τούτων δε πεσόντων εις τα θηρία και τας λοιπές τάξεις τας 10 έφεστηκυίας συνέβη πάν συνταραχθήναι το των Φοινίκων στρατόπεδον. γενομένου δε έγκλίματος ολοσχερούς οι μεν πλείστοι 11

διεφθάρησαν αυτών, τινές δ' εις Ηράκλειαν απεχώρησαν οι 5 δε Ρωμαίοι των τε πλείστων εκυρίευσαν θηρίων και της επι

σκευής απάσης. επιγενομένης δε της νυκτός, διά την εκ των 12 κατορθωμάτων χαραν και διά τον κόπον ραθυμότερον ταΐς φυλακαϊς αυτών χρησαμένων, απελπίσας 'Αννίβας τα πράγματα,

και νομίσας έχειν ευφυή καιρόν προς σωτηρίαν, ώρμησε περί 10 μέσας νύκτας εκ της πόλεως, έχων τας ξενικές δυνάμεις. χώσας 13

δε φορμούς αχύρων σεσαγμένοις τας τάφρους έλαθε τους πολεμίους απαγαγών ασφαλώς την δύναμιν. οι δε Ρωμαίοι της 14 ημέρας επελθούσης συνέντες το γεγονός, και της ουραγίας της

των περί τον 'Αννίβαν επί βραχύ καθαψάμενοι, μετά ταύτα 15 πάντες ώρμησαν προς τας πύλας. ουδενός δ' εμποδών αυτοϊς 15

ισταμένου παρεισπεσόντες διήρπασαν την πόλιν, και πολλών μεν σωμάτων, πολλής δε και παντοδαπής εγένοντο κατασκευής εγκρατείς.

20

C) Zweite Periode des Krieges 261-257 (Polyb. I, 20. 21. 23).

Της δ' άγγελίας αφικομένης εις την σύγκλητον των Ρω- 20 μαίων υπέρ των κατά τον 'Ακράγαντα, περιχαρείς γενόμενοι και ταϊς διανοίαις επαρθέντες ούκ έμενον επί των εξ αρχής

zwischen den Elephanten sich zu- so können wir doch auch Hannibals rückziehen zu lassen. 3. έγκλί- tollkühnem Wagestück die gebühματος κτλ.: ita cum universα και rende Anerkennung nicht versagen. acies ad fugam esset inclinata. Es ist ein schlagender Beweis für 5. της επισκευής απάσης] die ge- die Kühnheit und den Heldenmuth sammte Feldrüstung, d. i. das La- dieses Feldherrn.“ Haltaus, Gesch. ger. -- 7. διά τον κόπον], Er.

Roms im Zeitalter der Punischen schöpfung. – 11. φορμούς αχύρων]

11. φορμούς αχύρων] Kriege, I. Bd. p. 180. 16. πολλών mit Körben, die voll Spreu gestopft uèv owudtov] So. häufig Livius waren (σεσαγμένοις, σάττω). Zu libera oder captiva corpora zur Statten kam ihm die südliche Bezeichnung der Person. 17. Finsterniss der Winternacht. κατασκευής, υανίαmm rerum copiam, 11. έλαθε – απαγαγών, cf. p. 32, 14. cf. Thuc. II, 65: οι δυνατοί καλά - 13.της ουραγίας] des Nachtrapps. κτήματα κατά την χώραν αύταις ταις

„Nimmt auch die listige und gefahr- οικοδομίαις τε και πολυτελέσι καταvolle Befreiung der Besatzung in σκευαϊς απολωλεκότες. Die παντοPlataeae, deren interessante Be- δαπή κατασκευή umfaset Zugleich schreibung uns im Thucydides auf- die παρασκευή (bellicus αρραratus). bewahrt ist, unsere Bewunderung 21. υπέρ περί, wie super αliin noch höherem Grade in Anspruch,

λογισμών, ουδ' ήρκούντο τώ σεσωκέναι τους Μαμερτίνους 2 ουδε ταϊς εξ αυτού του πολέμου γενομέναις ωφελείαις, ελπί

σαντες δε καθόλου δυνατόν είναι τους Καρχηδονίους εκβαλεϊν εκ της νήσου, τούτου δε γενομένου μεγάλην επίδοσιν αυτών

λήψεσθαι τα πράγματα, προς τούτοις ήσαν τοϊς λογισμούς και 5 3 ταϊς περί τούτο το μέρος επινοίαις. τα μεν ούν περί τας πεζάς 4 δυνάμεις εώρων κατά λόγον σφίσι προχωρούντα" μετά γάρ τους

τον 'Ακράγαντα πολιορκήσαντας οι κατασταθέντες στρατηγοί

Λεύκιος Ουαλέριος και Τίτος 'Οτακίλιος έδόκουν ενδεχομένως 5 χειρίζειν τα κατά την Σικελίαν. της δε θαλάττης ακονιτι των 10

Καρχηδονίων επικρατούντων εζυγοστατείτο αυτοϊς ο πόλεμος 6 εν γαρ τοϊς εξης χρόνους, κατεχόντων αυτών ήδη τον 'Ακρά

γαντα, πολλαι μεν πόλεις προσετίθεντο των μεσογείων τοίς Ρωμαίοις, αγωνιώσαι τας πεζάς δυνάμεις, έτι δε πλείους αφί

σταντο των παραθαλαττίων, καταπεπληγμέναι τον των Καρχή- 15 7 δονίων στόλον. όθεν ορώντες αεί και μάλλον εις εκάτερα τα

μέρη ροπάς λαμβάνοντα τον πόλεμον δια τας προειρημένας αιτίας, έτι δε την μεν Ιταλίαν πoρθουμένην πολλάκις υπό της ναυτικής δυνάμεως, την δε Λιβύην είς τέλος αβλαβή διαμένου

σαν, ώρμησαν επί το συνεμβαίνειν τοϊς Καρχηδονίοις εις την 20 8 θάλατταν. διό και τούτο το μέρος ουχ ήκιστά με παρόρμησε

ποιήσασθαι μνήμην επί πλείον του προειρημένου πολέμου, χάριν των εξ αρχής λογισμών] Anfangs Bruder des M'. Otacilius. ένδεgewährte Rom nur Hülfe für Mes- χομένως] quoad eius rei fieri sana, um nicht diesen wichtigen poterat, zur Genüge, so ziemlich. Punkt und schliesslich auch Sy- 10. ακονιτι] unbestritten, sine rakus in die Hände der Kartha- certamine. 11. έζυγοστατεϊτο] ger fallen zu lassen, jetzt nach dem ισορροπεϊν im Gleichgewicht Bein, Falle des wichtigsten karth. Boll- der Krieg zog sich in die Länge, werks fasste der Senat den be- 80 dass kein Theil den andern aus stimmten Plan, zum Nutzen und dem Gleichgewicht brachte. Die Frommen der Röm. Republik mit Küsten Italiens und Siciliens müsGewalt der Waffen die Karthager stark bei dem Kreuzen der ganz von der schönen Insel feindlichen Flotte gelitten haben. zu vertreiben und Roms Ober- 14. αγωνιώσαι, cf. 18,6. :

sen

του μηδε ταύτην άγνοείσθαι την αρχήν, πώς και πότε και δι' ας αιτίας πρώτον ενέβησαν εις θάλατταν Ρωμαίοι. θεωρούν- 9 τες δη τον πόλεμον αυτοίς τριβήν λαμβάνοντα, τότε πρώτον

επεβάλοντο ναυπηγείσθαι σκάφη πεντηρικά μεν εκατόν, είκοσι και δε τριήρεις. των δε ναυπηγών εις τέλος απείρων όντων της 10

περί τας πεντήρεις ναυπηγίας διά το μηδένα τότε των κατά την Ιταλίαν κεχρήσθαι τοιούτοις σκάφεσι, πολλήν αυτοίς παρείχε τούτο το μέρος δυσχέρειαν. εξ ων και μάλιστα συνίδοι τις άν 11

το μεγαλόψυχον και παράβολον της Ρωμαίων αιρέσεως. ου γαρ 12 10 οίον ευλόγους αφορμάς έχοντες, αλλ' ουδ' άφορμάς καθάπαξ,

ουδ' επίνοιαν ουδέποτε ποιησάμενοι της θαλάττης, τότε δή πρώτον εν να λαμβάνοντες ούτω τολμηρώς ενεχείρησαν ώστε πρίν ή πειραθήναι του πράγματος, ευθύς επιβαλέσθαι Καρχη

δονίοις ναυμαχεϊν τοϊς εκ προγόνων έχουσι την κατά θάλατταν 15 ηγεμονίαν αδήριτον. μαρτυρία δ' άν τις χρήσαιτο προς την 13

αγνοείσθαι] = υπέρ του μη ένα μη ... αγνοηται, cf. p. 13, 11. 1. δι' ας αιτίας]

= aus welcher Veranlagsung. - 2. ενέβησαν εις θάlattav] die Schiffahrt war den Römern früher wohl bekannt; Ancus Marcius baute die Hafenstadt Ostia (Liv. I, 33) und erweiterte das Gebiet der Stadt bis ans Meer, ein schlagender Beweis sind die Handelsverträge mit Karthago 348, 306, 279 v. Chr. ; im J. 492 während einer Theuerung lassen die Consuln Getreide aufkaufen nicht blos längs der Etruskischen Küste, sondern auch im Volskerlande bis hinab nach Cumae, selbst in Sicilien liessen sie Nachfrage halten (Liv. II, 34 vgl. IV, 52). Dennoch wird die Küste von Latium (349) von griech. Seeräubern beunruhigt und Rom hat nicht die Kraft sich in einen Kampf mit ihnen einzulassen (Liv. VII, 25 sq.). Im J. 338 werden 6 Schiffe von Antium nach Rom gebracht und zum Theil verbrannt, zum Theil auf die Schiffswerften gebracht (Liv. VIII, 14). Im J. 311 werden duumviri navales ernannt znr Erbauung und Herstellung der Flotte (Liv. IX, 30. 38). Daran reiht sich die Flottenstation auf den Pontinischen Inseln u. die 10 Triremen,

welche 282 ein Sturm in den Hafen von Tarent trieb. Aber von grossen Kriegsflotten im Vergleich mit Karthago konnte bis jetzt nicht die Rede sein. Polyb. will also sagen: wann die Römer zuerst als Seemacht das Meer betraten.

3. on, igitur, nimmt die unterbrochene Erzählung (28, 16) wieder auf. 5. απείρων όντων] Rom war nur wie Griechenland mit Triremen vertraut. 8. δυσχέρειαν Schwierigkeit. 9. αιρέσεως προαιρέσεως, Politik (hier: Kriegsführung): in consiliorum ratione (algérews) singularis quaedam animi magnitudo et audacia (παράβοlov) enitet, Entschlossenheit und Kühnheit. – 10. οίον = ως. ευλόγους αφορμάς] ordentliches Schiffsgeräthe (copia, apparatus). 11. της θαλάττης) Seemacht. 13. επιβαλέσθαι: der Atticismus erforderte wegen des folgenden Infinitive den Indicativ. – 15. αδήριτον] unbestritten. P. hatte behauptet, die Kühnheit der römischen Politik zeige sich an dem Entschlusse, zuerst als Seemacht aufzutreten im Kampfe mit der ersten Seemacht der Zeit, obwohl Rom bis dahin noch gar keine Kriegsflotte hatte. Er liefert nun den Beweis, dass in

αλήθειαν των νυν υπ' εμού λεγομένων τε γάρ το πρώτον

επεχείρησαν διαβιβάζειν εις την Μεσσήνην τάς δυνάμεις, ουχ 14 οίον κατάφρακτος αυτούς υπήρχε ναύς, άλλ' ουδε καθόλου

μακρόν πλοίον ουδέ λέμβος ουδέ εις, αλλά παρά Ταραντίνων και Λοκρών έτι δε Ελεατών και Νεαπολιτών συγχρησάμενοι 5

πεντηκοντόρους και τριήρεις επί τούτων παραβόλως διεκόμισαν 15 τούς άνδρας, εν ω δή καιρώ των Καρχηδονίων κατά τον πορθ

μόν επαναχθέντων αυτούς, και μιας νεώς καταφράκτου διά την προθυμίαν προπεσούσης, ώστ' έποκείλασαν γενέσθαι τούς

Ρωμαίοις υποχείριον, ταύτη παραδείγματι χρώμενοι τότε πρός 10 16 ταύτην έποιούντο την του παντός στόλου ναυπηγίαν, ως ει μη

τούτο συνέβη γενέσθαι, δηλον ως δια την απειρίαν εις τέλος αν 21 εκωλύθησαν της επιβολής. ου μην αλλ' οις μεν επιμελές ήν της

ναυπηγίας, εγίγνοντο περί την των πλοίων κατασκευήν, οι δε

τα πληρώματα συναθροίσαντες εδίδασκoν εν τη γη κωπηλατείν 15 2 τον τρόπον τούτον. καθίσαντες επί των ειρεσιών εν τη χέρσω

τους άνδρας την αυτήν έχοντας τάξιν ταϊς επ' αυτών των πλοίων καθέδραις, μέσον δ' εν αυτοίς στήσαντες τον κελευστήν,

der That Rom damals noch keine Flotte hatte. 2. ούχ οίον wie ούχ ως mit folgendem "αλλ' ουδέ, non modo

sed ne quidem, nicht nur nicht, sondern etc., vgl. tantum abest ut ut etc. - 3. κατάφρακτος væūs] ein grösseres Kriegsschiff

, gewöhnlich mit 5 Ruderreihen und einem Tabulate, auf welchem die Seesoldaten (επιβάται) sich befanden u. unter dem die Ruderer sassen.

4. μακρόν πλοίον] = naves longae, drei-, vier-, fünfruderbänkige Kriegsschiffe; ihre Länge betrug das Achtfache der Breite (στρογγύλαι, rotundae Lastschiffe). λέμβος] Nicht etwa ein gewöhnlicher Kahn oder Nachen, sondern ein kleines offenes Ruderschiff (60 Fuss lang u. 8 Fuss breit), cf. Liv. XXXIV, 24 neve ipse navem ullam praeter duos lembos, qui non plus quam sedécim remis agerentur, haberet. 5. συγχρήσθαι παρά τινος commodatum accipere. 6. πεντηκοντόρους] Nicht zu verwechseln mit πεντήρεις, jenes ist ein Schiff mit nur 50 Ruderern. 9.

προπεσούσης] sich zu weit vorgewagt hatte. έποκείλασαν] Εε gerieth auf eine seichte Stelle, strandete.

13. Mit ου μην αλλά wird die Zwischenbemerkung abgebrochen und zur Fortsetzung der Erzählung übergegangen, also sed, ceterum. Diese Partikelverbindung ist besonders in der Louvú beliebt. επιμελές ήν wie μέλει μoί τινος gebraucht. Die Seele des ganzen Unternehmens waren die neuen Consuln Cn. Cornelius Scipio Asina u. C. Duilius. 14. γίγνεσθαι περί τι, vgl. zu 28, 5. 15. κωπηλαtaiv] die Ruder nach dem Tacte zu bewegen. – 16. επί των ειρεσιών .

] auf den Ruderbänken.

18. τον κελευστήν] der Ruderbefehlehaber, welcher unter dem Steuermanne stand, gab den Takt entweder mit seiner Stimme an (hortator), oder mit einem Hammer (portisculus), oder es geschah durch einen Flötenbläser (tibicen nauticus), oft thaten es die Ruderer selbst in einem Schiffsgesange (vgl. den Ruderchor

άμα πάντας αναπίπτειν εφ' αυτούς άγοντας τας χείρας, και πάλιν προνεύειν έξωθούντας ταύτας συνείθιζον άρχεσθαι τε και λήγειν των κινήσεων προς τα τού κελευστού παραγγέλματα.

προκατασκευασθέντων δε τούτων άμα τη συντελεσθήναι τάς 3 5 ναύς καθελκύσαντες, και βραχύν χρόνον επ' αυτής της αληθείας

έν θαλάττη πειραθέντες, έπλεον παρά την Ιταλίαν κατά το πρόσταγμα του στρατηγού. ο γαρ επί της ναυτικής δυνάμεως 4 τεταγμένος τοϊς Ρωμαίοις Γνάνος Κορνήλιος, ολίγαις ημέραις

πρότερον, συντάξας τοϊς ναυάρχους, επειδαν καταρτίσωσι τον 10 στόλον, πλεϊν ως επί τον πορθμόν, αυτός αναχθείς μετά νεών

επτακαίδεκα προκατέπλευσεν επί της Μεσσήνην, σπουδάζων τα κατεπείγοντα προς την χρείαν παρασκευάσαι τώ στόλω. προσ- 5 πεσούσης δ' αυτώ πράξεως εκεί περί της των Λιπαραίων πόλεως,

δεξάμενος την ελπίδα προχειρότερον του δέοντος έπλει ταϊς 15 προειρημέναις ναυσι και καθορμίσθη προς την πόλιν. ο δε 6

των Καρχηδονίων στρατηγός 'Αννίβας, ακούσας εν τω Πανόρμο το γεγονός, εξαποστέλλει Βοώδη της γερουσίας υπάρχοντα, ναύς είκοσι δούς. δς επιπλεύσας νυκτός εν τώ λιμένι συνέκλεισε 7

τους περί τον Γκάιον. ημέρας δ' επιγενομένης τα μεν πληρώ20 ματα προς φυγήν ώρμησεν εις την γην, ο δε Γνάιος έκπλαγής

γενόμενος και ποιεϊν έχων ουδέν τέλος παρέδωκεν αυτόν τοϊς πολεμίοις. οι δε Καρχηδόνιοι τάς τε ναύς και τον στρατηγόν και των υπεναντίων υποχείριον έχοντες παραχρήμα προς τον 'Αννί

βαν απήραν. μετ' ου πολλές δ' ημέρας, ούτως εναργούς όντος 9 25 και προσφάτου του περί τον Γνάιον ατυχήματος, παρ' ολίγον

αυτός 'Αννίβας εις το παραπλήσιον αμάρτημα προφανώς ενέπεσεν. ακούσας γάρ τον των Ρωμαίων στόλον κομιζόμενον 10 παρά την Ιταλίαν σύνεγγυς είναι, κατιδεϊν βουλόμενος το τε πλήθος και την όλην σύνταξιν των υπεναντίων, λαβών πεντή

in den Ranae des Aristophanes.
1. αναπίπτειν] die Hande an den
Leib ziehen und sich zurückbiegen.

2. προνεύειν] dann wiederum die Hände ausstrecken und sich vorbiegen. - 4. άμα το c. Inf., vgl.

cum urbis per proditionem potiundae spes esset oblata, cf. Liv. XXV, 23.

14. προχειρότερον τ. δ. 1st mit δεξάμενος την ελπίδα τα verbinden, nimis facile hanc spem arripuit. 15. καθωρμίσθη, ηαυes αρpulit, von der See herab, vgl. ανάγεσθαι und κατάγεσθαι, - 17. Βοώδης für Bαλώδης 1st von Ball abzuleiten; doch ist vielleicht Boyoúdn mit Scaliger zu lesen. 21. τέλος, αd extremum.