θαλάσσης απλό τείχει περίκρημνα όντα, τα δε πρός μεσημβρίαν ες ήπειρον, ένθα και η Βύρσα ήν επί του αυχένος, τριπλό τείχει. τούτων δ' έκάστον ήν ύψος μεν πηχών τριάκοντα, χωρίς

επάλξεών τε και πύργων, οι εκ διπλέθρου διαστήματος αυτούς 5 τετρώροφοι περιέκειντο, βάθος δε ποδών τριάκοντα. διώροφον

δ' ήν εκάστου τείχους το ύψος, και εν αυτώ κοίλω τε όντι και στεγανω κάτω μέν έστάθμευον ελέφαντες τριακόσιοι, και θησαυροι παρέκειντο αυτοϊς των τροφών, ιπποστάσια δ' υπέρ αυτούς

ήν τετρακισχιλίοις ίπποις, και ταμιεία χιλoύ τε και κριθής, 10 ανδράσι τε καταγωγαί πεζούς μεν ες δισμυρίους, ιππεύσι δέ ες

τετρακισχιλίους. τοσήδε παρασκευή πολέμου διετέτακτο σταθμεύειν εν τοίς τείχεσι μόνοις. γωνία δ' ή παρά την γλώσσαν εκ τούδε του τείχους επί τούς λιμένας περιέκαμπτεν, ασθενής

ήν μόνη και ταπεινή, και ημέλητο εξ αρχής. οι δε λιμένες ες 96 15 αλλήλους διεπλέοντο, και έσπλους εκ πελάγους ες αυτούς ήν ές

εύρος ποδών εβδομήκοντα, δν αλύσεσιν απέκλειον σιδηραϊς. ο μεν δή πρώτος εμπόρους ανεΐτο, και πείσματα ήν εν αυτώ πυκνά και ποικίλα του δ' εντός εν μέσω νήσος ήν, και κρηπίσι μεγάGolf von Tunis (= sinus Carthagi- einander, von dem Kaufhafen lief niensis). . -- 1. περίκρημνα όντα) man in den Kriegshafen, ähnlich weil hier steile Abhänge waren, die wie in Kiel der Kriegshafen mit Küste steil abfiel, ähnlich wie die dem Kaufhafen in Verbindung steht, Lage der Achradina zu Syracus. nur waren in Karthago beide Häfen 2. η Βύρσα) darunter ist nicht mehr getrennt und nur durch eine allein die Burg zu verstehen, son- schmale Einfahrt verbunden. dern der ganze Stadttheil, welcher 16. αλύσεσιν σιδηραϊς] Eine ahnliche Byrsa hiess und einen Umfang von Absperrung des Hafens durch 22 Stadien hatte. 4. διπλέθρου] eiserne Ketten wird auch in der etwa 200 Fuss, denn das adé fpov neueren Geschichte mehrfach erwird als der sechste Theil des wähnt. 17. πείσματα] Gewundene Stadion berechnet 600 Fuss). (ποικίλα) Ankertaue Zum Anlegen Die Elle (πήχυς)

1%, Fuss oder der Schiffe.. 18. νήσος ήν] Kothon; 24 Daktylen oder 6 Handbreiten aber auch der Hafen selbst wird (παλαισται). τετρώροφοι) Kothon genannt. „Hier haben wir. 4 Stockwerke hoch. – βάθος] Tiefe nun den berühmten Kothon oder

Breite. 6. και στεγανω] d. h. Hafen vor uns, der sich jetzt in der innere Raum war gewölbt. zwei grossen Teichen darstellt, von 8. υπέρ αυτούς] nicht etwa im denen der entferntere (der ehemaoberen Stockwerk, sondern wei- lige Kriegshafen) eine șleine Insel terhin befanden sich im unteren in der Mitte hat. In neuerer Zeit Stockwerk die Pferdeställe. 10. hat man einen Fahrweg zwischen καταγωγαί] - Wohnungen, Kaser- den beiden Teichen angelegt, aber

λαις ή τε νησος και ο λιμήν διείληπτο. νεωρίων τε έγεμον αι
κρηπίδες αϊδε ες ναύς διακοσίας και είκοσι πεποιημένων, και
ταμιείων επί τοϊς νεωρίοις ες τριηρετικά σκεύη. κίονες δ' εκά-
στου νεωσοίκου προύχον Ιωνικοι δύο, ές εικόνα στοάς την όψιν
του τε λιμένος και της νήσου περιφέροντες. επί δε της νήσου και
σκηνή πεποίητο το ναυάρχω, όθεν έδει και τον σαλπιγκτήν
σημαίνειν και τον κήρυκα προλέγειν και τον ναύαρχον έφοράν.
έκειτο δ' η νήσος κατά τον έσπλουν, και ανετέτατο ισχυρώς,
ίνα και τε ναύαρχος τα εκ πελάγους πάντα έφορά, και τους επι-
πλέουσιν αφανής ή των ένδον η όψις η ακριβής. ου μήν ουδέ 10
τοϊς εσπλεύσασιν εμπόροις ευθύς ήν τα νεώρια σύνοπτα τεϊχός
τε γαρ αύτοΐς διπλούν περιέκειτο, και πύλαι, αι τους εμπόρους
από του πρώτου λιμένος ες την πόλιν εσέφερον ού διερχομένους
τα νεώρια.

B) Eroberung und Zerstörung von Karthago (App. 105. 112. 115–125. 16

127-135).

105 'Εν τούτω δε και η σύγκλητος ες το στρατόπεδον έπεμπε

τους είσομένους και μεταδώσοντας αυτή τα ακριβέστατα, εφ'

noch Spuren alten Mauerwerks. In der Nähe befinden sich die Schutthaufen des Forums, wo man eine kolossale Marmorbüste der Samischen Juno aufgefunden hat.“ N. Davis, Karthago und seine Ueberreste, Leipz. 1863, p. 71. 1. διείanato] war eingefasst mit steinernen Dämmen, ähnlich wie der Rheinhafen in Köln. 3.

τριηρετικά Oneún] Schiffsgeräthe überhaupt. Vgl. c. 121. 4. ές εικόνα στοάς] so dass sie der Rundseite des Hafens das Ansehen einer Gallerie oder Säulenhalle (porticus) gaben.

6. σκηνή] Nicht etwa ein Zelt, sondern ein Amtsgebäude mit freier Rundsicht vom Dache aus, einer Art specula. 8. ανετέτατο] ragte in die Höhe, trat über die Wasserfläche stark hervor.

• 13. ού διερχομένους] ohne dass sie die Schiffswerfte betraten.

rinus kehrte bald nach Beginn der Belagerung nach Rom zurück, um Comitien zu halten, Manilius wurde von Hasdrubal, welcher in Nepheris stand, zweimal zurückgeschlagen, nur der Militärtribun P. Corn. Scipio rettete das Heer vor völliger Vernichtung. Ausserdem befreite er eine vom Feinde abgeschnittene Heeresabtheilung (4 Cohorten), die man bereits für verloren gehalten hatte. Das Heer glaubte, Scipio stehe mit der Gottheit im Bunde, die auch seinem Grossvater die Zukunft offenbart haben sollte. Und wie er durch Tapferkeit und militärischen Scharfblick sich die Liebe und das Vertrauen der Soldaten erwarb, so gewann er auch durch Rechtlichkeit und Biederkeit die Achtung der Feinde. εν τούτω δε] Noch im J. 149 nach dem Unglück bei Nepheris. - έπεμπε τους εισο

ων ό τε Μανίλιος και το συνέδριον και οι λοιποί των χιλιάρχων, εσβεσμένου του φθόνου διά την ευπραγίαν, εμαρτύρουν τω Σκιπίωνα, και ο στρατός άπας και τα έργα επ' εκείνοις, ώστ'

επανελθόντες οι πρέσβεις διεθρόησαν ες άπαντας την εμπειρίαν 5 και επίτευξιν του Σκιπίωνος και της στρατιάς την ες αυτόν

ορμήν. ή δε βουλή τούτοις μεν έχαιρε, πολλών δέ γεγενημένων πταισμάτων ές Μασσανάσσην έπεμπε, και παρεκάλει συμμαχεϊν αυτόν έρρωμένως επί Καρχηδόνα. ο δ' υπό μέν των πρέσβεων

ου κατελήφθη, κάμνων δε γηραι και νόσω, και παϊδας έχων 10 νόθους μέν πλείονας, οις δεδώρητο πολλά, γνησίους δε τρείς

ουδέν αλλήλοις τα έργα έoικότας, εκάλει τον Σκιπίωνα κατά φιλίαν αυτού τε και του πάππου σύμβουλόν οι περί των τέκνων και της αρχής εσόμενον. ο δε ήει μεν αυτίκα, μικρόν δε πρίν

ελθείν ο Μασσανάσσης αποψύχων επέσκηψε τοΐς παισι πείθεσθαι 15 τω Σκιπίωνα, ως άν αυτοίς διαιρώ τα όντα.

ες δε Ρώμην εξαγγελλομένης της τε Πίσωνος απραξίας και 112 Καρχηδονίων παρασκευής, ο δήμος ήχθετο και έδεδοίκει αυξανομένου πολέμου μεγάλου τε και αδιαλλάκτου και γείτονος ου γάρ τινα διάλυσιν προσεδόκων, άπιστα πρότεροι κελεύσαντες.

17. παρα

doniam mitterent ad exercitus Consul des J. 148 L. Calpurnius Piso visendos classemque, et ut conperta (Lex Calpurnia de repetundis 149!) referrent in senatu, quid aut ter- verbrachte die Zeit mit nutzlosen restribus aut navalibus copiis opus Versuchen auf die kleineren Städte esset etc. 1. εφ' ων] bei dieser Afrikas (Hippo) und kam gar nicht Commission. το συνέδριον] vor Karthago selbst.

consilium, der Kriegsrath. σκευής] ,,έπεμπον δε και ές Μικίψην 2. έσβεσμένου του φθόνου] Die και Μαστανάβαν (den Söhnen des unglückliche Expedition nach Ne- Maginissa) και ές τους αυτονόμους pheris war unternommen worden, Μαυρουσίων, παρακαλούντες όμου gerade weil Scipio davon abrieth. και διδάσκοντες ότι και σφίσι μετ'

3. επ' εκείνοις] dazu, ausger- αυτούς επιχειρήσουσι Ρωμαίοι. έστελdem. 5. επίτευξιν] felicitatem, λον δε και ές Μακεδονίαν προς τον cf. Cic. de inp. Pomp. § 28: ego νομιζόμενον υιόν είναι Περσέως enim sic existimo, in summo inpera- (Pseudophilipp oder Alexander), tore quattuor has res inesse opor- πολεμούντα Ρωμαίοις, και ανέπειtere: scientiam rei militaris θον έχεσθαι του πολέμου καρτερώς (= έμπειρία), νίrtutem, auctori- ως ουκ έλλειψόντων αυτώ χρημάτων tatem

της στρατιάς η ες αυτόν και νεών από Καρχηδόνος." ορμή), felicitatem. - 7. συμμα- 19. άπιστα] Es war ihnen die Autoχεϊν.. επί Καρχηδόνα] er solle ein nomie zugestanden unter der Bekräftiges Bundesheer mit gegen K. dingung, dass sie binnen 30 Tagen stellen. - 9. ου κατελήφθη] sie 300 Jünglinge aus den vornehmsten trafen ihn nicht mehr lebend an. Familien als Geisseln sendeten und

11. τα έργα] an Anlagen und das Versprechen leisteten, den BeBetragen.

fehlen der Consuln nachzukommen. 16. Της Πίσωνος απραξίας] Der Als die Römische Flotte in Utika Histor, Quellenbuch. II, 2. 2. Aufl.

14

των δ' ού προ πολλού Σκιπίωνος έργων, εν Λιβύη χιλιαρχούντος έτι, μεμνημένοι, και παραβάλλοντες αυτά τοίς παρούσι, των τε επεσταλμένων σφίσιν υπό τών έκ στρατοπέδου φίλων και οικείων αναφέροντες, ώρμηντο ύπατον ές Καρχηδόνα πέμπειν Σκιπίωνα. ένειστήκει δ' αρχαιρέσια, και ο Σκιπίων (ού γάρ 5 πω δι' ηλικίαν αυτό συνεχώρoυν υπατεύειν οι νόμοι) αγορανομίαν μετήει, και ο δήμος αυτόν ύπατον ηρείτο. παρανόμου δ' όντος, και των υπάτων προφερόντων αυτούς τον νόμον, ελιπάρουν και ενέκειντο, και εκεκράγεσαν εκ των Τυλλίου και Ρωμύλου νόμων τον δήμον είναι κύριος των αρχαιρεσιών, και 10 των περί αυτών νόμων άκυρούν ή κυρούν δν εθέλοιεν. τέλος δε των δημάρχων τις έφη τους υπάτους αφαιρήσεσθαι την χειροτονίαν, ει μη συνθεϊντο τώ δήμω. και η βουλή τοϊς δημάρχοις επείθετο λύσαι τον νόμον τόνδε και μετά έτος εν αύθις αναγράψαι, οίόν τι και Λακεδαιμόνιοι, λίoντες εν χρεία την 15 ατιμίαν των αλόντων περί Πύλον, έφασαν και κοιμάσθων οι νόμοι τήμερον. ούτω μεν ο Σκιπίων αγορανομίαν μετιών ήρητο ύπατος, και αυτόν ο σύναρχος Δρούσος περί Λιβύης προς αυτόν έκέλευε διακληρούσθαι, μέχρι τις των δημάρχων έσηγήσατο τήσδε της στρατηγίας την κρίσιν του δήμου γενέσθαι και ο 20 δήμος είλετο τον Σκιπίωνα. εδόθη δ' αυτώ στρατός εκ μέν καταλόγου, όσος ήν αντί των απολωλότων, εθελοντές δ' άγειν όσους πείσειε παρά των συμμάχων, και ες βασιλέας και πόλεις, όσας δοκιμάσειε, πέμπειν, τον Ρωμαίων δημον ταϊς επιστολαΐς

επιγράφοντα. και έστιν ούς έλαβεν ούτω παρά τε πόλεων και βασιλέων.

ο δε Σκιπίων ουδέν εύκοσμον εν τοις στρατιώταις ορών 115 ουδέ τεταγμένον, αλλ' ες αργίας και πλεονεξίαν και αρπαγας 5 υπό του Πίσωνος επιτετραμμένους, άλλο τε πλήθος αυτούς

συνόντας αγοραίον, οι της λείας χάριν επόμενοι τοϊς θρασυτέροις συνεξέτρεχον επί τας αρπαγάς άνευ παραγγέλματος ιούσι, του νόμου λιποστρατιώτην εν τούς πολέμοις ηγουμένου τον

αποχωρούντα πορρωτέρω σάλπιγγος ακοής, όσα τε πταίσειαν 10 ουτοι, πάντα ες τον στρατηγόν αναφερόμενα, και όσα διαρπά

σειαν, ετέρας τ' έριδος αυτούς και κακών γιγνόμενα αρχάς πολλοί γάρ και συσκήνων κατεφρόνoυν διά τα κέρδη, και ές ανόμους πληγάς και τραύματα και ανδρoφονίας έχώρουν. ων

αισθόμενος ο Σκιπίων, και ελπιζόμενος ούποτε κρατήσεις των 15 πολεμίων ει μή των ιδίων κρατήσειε, συνήγαγεν ες εκκλησίαν

αυτούς, και επί βήμα υψηλόν αναβάς επέπληξεν ώδε. ,,εγώ μεθ' 116 υμών, ώ άνδρες, υπό Μανιλίω στρατηγώ ταττόμενος, της ευπειθείας εν υμίν μάρτυσιν έδωκα πείραν, ήν νύν υμάς αιτώ στρα

τηγών, κολάσαι μεν ες έσχατον εξουσίαν έχων τους απειθούντας, 20 ωφέλιμον δ' ηγούμενος προαγορεύσαι. ίστε δέ & πράττετε και

τι με δεί λέγειν & αισχύνομαι; ληστεύετε μάλλον ή πολεμείτε, και διαδιδράσκετε, ου στρατοπεδεύετε και πανηγυρίζουσιν υπό των κερδών, ου πολιορκούσιν εοίκατε και τρυφάν εθέλετε

πολεμούντες έτι, οι νενικηκότες. τοιγάρτοι τα των πολεμίων 25 εξ αέλπτου και βραχέος, ου κατέλιπον, ες τοσούτον επήρται

δυνάμεως, και ημίν ο πόνος έκ τήσδε της ραστώνης γέγονε χαλεπώτερος. τας δ' αιτίας ει μεν εν υμίν ούσας εώρων, ευθύς αν έκόλαζον" έπει δ' ανατίθημι ετέρω, νύν μεν υμάς αφίημι

των μέχρι νυν γεγονότων. ήκω δε ου ληστεύσων έγωγε αλλά 30 νικήσων, ουδε χρηματιούμενος προ της νίκης, αλλά τους εχθρούς

S