab ignaris 5 militibus omissam ab hoste pugnam, et quid imperator vellet, impetus in eos est factus, et primis caesis ceteri in fugam 30 dissipati sunt. rex effuso cursu Tempe petit. ibi ad Gonnos 6 diem unum substitit ad excipiendos, si qui proelio superessent. Romani victores in castra hostium spe praedae irrumpunt: ea δεξάμενος εις τα διαστήματα των σημαιών τους προκινδυνεύοντας. Polyb. 1. quae sine ordine venerat] ούτε συστήναι δυνάμενοι και λαβείν το της φάλαγγος ίδιον σχήμα. Pol. - 8. XÁ signorum] Manipel. 10. brevi circuitu] der besiegte (linke) Flügel der Macedonier war auf der Höhe, der siegende (rechte) weiter unten nach dem römischen Lager zu. Es bedurfte also nur einer kleinen Schwenkung, um dem vorgerückten siegreichen Flügel der Macedonier in den Rücken zu kommen. 14. qui a fronte etc.] die Römer auf dem linken Flügel. 16. per proclive] der Abhang nach dem Römischen Lager zu. 24. erigentes] ópfàs dvcome iv tås σαρίσσας. 29. primis, Polyb.: τούς μέν πλείους διέφθειρον, ολίγοι δέ τινες διέφυγον ρίψαντες τα όπλα. - 30. petit] i. e. cô g = 1 và Té umn έποιείτο την αποχώρησιν. 31. diem unum, και τη μεν πρώτη περί τον 'Αλέξανδρον καλούμενον πύργον ηυλίσθη, τη δ' ύστεραία προελθών εις Γόννους επί την εισβολήν των Τεμπών επέμενε, βουλόμενος αναδέξασθαι τους εκ της φυγής ανα caesa eo 7 magna iam ex parte direpta ab Aetolis inveniunt. die octo milia hostium, quinque capta. ex victoribus septin8 genti ferme, ceciderunt. si Valerio qui credat, omnium rerum immodice numerum augenti, quadraginta milia hostium eo die sunt caesa; capta - ibi modestius mendacium est — quinque 5 milia septingenti, signa militaria ducenta undequadraginta. 9 Claudius quoque duo et triginta milia hostium caesa scribit, 10 capta quattuor milia et trecentos. nos non minimo potissimum numero credidimus, sed Polybium secuti sumus, non incertum auctorem cum omnium Romanarum rerum tum praecipue in 10 Graecia gestarum. XI. Philippus conlectis ex fuga, qui variis casibus pugnae dissipati vestigia eius secuti fuerant, missisque Larisam ad commentarios regios comburendos, ne in hostium venirent 2 potestatem, in Macedoniam concessit. Quinctius captivis prae- 15 daque venum datis, partim militi concessis, Larisam est pro fectus, hauddum satis gnarus, quam regionem petisset rex 3 quidve pararet. caduceator eo regius venit, specie ut indutiae essent donec tollerentur ad sepulturam qui in acie cecidissent, re vera ad petendam veniam legatis mittendis. utrumque ab 20 4 Romano impetratum. adiecta etiam illa vox, bono animo esse regem ut iuberet; quae maxime Aetolos offendit, iam tumentis 5 querentisque mutatum victoria imperatorem. ante pugnam omnia magna parvaque communicare cum sociis solitum: nunc 6 omnium expertes consiliorum esse; suo ipsum arbitrio cuncta 25 agere; cum Philippo iam gratiae privatae locum quaerere, ut dura atque aspera belli Aetoli exhauserint, pacis gratiam et σωζομένους. 1. direpta ab Aeto- Pass Tempe nach Macedonien. lis] Nach Römischer Sitte durfte 14. conmentarios regios] xatAxQWGQL erst auf Befehl des Feldherrn die τα βασιλικά γράμματα σαφώς γαρ Plinderung beginnen. Polyb. figt ήδει διότι πολλάς αφορμας δώσει τους hinzu: ήρξαντο καταμέμφεσθαι τους εχθρούς και καθ' εαυτού και κατά Αιτωλούς, και λέγειν προς τον στρα- των φίλων, εάν κρατήσωσι Ρωμαίοι τηγόν, ότι τους μεν κινδύνους , , των υπομνημάτων. 19. donec tolαυτούς επιτάττει, της δ' ωφελείας lerentur nach allgemeiner Sitte , ] άλλοις παρακεχώρηκεν.- 3. Valerio] aller Hellenen. Es war darum diese Einl. 6, 11. – 7. Claudius) Quadri ] Bitte kein Schein oder Vorwand, garius, ibid. 6, 10. — 9. non incertum wenn sich damit auch ein anderer auctorem] Wie Römische Annalisten Zweck vereinigen liess. 22. tubehauptet haben mochten, deren mentis] Die bereits grollten. Uebertreibung und Lügenhaftigkeit 26. gratiae privatae locum] Die Polybius allerdings im Wege stand. Aetoler wollten immer die VerSo sagt Liv. auch XXX, 45 Poly- nichtung ihrer Feinde. Sie konnten bius haudquaquam spernendus au- sich nicht vertraut machen mit dem ctor. Und in der That wurde Polyb. Römischen Grundsatz: Tu regere den Römern nicht gerade viel inperio populos, Romane, memento; benützt. Hae tibi erunt artes; pacisque in12. Philippus] Er zog durch den ponere morem, Parcere subiectis VO fructum Romanus in se vertat. et haud dubie decesserat iis 7 aliquantum honoris: sed cur neglegerentur ignorabant. donis regis imminere credebant invicti ab ea cupiditate animi virum: sed et succensebat non immerito Aetolis ob insatiabilem avi- 8 5 ditatem praedae et arrogantiam eorum, victoriae gloriam in se 9 rapientium, qua vanitate et superbia omnium aures offendebant; et Philippo sublato, fraetis opibus Macedonici regni Aetolos habendos Graeciae dominos cernebat. ob eas causas multa 10 sedulo, ut viliores levioresque apud omnis essent et videren10 tur, faciebat. XII. Indutiae quindecim dierum datae hosti erant, et cum ipso rege constitutum conloquium; cuius priusquam tempus veniret, in consilium advocavit socios: rettulit quas leges pacis 2 placeret dici. Amynander Athamanum rex paucis sententiam 15 absolvit: ita componendam pacem esse, ut Graecia etiam absentibus Romanis satis potens tuendae simul pacis libertatisque esset. Aetolorum asperior oratio fuit, qui pauca prae- 3 fati, recte atque ordine imperatorem Romanum facere, quod quos belli socios habuisset, cum iis communicaret pacis con20 silia, falli aiunt eum tota re, si aut Romanis pacem aut 4 Graeciae libertatem satis firmam se credat relicturum nisi Philippo aut occiso aut regno pulso; quae utraque proclivia esse, si fortuna uti vellet. ad haec Quinctius negare Aetolos aut 5 moris Romanorum memores esse, aut sibi ipsis convenientem 25 sententiam dixisse. et illos prioribus omnibus conciliis conlo- 6 quiisque de condicionibus pacis semper, non ut ad internecionem bellaretur, disseruisse, et Romanos, praeter vetustissimum 7 morem victis parcendi, praecipuum clementiae documentum dedisse pace Hannibali et Carthaginiensibus data. omittere se 8 30 Carthaginienses: cum Philippo ipso quotiens ventum in conlo quium? nec umquam, ut cederet regno, actum esse. an quia victus proelio foret, inexpiabile bellum factum? cum armato 9 hoste infestis animis concurri debere: adversus victos mitissi mum quemque animi maximi haberi. libertati Graeciae videri 10 35 graves Macedonum reges. si regnum gensque tollatur, Thra cas Illyrios, Gallos deinde, gentes feras et indomitas, in Maet debellare superbos (Verg. Aen. μίαν υπάρχειν έφη διάλυσιν πρός VI, 852). 4. Vgl. die p. 141, 19 Μακεδόνας, το Φίλιππον εκβάλλειν citirte Stelle des Polybius. εκ της αρχής. 32. Polyb. c. 20: 13. in consilium] in den Kriegs- πολεμούντας γαρ δει τους αγαθούς rath. 14. Athamanum rex] Das άνδρας βαρείς είναι, ηττωμένους östlich von Arachthus gelegene δε γενναίους και μεγαλόφρονας, Land. Das Königreich gehörte zur νικώντας γε μην μετρίους και πραAetolischen Symmachie. είς και φιλανθρώπους. 34. animi ciso, Polyb. c. 19, mit welchem maximi haberi] gelte für den hochsonst Liv. in diesem Kapitel fast herzigsten. Sinn: adversus victos wörtlich übereinstimmt, sagt nur: miten esse decere, quique sit, eum 22. OC u cedoniam se et in Graeciam effusuras. ne proxima quaeque amoliendo maioribus gravioribusque aditum ad se facerent. 12 interfanti deinde Phaeneae praetori Aetolorum, testificantique, si elapsus eo tempore Philippus foret, mox gravius eum rebel13 laturum, „desistite tumultuari“, inquit , ubi consultandum est. 5 non iis condicionibus illigabitur rex, ut movere bellum possit.“ F) Befreiung Griechenlands (Liv. XXXIII, 30—33). XXX. Paucos post dies decem legati ab Roma venerunt, 2 quorum ex consilio pax data Philippo in has leges est, ut omnes Graecorum civitates, quae in Europa quaeque in Asia 10 3 essent, libertatem ac suas haberent leges; quae earum sub dicione Philippi fuissent, praesidia ex eis Philippus deduceret, vacuasque traderet Romanis ante Isthmiorum tempus. deduceret et ex eis, quae in Asia essent, Euromo Pedasisque et Bargyliis et laso et Myrina et Abydo et Thaso et Perintho: 15 4 eas quoque enim placere liberas esse. de Cianorum libertate Quinctium Prusiae Bithynorum regi scribere quid senatui et probari et laudari. 5. Einfacher u. begreiflicher bei Polyb.: TRUOCL Φαινέα ληρών· εγώ γαρ ούτως χειριώ τας διαλύσεις ώστε μηδε βουληθέντα τον Φίλιππον αδικείν δύνασθαι τους Έλληνας. 8. Paucos post dies] Nach dem Abschlusse des Friedens mit den Böotern durch Vermittlung der Achäer. ab Roma venerunt] Vgl. zu XXX, 43, 4. Polyb. XVIII, 27 setzt hinzu: κομίζοντες το της συγκλήτου δόγμα το περί της προς Φίλιππον ειρήνης. 10. omnes Graecorum civitates) Genauer Polyb. XVIII, 27: τους μεν άλλους "Ελληνας πάντας, τούς τε κατά την Ασίαν και κατά την Ευρώπην, ελευθέρους υπάρχειν και νόμοις χρήσθαι τοις ιδίοις" τους δε ταττομένους υπό Φίλιππον και τας πόλεις τας έμφρούρους παραδούναι Φίλιππος Ρωμαίοις πρό της τών Ισθμίων πανηγύρεως, Εύρωμον δε και Πήδασα και Βαργύλια και την Ιασέων πόλιν, ομοίως "Αβυδον Θάσον Μύριναν Πέρινθον, , ελευθέρας αφεϊναι, τας φρουράς εξ αυτών μεταστησάμενον. Die Frei gebung der griechischen Städte in decem legatis placuisset. captivos transfugasque reddere Phi- 5 lippum Romanis, et navis omnis tectas tradere praeter quinque et regiam unam inhabilis prope magnitudinis, quam sedecim versus remorum agebant. ne plus quinque milia armatorum 6 5 haberet, neve elephantum ullum. bellum extra Macedoniae fines ne iniussu senatus gereret. mille talentum daret populo 7 Romano, dimidium praesens, dimidium pensionibus decem annorum. in haec obsides accepti, inter quos De metrius Philippi filius. XXXI. Onmnibus Graeciae, civitatibus hanc pacem approbantibus soli Aetoli decretum decem legatorum clam mussantes carpebant. litteras inanis vana specie libertatis adumbratas 2 esse: cur enim alias Romanis tradi urbes, nec nominari eas, alias nominari et sine traditione liberas iuberi esse, nisi quod, 3 15 quae in Asia sint, liberentur, longinquitate ipsa tutiores, quae in Graecia sint, ne nominatae quidem intercipiantur, Corinthus 10 νων ελευθερώσεως Τίτον γράψαι rmee von 30000 Mann Infanterie und 5000 Kavallerie, ohne dass dies als eine Verletzung des Vertrags angeführt wird. Ebenso wenig brauchte Philipp zu den Grenzkriegen gegen die Thraker etc. die Erlaubniss des Senats. Vgl. die verständige Aeusserung des Flamininus C, 12, 10. 12. Litteras, adumbratas] Es sei ein inhaltloser Tractat skizzirt (= annehmbar gemacht) durch ein trügerisches Bild der Freiheit, d. h. der Friedenstractat sei nicht so bestimmt und scharf ausgeführt, dass Histor. Quellenbuch. II, 2. 2. Auf. die darin versprochene Freiheit 11 |