12 πεδoν ηνάγκασαν έγκλίναι και φυγείν: έπει δε προπεσόντες

και κυκλωθέντες υπό των εκ θατέρου μέρους προσβαινόντων

ετράπησαν, μετά ταύτα πάντες ευθύς εκ της στρατοπεδείας εξ13 έπεσον. τα μεν ούν θηρία μετά των ιππέων, επεί τάχιστα των 14 ομαλών ήψατο, μετ’ ασφαλείας έποιούντο την αποχώρησιν οι 5

δε Ρωμαίοι τους πεζούς βραχύν επιδιώξαντες τόπον και τον

χάρακα διαρπάσαντες, μετά δε ταύτα πάσαν επιπορευόμενοι την 15 χώραν και τας πόλεις αδεώς επόρθουν. γενόμενοι δε της προσ

αγορευομένης πόλεως Τύνητος εγκρατείς, ευφυούς υπαρχούσης πρός τάς προκειμένας επιβολάς, έτι δε κειμένης ευκαίρως κατά 10 τε της πόλεως και της σύνεγγυς ταύτη χώρας, κατεστρατοπέδευ

σαν εις αυτήν. 31 Οι δε Καρχηδόνιοι μικρώ μέν πρότερον κατά θάλατταν,

τότε δε και κατά την επταικότες, ου διά τήν των πολλών άν

ανδρίαν, αλλά διά τήν τών ηγουμένων άβουλίαν, κατά πάντα 15 2 τρόπον ενεπεπτώκεσαν εις δυσχερή διάθεσιν. άμα γαρ τοϊς προ

ειρημένους και το των Νομάδων έθνος συνεπιτιθέμενον αυτοίς

ουκ ελάττω, πλείω δε των Ρωμαίων ειργάζετο κακά την χώραν. 3 εξ ων διά τον φόβον συμφευγόντων εις την πόλιν των από της

χώρας δυσθυμία και λιμός ήν ολοσχερής, τα μεν διά το πλήθος, 20 4 τα δε διά την προσδοκίαν της πολιορκίας. ο δε Μάρκος ορών

τους Καρχηδονίους και κατά γην και κατά θάλατταν εσφαλμένους, και νομίζων όσον ούπω κρατήσεις της πόλεως, αγωνιών δε μη συμβή τον επιπαραγιγνόμενον στρατηγόν εκ της Ρώμης φθάσαντα την επιγραφής των πραγμάτων λαβείν, προυκαλεΐτο 25 2. υπό των εκ θατέρου μέρους etc.] 15. κατά πάντα τρόπον, in jeder Es war dies die zweite Abtheilung Beziehung, durchaus.

Beziehung, durchaus. – 17. τό των

το des Römischen Heeres, welches auf Νομάδων έθνος] die benachbarten einem Umwege von der Rückseite Numidier, wilde und zügellose die Höhe erstieg.

3. εκ της στρα

Reiterschaaren, ähnlich den Koτοπεδείας] = wurden aus ihrer sacken. συνεπιτιθέμενον, also Stellung vertrieben. – 5. μετ'

.

nicht einmal, sondern wiederholt. ασφαλείας] =in gehöriger Ordnung. .

. 20. λιμός ήν] Karth. hatte an 9. Τύνητος] drei deutsche und für sich schon eine BevölkeMeilen von Karthago entfernt, cf. rung von beinahe 700000 Menschen. Liv. XXX, 9: abest a Carthagine τα μέν bezieht sich auf λιμός, XV millia ferme passuum locus cum τα δε auf δυσθυμία.

23. όσον operibus tum suapte natura tutus, ούπω, alsbald, cf. Thuc. IV, 125: et qui et ab Carthagine con- νομίσαντες πολλαπλασίους μεν ή spici et praebere ipse prospe- ήλθον έπιέναι, όσον δ' ούπω παρm cum ad un em tu

είναι ιαmiam adesse; vgl. όσον mare urbi circumfusum possit. ου prope, όσον ουκ ήδη. 25. την 10. προκ. επιβολάς, die noch bevor- επιγραφήν] den Rahm, go wie titustehenden Aufgaben.

2

7

τους Καρχηδονίους εις διαλύσεις. οι δ' ασμένως ακούσαντες 5 εξέπεμψαν αυτών τους πρώτους άνδρας οι και συμμίξαντες αυτώ τοσούτον απέσχον του ρέπειν ταϊς γνώμαις επί το ποιείν

τι των λεγομένων ώστ' ουδ' ακούοντες υπομένειν εδύναντο το 5 βάρος των επιταγμάτων. ο μεν γαρ Μάρκος, ως ήδη κεκρατη- 6 κώς των όλων, ότι ποτέ συνεχώρει, πάν ώετο δείν αυτούς εν χάριτι και δωρεά λαμβάνειν" οι δε Καρχηδόνιοι θεωρούντες ότι 7 και γενομένοις αύτοΐς υποχειρίοις ουδέν αν συνεξακολουθήσαι

βαρύτερον των τότε προσταγμάτων, ου μόνον δυσαρεστήσαντες 10 τοϊς προτεινομένοις επανήλθον, αλλά και προσκόψαντες τη βα

ρύτητι του Μάρκου. το δε συνέδριον των Καρχηδονίων δια- 8 κούσαν τα προτεινόμενα παρά του στρατηγού των Ρωμαίων, καίπερ σχεδόν απεγνωκός τάς της σωτηρίας ελπίδας, όμως ούτως

άνδρωδώς έστη και γενναίως ώστε πάν υπομένειν είλετο και 15 παντός έργου και καιρού πείραν λαμβάνειν, εφ' ω μηδεν αγεν

νές μηδ' ανάξιον των προ του πράξεων υπομείναι.

:

sicht für Regulus sein, dass ein Sicilien u. Sardinien gänzlich Nachfolger so wenig wie er auf räumen, die römischen Gefangenen Eroberung und völlige Demü- ohne Lösegeld zurückgeben, die thigung Karthago's, höchstens nur punischen hingegen loskaufen, alle auf einen vortheilhaften Frie- Kriegskosten ersetzen u. überden rechnen könne. Uebrigens vgl. diess einen jährlichen Tribut zu Liv. XXX, 43. προυκαλείτο: entrichten, ohne Roms Einwildass Regulus die Initiative gegeben ligung weder Krieg führen noch haben soll, stimmt nicht zu seinem Frieden schliessen. 6. ότι ποτέ weiteren Verhalten. Anders Diodor. 6., quidquid concessisset.

8. συνXXIII, 18 (nach Philinos ?): εν αθυ- εξακολουθείν, zu Theil werden, erμία πολλή όντων των Καρχηδονίων folgen. - 10. τη βαρύτητι] = fastu τρείς άνδρας η γερουσία των επι- et superbia graviter offensi. 11. φανεστάτων απέστειλε πρεσβευτές το δε συνέδριον] der hohe Rath oder προς τον Ατίλιον περί ειρήνης. Da- der Rath der Alten (30 Geronten), mit stimmt Liv. Perioch. XVIII: cf. Mommsen R. G. I, 501. 14. Reg. cum aliquot proeliis bene ad- πάν υπομένειν] 5tutius (satius ?) versus Carthag. pugnasset, successor- rati sese mori armatos quam miseque ei a senatu non mitteretur, id ros vivere.“ Orosius. Xanthippos u. ipsum per litteras ad senatum mis- die Schlacht bei Tunes vernichteten sas questus est, in quibus inter causas auf einmal alle Früchte des Afrikapetendi successoris erat, quod agellus nischen Feldzugs; jenen Feldherrn eius â mercennariis desertus esset. feiert Polyb. mit den Worten des quaerente deinde fortuna, ut magnum Euripides (aus derTragödie Antiope): utriusque casus exemplum in Regulo Γνώμη γαρ ανδρός εν μέν οικούνproderetur, arcessito a Carthaginien

ται πόλεις, sibus Xanthippo victus proelio et ευ δ' οίκος εις δ' αυ πόλεμον captus est. 2. τους πρώτους άν

ισχύει μέγα. dpas] An der Spitze stand Hanno, Σοφόν γαρ εν βούλευμα της πολHamilkar's Sohn. 5. των επι

λας μέρας ταγμάτων] Nach Cassius Dio waren νικά. συν όχλο δ' άμαθία, πλέον es folg. Bedingungen: Karth. solle

κακόν.

E) Vierte Periode des Krieges 255—250 v. Chr. (Polyb. I, 40. 41). 40 ο δε προεστώς των Καρχηδονίων 'Ασδρούβας, ορών απο

δειλιώντας τους Ρωμαίους εν ταϊς προγεγενημέναις παρατάξεσι, πυθόμενος τον μεν ένα των στρατηγών μετά της ημισείας δυνάμεως εις την Ιταλίαν απηλλάχθαι, των δε Καικίλιον εν 5 τω Πανόρμω διατρίβειν τό λοιπόν μέρος έχοντα της στρατιάς,

βουλόμενον εφεδρεύσαι τοϊς των συμμάχων καρπούς, ακμαζού2 σης της συγκομιδής, αναλαβών εκ του Λιλυβαίου την δύναμιν

ώρμησε και κατεστρατοπέδευσε προς τους όρους της χώρας της 3 Πανορμίτιδος. ο δε Καικίλιος, θεωρών αυτόν κατατεθαρρη- 10

κότα, και σπουδάζων εκκαλείσθαι την ορμήν αυτού, συνείχε 4 τους στρατιώτας εντός των πυλών. οίς έπαιρόμενος Ασδρούβας,

ως ου τολμώντος αντεξιέναι τού Καικιλίου, θρασέως ορμήσας

παντί τω στρατεύματι κατήρε δια των στενών εις την Πανορ5 μίτιν. φθείροντος δε τους καρπούς αυτού μέχρι της πόλεως, 15

έμενεν επί της υποκειμένης γνώμης και Καικίλιος, έως αυτόν έξ6 εκαλέσατο διαβήναι τον προ της πόλεως ποταμόν. έπει δε τα

θηρία διεβίβασαν οι Καρχηδόνιοι και την δύναμιν, το τηνι

καύτα δή τους ευζώνους εξαποστέλλων ήρέθιζε, μέχρι πάν 7 αυτούς εκτάξαι το στρατόπεδον ηνάγκασε. συνθεασάμενος δε 20

γιγνόμενον και προϋθετο, τινάς μέν των ευκινήτων προ του τείχους και της τάφρου παρενέβαλε, προστάξας, άν εγγίζη τα

2. αποδειλιώντας: της μέν θα- inpetum illius accendere, ad inpetum λάττης αδεώς επεκράτουν οι Καρ- lacessere, ut initium temere proelii χηδόνιοι εκκεχωρηκότων των Ρω- faceret. 14. δια των στενών] Geμαίων, εν δε ταϊς πεζαϊς δυνάμεσι birgezug (ough montium) in der Nahe μεγάλας είχον ελπίδας, οι γαρ Ρω- τon Panormus. – 17. τον πρό της μαίοι διαδοθείσης φήμης περί της πόλεως ποταμόν] der Orethus, jetzt εν τη Λιβύη μάχης, ότι τα θηρία Ammiraglio, der unweit Monreale τάς τε τάξεις αυτών διασπάσαι και entspringt, wo er schon eine ziemτους πλείστους διαφθείραι των αν- liche Breite annimmt. Caecilius δρών, ούτως ήσαν κατάφοβοι τους suchte die Feinde auf das enge ελέφαντας, ώστ' επί δύο ενιαυτούς Terrain zwischen dem Fluss und τους εξής ουκ έθάρρησαν ουδέ ποτε der Stadt zu bringen, damit sie κατάρξαι της μάχης ουδ' εις τους ihre Streitkräfte nicht gehörig entομαλούς καθόλου συγκαταβήναι τό- falten könnten. 18. τηνικαύτα πους, δεδιότες της των ελεφάντων δή tum vero (tum denique) zur έφοδον. Ρol. I, 39. 4. τον μέν Bezeichnung des entscheidenden ένα] C. Furius Pacilus, dagegen Wendepunkts (Moment); το τηνιblieb L. Caecilius Metellus in Sici- καυτα wie in der Attischen Spr. lien Zurick. – 7. εφεδρεύειν] zurück.

το αυτίκα. 21. των εύκινήτων] schützen. 11. εκκαλείσθαι ορμήν, seiner leichten Truppen.

15

θηρία προς αυτούς, χρήσθαι τοίς βέλεσιν άφθόνως, όταν δ' 8 εκπιέζωνται, καταφεύγειν εις την τάφρον, και πάλιν εκ ταύτης ορμωμένους εισακοντίζειν εις τα προσπίπτοντα των ζώων τοϊς 9

δ' εκ της αγοράς βαναυσοις φέρειν προσέταξε τα βέλη, και 5 παραβάλλειν έξω παρά τον θεμέλιον του τείχους. αυτός δε 10

τας σημαίας έχων επί της κατά το λαιόν κέρας των υπεναντίων κειμένης πύλης έφειστήκει, πλείους αεί και πλείους έπαποστέλλων τοϊς ακροβολιζομένοις. άμα δε τω τούτων ολοσχερεστέραν 11

γενέσθαι την συμπλοκήν αντιφιλοδοξούντες οι των ελεφάντων 10 επιστάται προς τον 'Ασδρούβαν, και βουλόμενοι δι' αυτών

ποιήσαι το προτέρημα, πάντες ώρμησαν επί τους προκινδυνεύοντας τρεψάμενοι δε τούτους ραδίως συνεδίωξαν εις την τάφρον. προπεσόντων δε των θηρίων και τιτρωσκομένων μεν 12

. υπό των εκ του τείχους τοξευόντων, συνακοντιζομένων δ' ενεργούς και πυκνούς τοίς υσσούς και τοϊς γρόσφoις υπ' ακεραίων των προ της τάφρου διατεταγμένων, συμβελή γιγνόμενα και 13 κατατραυματιζόμενα ταχέως διεταράχθη, και στραφέντα κατά των ιδίων εφέρετο, τους μεν άνδρας καταπατούντα και δια

φθείροντα, τάς δε τάξεις συγχέοντα και κατασπώντα τας αυτών. 20 και κατιδών ο Καικίλιος εξηγε την δύναμιν ενεργώς και συμ- 14

πεσών κατά κέρας τεταραγμένοις τούς πολεμίοις ακεραίους έχων και συντεταγμένους, τροπήν επoίει των υπεναντίων ισχυρών, και πολλούς μεν αυτών απέκτεινε, τους δε λοιπούς ήνάγκασε

φυγείν προτροπάδην. θηρία δε συν αυτοίς μέν Ινδοίς έλαβε 15 25 δέκα, των δε λοιπών τους Ινδούς απερριφότων μετά την μάχην

περιελασάμενος εκυρίευσε πάντων. ταύτα δ' επιτελεσάμενος 16 ενέβαλε] = collocauit. . 3. τοίς iaculum. 16. συμβελής undiδ' εκ της αγοράς etc.] die Hand- que telis iaculisve ictus, sie kommen werker der Stadt, welche Tabernen in ein Kreuzfeuer (ancipites telorum auf dem Markte halten. 4. βα

ictus). Das Wort kommt sonst nicht ναύσοις, Tridler, Handwerker (τεχ

21. κατά κέρας] zu verbinνίτης) etc. 5. παρά τον θεμέ- den mit συμπεσών in die Flanke λιον] an den Grund der Mauer. fallen. 24. Ινδοϊς] Eg sind dar6. τας σημαίας έχων] mit den unter nicht wirkliche Inder zu Fahnen, d. h. mit dem Kern sei. verstehen, denn weder die Elener Truppen, den Schwerbewaff- phanten noch deren Führer stammneten, bei denen sich die Feldzei- ten aus Indien. Es scheint diese chen der Legionen befanden. Bezeichnung für die Führer all8. τους ακροβολιζομένοις] den schar- gemein üblich gewesen zu sein, mützelnden leichten Truppen. vielleicht seit Alexander u. den 9. αντιφιλοδοξείν, αemulari cum Königen Syriens, die sich der aliquo. - 12. βαδίως, temere. .

Inder wirklich als Führer be15. τοϊς ύσσούς] = pilum, γρόσφος, dienten. 26. περιελασάμενος]

vor.

ομολογουμένως αίτιος έδόκει γεγονέναι τοΐς Ρωμαίων πράγμασι του πάλιν αναθαρρήσαι τας πεζάς δυνάμεις και κρατήσαι

των υπαίθρων. 41

Του δε προτερήματος τούτου προσπεσόντος εις την Ρώμην, περιχαρείς ήσαν ούχ ούτως επί τω τους πολεμίους ήλαττώσθαι 5

των θηρίων εστερημένους, ως επί τώ τους ιδίους τεθαρρηκέναι 2 των ελεφάντων κεκρατηκότας. διό και πάλιν επερρώσθησαν

διά ταύτα κατά την εξ αρχής πρόθεσιν εις το μετά στόλου και

ναυτικής δυνάμεως τους στρατηγούς επί τας πράξεις εκπέμπειν, 3 σπουδάζοντες εις δύναμιν πέρας επιθεϊναι τω πολέμω. παρα- 10

σκευασθέντων δε των επιτηδείων προς την εξαποστολήν έπλεον 4 οι στρατηγοί διακοσίαις ναυσιν ως επί της Σικελίας. έτος δ'

ήν τω πολέμω τετταρεσκαιδέκατον. καθορμισθέντες δε προς το Λιλύβαιον, άμα και των πεζών εκεί στρατοπέδων αυτούς απην

τηκότων, ενεχείρουν πολιορκεϊν, ότι κρατήσαντες ταύτης ραδίως 15 5 μεταβιβάσουσι τον πόλεμον εις την Λιβύην. σχεδόν δε περί γε

τούτου του μέρους και των Καρχηδονίων οι προεστώτες ωμο6 δόξουν και τους αυτούς είχον λογισμούς τους Ρωμαίοις. διό

και τάλλα πάρεργα ποιησάμενοι περί το βοηθείν εγίγνοντο και πάν υπομένειν υπέρ της προειρημένης πόλεως διά το μηδεμίαν 20 αφορμήν καταλείπεσθαι σφίσι, πάσης δε της άλλης Σικελίας επικρατείϊν Ρωμαίους πλήν Δρεπάνων.

um

sich her zusammentreibend.

8. κατά την εξ αρχής πρόθεσιν] Nachdem eine Flotte bei Camarina durch einen furchtbaren Orkan in den Wogen begraben und an den Felsen und Klippen zerschellt war (von 364 Schiffen retteten sich nur 80), im folg. Jahr aber wieder mehr als 150 Schiffe in der Nähe des Palinurischen Vorgebirges dasselbe Schicksal hatten, wollte

von der Ausrüstung einer neuen Flotte abtsehen und nur die Landmacht auf Sicilien concentriren. Zu beachten ist, dass Polyb. von dem Friedensgesuch der Karthager und der Botschaft

des Reg'ulus nach der Schlacht bei Panormus nichts erwähnt.

9. επί τας πράξεις, αd rem gerendam, ad bellum. 10. εις δύvauiv, quantum possent, i. e. quam celerrime. 14. εκεί, cf. Zu 34, 14.

- 15. ότι μεταβιβάσουσι, ungewöhnlich für os c. Fut. Part.,

in der Meinung, dass etc. δοξείν, idem sentire. μην ορμητήριον, oder όθεν ως απ' εχυρού ορμάσθαι έξεστιν. - της άλλης, abgesehen von Libybaeum hatten die Römer das ganze Sicilien in ihrer Gewalt mit Ausnahme von Drepana. Die Römer haben also Alles ausser den beiden Städten im Besitz.

- 17. ομο21. άφος

man