κοντα ναις έπλει. κάμπτων δε περί το της Ιταλίας ακρωτήριον εμπίπτει τους πολεμίοις εν κόσμω και τάξει ποιουμένοις τον πλούν, και τας μέν πλείους απέβαλε των νεών, αυτός δε μετά

των υπολειφθεισών ανελπίστως και παραδόξως διέφυγεν. 23 Ο δε Γάιος Βίλιος ως θάττον έγνω την περιπέτειαν του της 5

ναυτικής δυνάμεως ηγουμένου, παραδούς τα πεζά στρατόπεδα 2 τοϊς χιλιάρχους αυτός διεκομίσθη προς τον στόλον. πυθόμενος

δε τους πολεμίους πoρθεϊν την Μυλαιϊτιν χώραν, επιπλεί το 3 στόλω παντί. συνιδόντες δ' οι Καρχηδόνιοι μετά χαράς και

σπουδής ανήγοντο ναυσιν εκατόν και τριάκοντα, καταφρονούν- 10 τες της απειρίας των Ρωμαίων, και πάντες έπλεον αντίπρωροι

τοις πολεμίοις, ουδέ τάξεως καταξιώσαντες τον κίνδυνον, αλλ' ' 4 ως επί λείαν τινά πρόδηλον. ηγείτο δ' 'Αννίβας αυτών ούτος

δ' ήν ή τας δυνάμεις εκκλέψας νυκτός εκ της των 'Ακραγαντί

νων πόλεως, έχων επτήρη την γενομένην Πύρρου του βασιλέως. 15 5 άμα δε τώ πλησιάζειν συνθεωρούντες ανανενευκότας τους κό

ρακας εν ταις εκάστων πρώραις, επί ποσόν μεν ηπόρουν οι Καρχηδόνιοι, ξενιζόμενοι ταϊς των οργάνων κατασκευαϊς ου

μην αλλά τελέως κατεγνωκότες των εναντίων ενέβαλον οι πρώ6 τοι πλέοντες τετολμηκότως, των δε συμπλεκομένων σκαφών αει 20

δεδεμένων τοϊς οργάνοις, και των ανδρών ευθύς επιπορευομένων δι' αυτού του κόρακος και συμπλεκομένων επί τούς καταστρώμασιν, οι μεν εφονεύοντο των Καρχηδονίων, οι δε

5. Βίλιος] Duilius, ein Plebeier. : ως θάττον] = ubi primum.

περιπέτειαν] Umsturz, Unglück. . 7. τοϊς χιλιάρχοις] den Tribunen. 11. αντίπρωροι] die Vordertheile dem Feinde zugekehrt.

15. έχων επτήρη] Vgl. die interessante Schrift von James Smith, Ueber den Schiffbau und die nautischen Leistungen der Griechen und Römer, übers. von Thiersch, p. 50 sqq. 16. τους κόρακας] die Erfindung der Enterbrücken schreibt Polyb. nicht dem Consul Duilius selbst zu, sondern einem dem Namen nach unbekannten schlauen Kopf, c. 22, 3, den Syrakusanern waren die Enterbrücken bereits im Kriege mit Athen (413) bekannt. 17. επί ποσόν μεν]

eine Zeit lang, einen Augenblick.
18. ξενιζόμενοι] in Verwunderung
(Bestürzung) versetzt.

19. κατεγνωκότες] aus Verachtung des Feindes, cf. Florus I, 18, 9: iniectae enim ferreae manus machinaeque validae, ante certamen multum ab hoste derisae, coactique hostes quasi in solido decernere. 20. τετολμηκότως, αudacter, kommt nur bei Polybius vor.

των δέ κτλ., da aber die Schiffe, welche zum Angrif sich naherten (συμπλεκομέvwv), sofort festgehalten wurden (δεδεμένων). Das Perf. δεδεμένων bezeichnet die Situation, in welcher nun diese Schiffe sich befanden. 22. δι' αυτού του κόρακος, denn der κόραξ war eine Brücke, am Ende mit einem scharfen Haken

παρεδίδοσαν εαυτούς εκπληττόμενοι το γιγνόμενον παραπλήσιον γαρ πεζoμαχία συνέβαινε τον κίνδυνον αποτελείσθαι. διο 7 και τριάκοντα μεν τας πρώτας συμβαλούσας ναύς αυτώνδρους

απέβαλον, συν αίς εγένετο αιχμάλωτον και το του στρατηγού 5 πλοίον: 'Αννίβας δε ανελπίστως και παραβόλως αυτός εν τη

σκάφη διέφυγεν. το δε λοιπόν πλήθος των Καρχηδονίων εποι- 8 είτο μεν τον επίπλουν ως εις εμβολήν, εν δε τώ συνεγγίζειν θεωρούντες το συμβεβηκός περί τας προπλεούσας ναύς, εξέκλι

νον και απένευον τας των οργάνων επιβολάς. πιστεύοντες δε 9 10 τω ταχυναυτεϊν, οι μεν εκ πλαγίων, οι δε κατά πρύμναν έκπερι

πλέοντες ασφαλώς ήλπιζον ποιήσεσθαι τάς εμβολάς. πάντη δε 10 και πάντως αντιπεριισταμένων και συνδιανευόντων των εργάνων ούτως ώστε κατ' ανάγκην τους εγγίσαντας συνδεδέσθαι,

τέλος εγκλίναντες έφυγον οι Καρχηδόνιοι, καταπλαγέντες την 15 καινοτομίας του συμβαίνοντος, πεντήκοντα ναύς αποβαλόντες.

D) Dritte Periode des Krieges 256—255 (Polyb. I, 25--31).

'Εκ δε ταύτης της ναυμαχίας αμφότεροι νομίζοντες εφα - 25 μιλλον πεποιήσθαι τον κίνδυνον, ώρμησαν ολοσχερέστερον επί

2 zum

versehen, welcher sich in das feind- lem triumphum egit de Poenis. liche Schiff einbiss. 3. αύτάν

quae est etiam nunc in foro. Die dpovs, entstanden aus dem Gebrauch (später verfasste) Inschrift selbst ist des attributiven Pronomens im Da- noch erhalten, cf Mommsen, Inschr. tiv, Z. Β. πέντε (ναύς) έλαβον και I, 37. εκπεριπλέοντες, circumμίαν τούτων αυτούς ανδράσι Τhuc. υolitantes, den κόραξ vermeidend IV, 14. 5. τη σκάφη, in dem (Šx) schnell um das feindliche Schiff

Schiffe gehörigen (Artikel) herumsegeln; es ist also εκ πλαγίων Rettungsboot. - 7. ως εις εμβο- und κατά πρύμναν mit τας εμβολάς λήν] zum Angriff, d. h. das Schif ποιήσεσθαι zu verbinden. versucht mit dem Schnabel einen 16. ταύτης της ναυμαχίας] Bei Stoss auf die Seite des feindlichen Tyndaris im vorhergehenden Jahre Schiffes,

es zum Sinken zu (257); zuerst hatten in diesem Kambringen. 9. απένευον] auswei- pfe die Karthager gesiegt: ai d'è chen; verschieden ist συνδιανεύειν λοιπαι των Ρωμαίων επιπλέουσαι V. 12.

10. κατά πρύμναν] sie κατά βραχύ συνηθροίζοντο, γενόμεversuchen den Angriff von den Hin- ναι δ' εν μετώπω συνέβαλον τοίς tertheilen her, um dem gefährlichen πολεμίοις, και δέκα μέν αύτάν Wurf der Enterbrücken auf dem δρους ναύς έλαβον, οκτώ δε Vordertheil auszuweichen. — Ueber κατέδυσαν. αι δε λοιπαι των die zu Ehren des Siegers errichtete Καρχηδονίων απεχώρησαν εις τας Columna rostrata vgl. Plin. h. n. Λιπαραίας καλουμένας νήσους. XXXIV, 11: Item Gaio Duilio (co- εφάμιλλον] dass der Kampf für lumna posita), qui primus nava.

beide Theile gleich ausgefallen. Histor. Quellenbuch II, 2. 2. Aufl.

3

um

5

το συνίστασθαι ναυτικές δυνάμεις και των κατά θάλατταν αντ6 έχεσθαι πραγμάτων. αι δε πεζαι δυνάμεις εν τοις κατά ταύτα

καιροίς ουδέν έπραξαν άξιον μνήμης, αλλά περί μικρές και τας 7 τυχούσας πράξεις κατέτριψαν τους χρόνους. διό παρασκευασά

μενοι εις την επιφερομένην θερείαν ανήχθησαν Ρωμαίοι μέν 5

τριάκοντα και τριακοσίαις μακραϊς ναυσι καταφράκτοις, και 8 κατέσχον εις Μεσσήνην. όθεν αναχθέντες έπλεον δεξιάν έχον

τες της Σικελίαν, κάμψαντες δε τον Πάχυνον υπερήραν εις "Έκνομον διά τό και το πεζόν στράτευμα περί τούτους αυτούς 9 είναι τους τόπους. Καρχηδόνιοι δε πεντήκοντα και τριακοσίαις 10

ναυσι καταφράκτοις αναπλεύσαντες Λιλυβαίω προσέσχον, έντεύ26 θεν δε προς Ηράκλειαν την Μινώαν καθορμίσθησαν. ήν δε

των μεν Ρωμαίων πρόθεσις εις την Λιβύην πλεϊν και τον πόλεμον εκεί περισπάν, ίνα τοϊς Καρχηδονίοις μη περί Σικελίας,

αλλά περί σφών αυτών και της ιδίας χώρας ο κίνδυνος γίγνη- 15. 2 ται. τοϊς δε Καρχηδονίοις ταναντία τούτων έδόκει συνιδόντες

γάρ ως ευέφοδός εστιν η Λιβύη και πας και κατά την χώραν

λαός εύχείρωτος τοϊς άπαξ εις αυτήν εμβαλούσιν, ουχ οίοί τ' 3 ήσαν επιτρέπειν, αλλά διακινδυνεύειν έσπευδον. όντων δε των

μεν προς τα κωλύειν, των δε προς τα βιάζεσθαι, προφανής ήν 20 4 ο μέλλων αγων εκ της εκατέρων συνίστασθαι φιλοτιμίας. οι μεν

ούν Ρωμαίοι προς αμφότερα την παρασκευήν αρμόζουσαν εποι

ούντο, πρός τε την κατά θάλατταν χρείαν και προς την από5 βασιν τήν εις την πολεμίαν. διόπερ επιλέξαντες εκ των πεζών

1. αντέχεσθαι c. Gen. υres intendere
ad rem navalem, animum studium-
que conferre. 2. κατα ταύτα
τότε, eig. die καιροί unter den ge-
nannten Verhältnissen, wo diese
V. herrschten. 5. η επιφ. θε-
pala, insequens, proxima aetas.
7. κατέχειν εις oder επί τι,
sum ad aliquem portum tenere, ap-
pellere ad aliquem locum. 8. εις
"Έκνομον] Hügel am rechten Ufer
des südlichen Himera, jetzt Monte
di Licata oder Colle Muciano.
11. Lilybaeum, Libyen zunächst
gegenüber, war jetzt nach dem
Verlust von Akragas der Haupt-
waffenplatz der Karthager in Sici-
lien. – 12. καθωρμίσθησαν] legten

.
sich vor Anker.

13. πρόθεσις] Vorsatz, Aufgabe, denn die Consuln M. Atilius Regulus u. L. Manlius hatten ausdrücklichen Befehl vom Senat zur Ueberfahrt nach Afrika erhalten. 14. εκεί περισπάν, bellum illuc transferre, also εκεί

εκείσε, wie nicht selten in der Prosa, cf. toùs εκεί καταπεφευγότας Τhuc. III, 71, . 2. – 17. ευέφοδος, leicht zuginglich, für einen feindlichen Angriff (Landung), facilem hosti praebere aditum. 20. πρός, cf. 28, 5. 21. εκ, entsprechend. – φιλοτιμίας ] Eifer, Streben. 22. Thue. VI, 31: ούτος δ' ο στόλος (Sicilische Expedition der Athener) ως χρόνιός τ' εσόμενος και κατ' αμφότερα, ου άν δέη, και ναυσι και πεζω άμα

στρατοπέδων τας αρίστας χείρας διεϊλον την πάσαν δύναμιν, ήν έμελλον αναλαμβάνειν, εις τέτταρα μέρη. το δε μέρος έκα- 6 στον διττας είχε προσηγορίας: πρώτον μεν γαρ εκαλείτο στρα

τόπεδον και πρώτος στόλος, και τα λοιπά κατά λόγον. το δε και τέταρτον και τρίτην επωνυμίαν έτι προσειλήφει τριάριοι γαρ

ονομάζοντο κατά την εν τοίς πεζούς στρατοπέδους συνήθειαν. και το μέν σύμπαν ήν στράτευμα τούτων της ναυτικής δυνά- 7 μεως περί τέτταρας και δέκα μυριάδας, ως άν εκάστης νεώς

λαμβανούσης ερέτας μέν τριακοσίους, επιβάτας δ' εκατόν 10 είκοσι. οι δε Καρχηδόνιοι το μέν πλείον και το πάν ηρμόζοντο 8

προς τον κατά θάλατταν κίνδυνον τό γε μην πλήθος αυτών ήν υπέρ πεντεκαίδεκα μυριάδας κατά τον των νεών λόγον. εφ' 9 οίς ούχ οίον άν τις παρών και θεώμενος υπό την όψιν, αλλά

κάν ακούων καταπλαγείη το του κινδύνου μέγεθος και την τών 15 πολιτευμάτων αμφοτέρων μεγαλομέρειαν και δύναμιν, στοχαζό

μενος έκ τε του των ανδρών και του των νεών πλήθους. οι δε 10 Ρωμαίοι συλλογιζόμενοι διότι τον μέν πλούν είναι συμβαίνει πελάγιον, τους δε πολεμίους ταχυναυτεϊν, πανταχόθεν έπειρώντο

ποιείσθαι την τάξιν ασφαλή και δυσπρόσοδον. τάς μεν ούν εξ- 11 20 ήρεις δύο ούσας, εφ' ών έπλεον οι στρατηγοί Μάρκος 'Ατίλιος

και Λεύκιος Μάλλιος, πρώτας εν μετώπω παραλλήλους έταξαν. τούτων δ' εκατέρα συνεχείς κατά μίαν ναύν επιτάττοντες τη 12 μεν τον πρώτον, τη δε τον δεύτερον στόλον επέστησαν, αεί καθ'

8. ως

εξαρτυθείς. - 1. στρατόπεδον] Bei grossen Theilen oder Massen (uaPolyb. in römischen Verhältnissen γαλομερής grosstheilig) Bestehen, immer legio.

χείρας, Mann

das Grossartige. Thuc. VI, 31 schaften. 4. κατα λόγον] in von der Sic. Exp.: παρασκευή, γαρ gleicher Weige wurden die brigen αύτη πολυτελεστάτη δή και ευπρεAbtheilungen benannt. – 8. πεστάτη των ες εκείνον τον χρόνον äv zeigt, dass die Rechnung des εγένετο. - 21. εν μετώπω παραλPolyb. hypothetisch ist. – 10. το . .

λήλους] in der Fronte nebeneinander. πλείον και το πάν, eine noch grössere 22. κατά μίαν ναύν, immer je Zahl u. zwar ihre ganze Macht. ein Schif, ist Object zu επιτάττονDie Lesart ist indessen nicht sicher. tes. Dazu gehört als Prädikat ovv

εκάστην ναύν εκατέρου του στόλου μείζον το μεταξύ ποιoύντες 13 διάστημα. ταϊς δε πρώραις έξω νεύοντα τα σκάφη την επίστα

σιν επ' αλλήλοις είχεν. επειδή δε τον πρώτον και δεύτερον στόλον απλώς εις έμβολον έταξαν, επέβαλον τούτοις επί μίαν

ναύν εν μετώπω το τρίτον στρατόπεδον ων επιστάντων απε- 5 14 τελέσθη τρίγωνον το παν είδος της τάξεως. επί δε τούτοις

επέστησαν τας ίππηγούς, ρύματα δόντες εξ αυτών ταϊς του τρί15 του στόλου ναυσί. ταύταις δε κατόπιν επέβαλον τον τέταρτον

στο λον, τους τριαρίους κληθέντας, επί μίαν παρεκτείναντες

ναύν, ως υπερτείνειν εξ εκατέρου του μέρους τους προ εαυτών. 10 16 και συναρμοσθέντων πάντων κατά τον ειρημένον τρόπον, το

μεν όλον απετελέσθη σχήμα της τάξεως έμβολον, ου το μεν επί

την κορυφήν μέρος ην κοίλον, το δε προς τη βάσει στερεόν, το 27 δε σύμπαν ενεργών και πρακτικόν, άμα δε και δυσδιάλυτον. οι

δε των Καρχηδονίων στρατηγοί κατά τον αυτόν καιρόν παρα- 15 καλέσαντες τα πλήθη διά βραχέων, και συνυποδείξαντες αυτούς ότι νικήσαντες μεν τη ναυμαχία περί Σικελίας ποιήσονται τον πόλεμον, ηττηθέντες δε περί της σφετέρας πατρίδος κινδυνεύ

σουσι και των αναγκαίων, ούτως αυτοίς παρήγγειλαν έμβαίνειν 2 εις τάς ναύς. προθύμως δε πάντων ποιoύντων το παραγγελλό- 20

μενον δια το προορασθαι το μέλλον εκ των ειρημένων, ευθαρ3 σως ανήγοντο και καταπληκτικώς. θεωρούντες δε την των πο

λεμίων τάξιν οι στρατηγοί, και προς ταύτην αρμοζόμενοι, τα μέν τρία μέρη της αυτών δυνάμεως επί μίαν έταττον ναύν, προς το πέλαγος ανατείναντες το δεξιόν κέρας, ως κυκλώσοντες 25

τους υπεναντίους, πάσας ιστάντες αντιπρώρους τάς ναύς τούς 4 πολεμίοις. το δε τέταρτον ευώνυμον της όλης τάξεως εποίουν,

εν επικαμπίω νεύον προς την γην. ηγούντο δε των Καρχηδο