ανέδραμον μετ' Ασδρούβα και της γυναικός της 'Ασδρούβα και
δύο παίδων αρρένων. όθεν εύμαρώς αεί εμάχοντο, καίπερ
όντες ολίγοι, διά το ύψος του τεμένους και το απόκρημνον, ες
δ και παρά την ειρήνην διά βαθμών εξήκοντα ανέβαινον. ως
δε ό τε λιμός αυτούς καθήρει και η αγρυπνία και ο φόβος και 5

ο πόνος, του κακού προσπελάζοντος, το μεν τέμενος εξέλιπον, 131 ες δε τον νεων αυτού και το τέγος ανέτρεχον, κάν τούτω

λαθών ο 'Ασδρούβας έφυγε προς τον Σκιπίωνα μετά θαλλών.
και αυτόν ο Σκιπίων εκάθισε προ ποδών εαυτού, και τοίς
αυτομόλoις επεδείκνυεν. οι δ' ως είδον, ήτησαν ήσυχίαν σφίσι 10
γενέσθαι, και γενομένης 'Ασδρούβα μεν ελοιδορήσαντο πολλά
και ποικίλα, τον δε νεών ενέπρησάν τε και κατεκαύθησαν.
την δε γυναίκα του 'Ασδρούβα λέγουσιν, απτομένου του πυρός
αντικρύ τού Σκιπίωνος γενομένην, κατακεκοσμήσθαί τε ως έν
συμφοραίς εδύνατο, και παραστησαμένην τα τέκνα ειπείν ες 15
επήκοον τού Σκιπίωνος σοι μεν ου νέμεσις εκ θεών, ο Ρωμαϊε:
επί γαρ πόλιν πολεμίαν έστράτευσας. 'Ασδρούβαν δε τόνδε
πατρίδος τε και ιερών και εμού και τέκνων προδότην γενόμε-
νον οϊ τε Καρχηδόνος δαίμονες αμύναιντο, και συ μετά των
δαιμόνων. είτ' ες τον 'Ασδρούβαν επιστρέψασα είπεν ,ώ 20
μιαρέ και άπιστε και μαλακώτατε ανδρών, εμε μεν και τους
έμους παίδας τόδε το πυρ θάψει συ δε τίνα κοσμήσεις θρί-
αμβον και της μεγάλης Καρχηδόνος ηγεμών; τίνα δ' ου δώσεις
δίκην τώδε και παρακαθέζη;“ τοσαύτ' όνειδίσασα κατέσφαξε

τους παίδας, και ες το πυρ αυτούς τε και εαυτήν επέρριψεν. 132 ωδε μέν φασι την Ασδρούβα γυναίκα, ως αυτόν έχρήν

'Ασδρούβαν, ειπούσαν αποθανείν' ο δε Σκιπίων πόλιν ορών
επτακοσίοις έτεσιν ανθήσασαν από του συνοικισμού, και γης
τοσήσδε και νήσων και θαλάσσης επάρξασαν, όπλων τε και
νεών και ελεφάντων και χρημάτων ευπορήσασαν ίσα ταϊς αρ- 30
χαίς ταϊς μεγίσταις, τόλμη δε και προθυμία πολύ διασχούσαν,
ή γε και ναύς και όπλα πάντα περιηρημένη τρισίν όμως έτεσιν
αντέσχε πολέμω τοσώδε και λιμώ, τότε άρδην τελευτωσαν ες

66

25

πανωλεθρίαν εσχάτην, λέγεται μεν δακρύσαι και φανερός γενέσθαι κλαίων υπέρ πολεμίων, επί πολύ δ' έννους γενόμενός τε και συνιδών ότι και πόλεις και έθνη και αρχάς απάσας δεί

μεταβαλείν ώσπερ ανθρώπους δαίμονα, και τούτ' έπαθε μεν και "Ίλιον, ευτυχής ποτε πόλις, έπαθε δε η 'Ασσυρίων και Μήδων και Περσών επ' εκείνοις άρχή μεγίστη γενομένη, και η μάλιστα έναγχος εκλάμψασα η Μακεδόνων, είτε εκών είτε προφυγόντος αυτόν τούδε του έπους αναφθέγξασθαι, και,έσσεται ήμαρ όταν

ποτ’ όλώλη "Ίλιος Γρή και Πρίαμος και λαός έυμμελίω Πριά10 μοιο. Πολυβίου δ' αυτόν ερομένου συν παρρησία (και γάρ

ήν αυτού και διδάσκαλος) και τι βούλοιτο ο λόγος, φασίν ου φυλαξάμενον ονομάσαι την πατρίδα σαφώς, υπέρ ης άρα, ές τάνθρώπεια αφορών, έδεδίει.

και τάδε μεν Πολύβιος αυτός ακούσας συγγράφει: Σκιπίων 133 15 δ', επεί κατέσκαπτο Καρχηδών, επί μέν τινα ημερών αριθμών

επέτρεψε τη στρατιά διαρπάζειν όσα μη χρυσός ή άργυρος ή αναθήματα ην, μετά δε τούτ' αριστεία πολλά διαδούς άπασι, χωρίς των ες το 'Απολλώνιον αμαρτόντων, ναύν μεν οξυτάτην

κοσμήσας λαφύροις άγγελος της νίκης έστειλεν ες Ρώμην, ές 20 δε Σικελίαν περιέπεμπεν, όσα Καρχηδόνιοι σφών αναθήματα

εναντία πολεμούντες έλαβον, ελθόντας επιγιγνώσκειν και κομίζεσθαι· δ και μάλιστα αυτόν εδημαγωγησεν ως μετά του δυνατου φιλάνθρωπον. αποδόμενος δε την λείαν την περισσήν, quae Carthaginem condidit.

2. in der That ein düsteres Beispiel έννους nachdenklich, in Gedanken von der flüchtigen Dauer der Naversunken. 4. δαίμονα] Geschick, tionen, wie sie entstehen, wachsen cf. 216, 21. 7. είτε εκών etc.) und vergehen! 8. τούδε του sei es mit Vorbedacht, sei es, dass έπους] Ηom. 11. VI, 448. Vgl. die ihm die Worte nur zufällig entfie- Eroberung Roms durch den Vandalen. Dass Scipio tief ergriffen vom len-König Geiserich.

11. ου φυλαSchicksale Karthago's war, da ξάμενον] ohne Rückhalt. nicht umbin konnte, den Fall Troia's vor seine Seele zu rufen, ist bei 20. ές δε Σικελίαν περιέπεμπεν] der gründlichen Bildung des Man- cf. Cic. Verr. IV, $ 73 aliquot saecunes ganz natürlich. Karthago war lis post P. Scipio bello Punico tertio die Metropole einer mächtigen Repu- Carthaginem cepit; qua in victoria blik u. eines glücklichen u. reichen convocatis Siculis omnibus, quod Volkes, die Gründerin ausgedehnter diutissime saepissimeque Siciliam Kolonien, die Alleinbesitzerin des vexatam a Carthaginiensibus cognoWelthandels, die Niederlage des rat, iubet omnia conquiri: pollicetur Reichthums vieler Nationen, die sibi magnae curae fore, ut omnia Mutter berühmter Männer, wie eines civitatibus, quae cuiusque fuissent, Hamilkar, eines Hanno, eines Han- restituerentur etc. 21. εναντία nibal, die Nebenbuhlerin und einst πολεμούντες im Kriege mit den Sider Schrecken Roms. Ihr Fall war culern. επιγιγνώσκειν, recogno

er

όπλα και μηχανήματα και ναύς αχρήστους "Αρει και Αθηνά

διαζωσάμενος αυτός έκαιε κατά τα πάτρια.
134 οι δ' εν άστει οσαύτως την ναύν ιδόντες και της νίκης

περί δείλην εσπέραν πυθόμενοι, ές τας οδούς εξεπήδων και
διανυκτέρευον μετ' αλλήλων, ηδόμενοι και συμπλεκόμενοι ως 5
άρτι μεν ελεύθεροι φόβων γεγονότες, άρτι δ' άρχοντες ετέρων
ασφαλώς, άρτι δε βέβαιον την πόλιν έχοντες, και νενικηκότες
οίαν ούτινα πρότερον άλλην νίκην. πολλά μέν γάρ αυτοίς
συνήδεσαν έργα λαμπρά, πολλά δέ τούς πατράσιν ές τε Μακε-
δόνας και "Ίβηρας και ες 'Αντίοχον τον μέγαν έναγχος και περί 10
αυτην Ιταλίαν πόλεμον δ' ουδένα άλλον ούτως επί θύραις
επίφοβον αυτοίς ήδεσαν, διά τε άνδρείαν και φρόνημα και
τόλμαν εχθρών και απιστίαν εαυτών σφίσιν επικίνδυνον γενό-
μενον. ανέφερον δε και ως έπαθον υπό Καρχηδονίων έν τε
Σικελία και Ιβηρία και περί αυτήν Ιταλίαν εκκαίδεκα έτεσιν, 15
'Αννίβου τετρακόσια εμπρήσαντος άστη και μυριάδας ανδρών
τριάκοντα έν μόναις μάχαις ανελόντος, επί τε την Ρώμην πολ-
λάκις ελάσαντος και ες έσχατον κινδύνου συναγαγόντος. ων
ενθυμούμενοι μάλιστα εξίσταντο περί της νίκης ές απιστίαν
αυτής, και αύθις ανεπυνθάνοντο αλλήλων ει τω όντι Καρχηδων 20
κατέσκαπται" έλεσχώνευόν τε δι' όλης νυκτός όπως μεν αυτών
τα όπλα περιηρέθη και όπως αυτίκα παρά δόξαν έτεκτήναντο
έτερα, όπως δε τάς ναύς αφηρέθησαν και στόλον επήξαντο πολύν
εξ ύλης παλαιάς, τό τε στόμα του λιμένος ως απεκλείσθη, και
στόμα ως ωρύξαντο έτερον ημέραις ολίγαις. και το των τειχών 25
ύψος αυτούς διά στόματος ήν, και τα των λίθων μεγέθη, και
το πυρ και πολλάκις ταϊς μηχαναΐς επήνεγκαν. όλως τε τον πόλε-

2. διαζωσάμενος αυτός] 13. απιστίαν, wegen des treuaufgeschürzt, cf. c. 48 Σκιπίων (der losen Verfahrens der Römer gegen altere) νίκην αρίστης νενικηκώς, τα K. war der Krieg für jene selbst μεν άχρηστα της λείας ενεπίμπρη sehr gefährlich geworden, wenn sie διαζωσάμενος αυτός, ώσπερ nicht vollständig siegten. – 11. áv

.

άνειώθασιν Ρωμαίων οι στρα- έφερον]= μέμνημαι oder μιμνήσκοτηγοί.

μαι, daher Gen:

17. πολλάκις 3. ωσαύτως] mit Partie. = κού

ubi

ελάσαντος] Es ist dabei auch an (cum) primum etc. 6. άρτι μεν] die Nähe Hannibal's in Etrurien jetzt erst. 11. ούτως επί θύραις] und Umbrien etc. gedacht. wegen der Karth. Flotte, welche 21. ελεσχώνευον] unterhielten sich früher die Küsten Italiens bis in die in circulis confabulari; denn Nähe von Ostia und Rom verwüstet Léoxn ist ein Erholungsort für Müshatte. Auch jetzt hatte man_ge- sige, die daselbst sich unterhielten fürchtet, dass sich die Macht Kar- und zum Theil übernachteten, cf. thago's zur See wieder heben würde. Hom. Od. XVIII, 329. αυτών]

scere.

5

μον ως ορώντες άρτι γιγνόμενον αλλήλοις διετύπουν, και ες τας φαντασίας των λεγομένων τω σχήματι του σώματος συνεφέροντο. και τον Σκιπίωνα οράν έδόκουν επί κλιμάκων επί νεών, εν

πύλαις έν μάχαις, πανταχού διαθέοντα. ούτω μεν οι Ρωμαίοι 135 5 διανυκτέρευσαν, άμα δ' ημέρα θυσίαι τε και πομπαί τούς θεούς εγίγνοντο κατά φυλήν, και αγώνες επί τούτοις και θέαι ποικίλαι.

δέκα δέ σφών αυτών η βουλή τους αρίστους έπεμπε διαθησομένους Λιβύης μετά Σκιπίωνος ες το Ρωμαίων συμφέρον

οι Καρχηδόνος μέν εί τι περίλοιπον έτι ήν, έκριναν κατασκάψαι, 10 και οικείν αυτήν απείπον άπασι, και επηράσαντο, μάλιστα περί

της Βύρσης, εί τις οικήσειεν αυτήν ή τα καλούμενα Μέγαρα επιβαίνειν δ' ουκ άπεΐπον. όσαι δε πόλεις συμμεμαχήκεσαν τοίς πολεμίοις επιμόνως, έδοξε καθελεϊν απάσας και όσοι Ρωμαίοις

βεβoηθήκεσαν, χώραν έδωκαν εκάστη της δορικτήτου, και 15 πρώτον μάλιστα Ιτυκαίοις την μέχρι Καρχηδόνος αυτής και

Ιππώνος επί θάτερα. τοϊς δε λοιπούς φόρον ώρισαν επί τη γη και επί τοϊς σώμασιν, ανδρί και γυναικι ομοίως. και στρατηγός ετήσιον αυτοίς εκ Ρώμης επιπέμπειν έκριναν. οι μεν δή ταύτα

προστάξαντες απέπλεονές Ρώμην, ο δε Σκιπίων επoίει τα δόξαντα, 20 και θυσίας ετέλει και αγώνας επί τη νίκη. ώς δε αυτώ πάντα

εξετετέλεστο, διαπλεύσας επιφανέστατα δή πάντων διεθριάμβευε πολύχρυσον θρίαμβον, αγαλμάτων τε γέμοντα και αναθημάτων, όσα Καρχηδόνιοι χρόνω πολλώ και συνεχέσι νίκαις εκ πάσης

γης συνενηνόχασιν ες Λιβύην. τότε δ' ήν ότε και κατά Μακε25 δόνων, αλόντος 'Ανδρίσκου του ψευδοφιλίππου, τρίτος ήγετο

θρίαμβος, και κατά της Ελλάδος πρώτος υπό Moμμίου. και ήν
ταύτα αμφί τάς εξήκοντα και εκατόν ολυμπιάδας.
der Karthager.

1. διετύπουν bus, acerba Carthaginiensibus fuit.“
adumbrabant.

Liv. 18. στρατηγόν]

prae5. θυσίαι τε και πομπαί) torem. 22. διεθριάμβευε] Hassupplicationes circa pulvinaria deo- drubal und Bithyas wurden dabei rum (Dankfest). 6. κατα φυλήν in Ketten vor dem Siegeswagen cf. Liv. VII, 28

tribus hergeführt, doch schenkte man ihtantum supplicatum ire pla- nen nach dem Triumph das Leben. cuit, sed finitimos etiam populos, 26. τρίτος] denn über Philip ordoque eis, quo quisque die suppli- hatte Flamininus, über Perseus carent, statutus. 14. επιμόνως Aemilius Paulus triumphirt; der beharrlich. 16. Ιτυκαίοις] prius- dritte Triumphator war der Prätor quam ullae copiae in naves inpo- Q. Caecilius Metellus. 27. κατά nerentur, Uticenses legati Romam της Ελλάδος] zunächst Achaia. Im venerunt, se suaque omnia dedentes. Jahr 146 gewann also Rom 3 Proea legatio velut omen grata patri- vinzen: Africa, Macedonia, Achaia.

Histor. Quellenbuch. II, 2. 2. Aufl.

15