mutato, ne minores octonum denum annorum, neu maiores 16 quinum quadragenum. si qui sociorum populi Romani ultro bellum inferent Antiocho, vim vi arcendi ius esto, dum ne quam urbem aut belli iure teneat aut in amicitiam accipiat. 17 controversias inter se iure ac iudicio disceptanto, aut si utrisque 5 18 placebit, bello." de Hannibale Poeno et Aetolo Thoante`et Mnasilocho Acarnane et Chalcidensibus Eubulida et Philone dedendis in hoc quoque foedere adscriptum est; et ut si quid postea addi demi mutarive placuisset, ut id salvo foedere fieret. 19 consul in hoc foedus iuravit: ab rege qui exigerent iusiuran- 10 dum, profecti Q. Minucius Thermus et L. Manlius, qui tum forte ab Oroandis rediit. Polyb. ἦν δὲ τοιαύτη τις ἡ τῶν κατὰ μέρος διάταξις. φιλίαν ὑπάρ χειν ̓Αντιόχῳ καὶ Ῥωμαίοις εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον, ποιοῦντι τὰ κατὰ τὰς συνθήκας. μὴ διιέναι βασιλέα 'Αντίοχον καὶ τοὺς 15 ὑποταττομένους διὰ τῆς αὑτῶν χώρας ἐπὶ Ῥωμαίους καὶ τοὺς συμμάχους πολεμίους, μηδὲ χορηγεῖν αὐτοῖς μηδέν· ὁμοίως δὲ καὶ Ῥωμαίους καὶ τοὺς συμμάχους ἐπ ̓ ̓Αντίοχον καὶ τοὺς ὑπ' ἐκεῖνον ταττομένους. μὴ πολεμῆσαι δὲ Αντίοχον τοῖς ἐπὶ ταῖς νήσοις μηδὲ τοῖς κατὰ τὴν Εὐρώπην. ἐκχωρείτω δὲ πόλεων καὶ 20 χώρας.... μὴ ἐξαγαγέτω μηδὲν πλὴν τῶν ὅπλων ὧν φέρουσιν οἱ στρατιῶται· εἰ δέ τι τυγχάνουσιν ἀπενηνεγμένοι, καθιστάσωσαν πάλιν εἰς τὰς αὐτὰς πόλεις. μηδ' ὑποδεχέσθωσαν τῶν ἐκ τῆς Εὐμένους τοῦ βασιλέως μήτε στρατιώτας μήτ' ἄλλον μηδένα. εἰ δέ τινες ἐξ ὧν ἀπολαμβάνουσιν οἱ Ρωμαῖοι πόλεων, μετὰ δυνά- 25 μεώς εἰσιν Αντιόχου, τούτους εἰς Απάμειαν ἀποκαταστησάτωσαν. τοῖς δὲ Ῥωμαίοις καὶ τοῖς συμμάχοις εἴ τινες εἶεν, εἶναι τὴν ἐξουσίαν καὶ μένειν, εἰ βούλονται, καὶ ἀποτρέχειν. τοὺς δὲ δούλους Ρωμαίων καὶ τῶν συμμάχων ἀποδότω ̓Αντίοχος καὶ οἱ ὑπ' αὐτὸν ταττόμενοι, καὶ τοὺς ἁλόντας καὶ τοὺς αὐτομολήσαν- 30 τας, καὶ εἴ τινα αἰχμάλωτον ποθεν εἰλήφασιν. ἀποδότω δὲ Αντίοχος, ἐὰν ᾖ δυνατὸν αὐτῷ, καὶ ̓Αννίβαν ̓Αμίλκου Καρχη δόνιον καὶ Μνασίλοχον Ακαρνᾶνα καὶ Θόαντα Αἰτωλόν, Εὐβουlen Zusätze gemacht hat. octonum denum, die Genetive hängen von obsides ab. 5. aut bello hat Pol. nicht. 8. quoque, wie bereits in dem Präliminarvertrag. Liv. 10. consul, also nicht ein Fetialis. 11. Q. Minucius, einer der decem legati. 12. Oroandis, in Isaurien. 1. 13. τοιαύτη τις, die Urkunde soll also nicht wörtlich genau wiedergegeben werden. - 15. διιέναι, transire sinere. 17. χορηγεῖν, commeatum aliamve opem praebere. - 18. ὑπ ̓ ἐκεῖνον, warum nicht ἐκείνῳ? Vgl. · 25. ἐξ ὧν ἐκ τούτων ἃς. - 26. τούτους — ἀποκαταστησάτωσαν, ist corrupt; vielleicht ἀποκαταστησάτω; der Plural wäre intr. = redeunto, wofür aber P. sonst λίδαν καὶ Φίλωνα Χαλκιδεῖς, καὶ τῶν Αἰτωλῶν ὅσοι κοινὰς εἰλήφασιν ἀρχάς. καὶ τοὺς ἐλέφαντας τοὺς ἐν Απαμεία πάντας, καὶ μηκέτι ἄλλους ἐχέτω, ἀποδότω δὲ καὶ τὰς ναῦς τὰς μακρὰς καὶ τὰ ἐκ τούτων ἄρμενα καὶ τὰ σκεύη, καὶ μηκέτι ἐχέτω πλὴν 5 δέκα καταφράκτων· μηδὲ τριακοντάκωπον ἐχέτω ἐλαυνόμενον, μηδὲ πολέμου ἕνεκεν, οὗ αὐτὸς κατάρχει. μηδὲ πλείτωσαν ἐπὶ τάδε τοῦ Καλυκάδνου ἀκρωτηρίου, εἰ μὴ φόρους ἢ πρέσβεις ἢ ὁμήρους ἄγοιεν. μὴ ἐξέστω δὲ ̓Αντιόχῳ μηδὲ ξενολογεῖν ἐκ τῆς ὑπὸ Ῥωμαίους ταττομένης, μηδ' ὑποδεχέσθω τοὺς φεύγοντας. 10 ὅσαι δὲ οἰκίαι Ῥοδίων ἢ τῶν συμμάχων ἦσαν ἐν τῇ ὑπὸ βασιλέα Αντίοχον ταττομένῃ, ταύτας εἶναι Ροδίων ὡς καὶ πρὸ τοῦ τὸν πόλεμον εξενεγκεῖν. καὶ εἴ τι χρῆμα ὠφείλετο αὐτοῖς, ὁμοίως ἔσται πράξιμον· καὶ εἴ τι ἀπελήφθη ἀπ' αὐτῶν, ἀναζητηθὲν ἀποδοθήτω. ἀτελῆ δέ ὁμοίως ὡς καὶ πρὸ τοῦ πολέμου τὰ πρὸς 15 τοὺς Ροδίους ὑπαρχέτω. εἰ δέ τινας τῶν πόλεων, ἃς ἀποδοῦ ναι δεῖ ̓Αντίοχον, ἑτέροις δέδωκεν ̓Αντίοχος, ἐξαγέτω καὶ ἐκ τούτων τὰς φρουρὰς καὶ τοὺς ἄνδρας. ἐὰν δέ τινες ὕστερον ἀποτρέχειν βούλωνται, μὴ προσδεχέσθω. ἀργυρίου δὲ δότω Αντίοχος Αττικοῦ Ῥωμαίοις ἀρίστου τάλαντα μύρια δισχίλια ἐν 20 ἔτεσι δώδεκα, διδοὺς καθ ̓ ἕκαστον ἔτος χίλια (μὴ ἔλαττον δ ̓ ἑλκέτω τὸ τάλαντον λιτρῶν Ῥωμαϊκῶν ὀγδοήκοντα) καὶ τοῦ σίτου φ καὶ μ. τν' ἐν ἔτεσι τοῖς πρώτοις πέντε, οἱ κατὰ τὸ ἔτος, τῷ ἐπιβαλλομένῳ καιρῷ, ᾧ καὶ τοῖς Ῥωμαίοις ἀποδίδωσιν. καὶ τοῦ σίτου, καθὼς ἐτίμησεν ὁ βασιλεὺς ̓Αντίοχος, τάλαντα 25 ἑκατὸν εἴκοσι ἑπτὰ καὶ δραχμάς χιλίας διακοσίας ὀκτώ· ἃ συνεχώρησεν Εὐμένης λαβεῖν, γάζαν εὐαρεστουμένην ἑαυτῷ. ὁμήρους δὲ εἴκοσι διδότω ̓Αντίοχος, δι' ἐτῶν τριῶν ἄλλους ἀνταποστέλλων, μὴ νεωτέρους ἐτῶν ὀκτωκαίδεκα μηδὲ πρεσβυ τέρους τετταράκοντα πέντε. ἐὰν δέ τι διαφωνήσῃ τῶν ἀπο30 διδομένων χρημάτων, τῷ ἐχομένῳ ἔτει ἀποδότωσαν. ἂν δέ τινες τῶν πόλεων ἢ τῶν ἐθνῶν, πρὸς ἃ γέγραπται μὴ πολεμεῖν ̓Αν τίοχον, πρότεροι ἐκφέρωσι πόλεμον, ἐξέστω πολεμεῖν ̓Αντιόχῳ. τῶν δὲ ἐθνῶν καὶ πόλεων τούτων μὴ ἐχέτω τὴν κυρίαν αὐτός, μηδ' εἰς φιλίαν προσαγέσθω. περὶ δὲ τῶν ἀδικημάτων τῶν πρὸς ἀλλήλους γιγνομένων εἰς κρίσιν προκαλείσθωσαν. ἐὰν δέ 5 τι θέλωσι πρὸς τὰς συνθήκας ἀμφότεροι κοινῷ δόγματι προστεθῆναι ἢ ἀφαιρεθῆναι ἀπ' αὐτῶν, ἐξέστω. τμηθέντων δὲ τῶν ὁρκίων ἐπὶ τούτοις, εὐθέως ὁ στρατηγὸς Κόιντον Μινούκιον Θέρμον καὶ Λεύκιον τὸν ἀδελφόν, ἄρτι κεκομικότας τὰ χρήματα παρὰ τῶν ̓Οροανδέων, εἰς Συρίαν 10 ἐξαπέστειλε, συντάξας κομίζεσθαι τοὺς ὅρκους παρὰ τοῦ βασι λέως καὶ διαβεβαιώσασθαι τὰ κατὰ μέρος ὑπὲρ τῶν συνθηκῶν. πρὸς δὲ Κόιντον Φάβιον τὸν ἐπὶ τοῦ ναυτικοῦ στρατηγὸν ἐξ έπεμψε γραμματοφόρους, κελεύων πάλιν πλεῖν αὐτὸν εἰς Πά ταρα καὶ παραλαβόντα τὰς ὑπαρχούσας αὐτόθι ναῦς διαπρῆσαι. 15 V. Der Dritte Macedonische Krieg (171-167). A) Perseus Bestrebungen in Griechenland (Liv. XLI, 22—24). 4 XXII. Perseus per id tempus, quia quidam Dolopum non parebant, et de quibus ambigebatur rebus disceptationem ab rege ad Romanos recovabant, cum exercitu profectus sub ius 20 5 iudiciumque suum totam coegit gentem. inde per Oetaeos montes transgressus, religionibus quibusdam animo obiectis, oraculum aditurus Delphos escendit. cum in media repente Graecia apparuisset, magnum non finitimis modo urbibus terrorem praebuit, sed in Asiam quoque ad regem Eumenen 25 nuntii tumultuosi missi. triduum non plus Delphis moratus 6 per Phthiotidem Achaiam Thessaliamque sine damno iniuriaque populorum, per quorum fines iter fecit, in regnum rediit. nec 7 earum tantum civitatium, per quas iturus erat, satis habuit 5 animos sibi conciliare, sed circa omnes Graeciae civitates aut legatos aut litteras dimisit, petens ne diutius simultatium, quae cum patre suo fuissent, meminissent: nec enim tam atroces fuisse eas, ut non cum ipso potuerint ac debuerint finiri; secum quidem omnia illis integra esse ad instituendam 8 10 fideliter amicitiam. cum Achaeorum maxime gente reconciliandae gratiae viam quaerebat. XXIII. Haec una ex omni Graecia gens et Atheniensium civitas eo processerat irarum, ut finibus interdiceret Macedonibus. itaque servitiis ex Achaia fugientibus receptaculum Mace- 2 15 donia erat, quia, cum finibus suis interdixissent, intrare regni terminos ipsi non audebant. id cum Perseus animadvertisset, 3 conprensis omnibus litterae**. ceterum ne similis fuga servorum postea fieret, cogitandum et illis esse. recitatis his 4 litteris per Xenarchum praetorem, qui privatae gratiae aditum 20 apud regem quaerebat, et plerisque moderate et benigne scriptas esse censentibus litteras, atque eis maxume qui praeter spem recepturi essent amissa mancipia, Callicrates ex eis qui in eo 5 verti salutem gentis crederent, si cum Romanis inviolatum foedus servaretur, „parva" inquit,aut mediocris res, Achaei, 25 quibusdam videtur agi: ego maxumam gravissimamque omnium 6 non agi tantum arbitror, sed quodam modo actam esse. nam qui regibus Macedonum Macedonibusque ipsis finibus interdixissemus, caventes per id decretum scilicet, ne legatos, ne 7 Nachricht, dass er die Sklaven, wahrscheinlich an die Landesversammlung, zurückzuschicken versprach, und zugleich der grösste Theil des Briefes. 19. Xenarchus war 175/4 Strateg. 22. recepturi essent] erhalten sollten. Callicrates] Seinen Charakter erkennt man aus Pol. XXVI, 1: ov (die Gesandten, wozu Call. gehörte) nal παραγενομένων εἰς τὴν Ῥώμην, εἰσελθὼν ὁ Καλλικράτης εἰς τὴν σύγκλητον τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ ταῖς ἐντολαῖς (Auftrag) ἀκολούθως διδάσκειν τὸ συνέδριον, ὥστε τοὐναντίον ἐκ καταβολῆς ἐπεχείρησεν οὐ μόνον τῶν ἀντιπολιτευομένων κατηγορεῖν θρασέως, ἀλλὰ καὶ τὴν σύγκλητον νουθετεῖν. 27. qui interdixissemus] obgleich wir ausge = nuntios admitteremus regum, per quos aliquorum ex nobis animi sollicitarentur, ii contionantem quodam modo absentem audimus regem, et, si dis placet, orationem eius probamus. 8 et cum ferae bestiae cibum ad fraudem suam positum plerumque aspernentur et refugiant, nos caeci specie parvi beneficii 5 inescamur, et servolorum minimi pretii recipiendorum spe 9 nostram ipsorum libertatem subrui et temptari patimur. quis enim non videt viam regiae societatis quaeri, qua Romanum foedus, quo nostra omnia continentur, violetur? nisi hoc dubium alicui est, bellandum Romanis cum Perseo esse, et 10 quod vivo Philippo exspectatum, morte eius interpellatum est, 10 id post mortem Philippi futurum. duos, ut scitis, habuit filios Philippus, Demetrium et Perséa. genere materno virtute, ingenio favore Macedonum longe praestitit Demetrius. sed 11 quia in Romanos odii regnum posuerat praemium, Demetrium 15 nullo alio crimine quam Romanae amicitiae initae occidit, Persea, quem belli cum populo Romano prius paene quam 12 regni heredem futurum sciebat, regem fecit. itaque quid hic post mortem patris egit aliud quam bellum paravit? Bastarnas primum ad terrorem omnium in Dardaniam inmisit; qui si 20 sedem eam tenuissent, graviores eos accolas Graecia habuisset 13 quam Asia Gallos habebat. ea spe depulsus non tamen belli consilia omisit: immo, si vere volumus dicere, iam inchoavit bellum. Dolopiam armis subegit nec provocantes de controversiis ad disceptationem populi Romani audivit. inde trans- 25 gressus Oetam, ut repente in medio umbilico Graeciae con14 spiceretur, Delphos escendit. haec usurpatio itineris insoliti schlossen haben. 3. si dis placet] recht. Demetrius starb und die allgemeine Meinung ist, dass der Vater ihm durch Gift habe das Leben nehmen lassen.". Nieb. Vorl. Gr. Gesch. III, 496. 19. Bastarnas] Noch Philipp hatte, wie man ihm Schuld gab, die Bastarner am unteren Ister aufgewiegelt und bestimmt, über die Donau zu kommen, zur Schwächung der Dardanier. Die Absicht war: die Bastarner sollten über die Alpen in Italien eindringen und sich mit den Cenomanen und Insubrern verbinden, um die Römischen Consuln zu beschäftigen, welche durchaus Triumphe feiern wollten. 24. Dolopiam, d. h. eine Partei im Lande, welche sich Macedonien nicht fügen wollte, cf. c. 22, 4. 27. usurpatio] das Einschlagen des Weges, nicht Anspruch auf die Strasse wie auf |