F) Fünfte Periode des Krieges 250—241 (Polyb. I, 56. 58–63).

Οι δε Καρχηδόνιοι μετά ταύτα στρατηγόν καταστήσαντες 56 αυτών 'Αμίλκαν τον Βάρκαν επικαλούμενον, τούτω τα κατά

τον στόλον ενεχείρισαν" ος παραλαβών τάς ναυτικές δυνάμεις 2 5 ώρμησε πορθήσων την Ιταλίαν. έτος δ' ήν οκτωκαιδέκατον τω

πολέμω. κατασύρας δε την Λοκρίδα και την Βρεττιανήν χώραν, 3 αποπλέων εντεύθεν κατηρε παντί τω στόλω πρός την Πανορμίτιν, και καταλαμβάνει τον επί της Ειρκτης λεγόμενον τόπον,

δς κείται μεν "Ερυκος και Πανόρμου μεταξύ πρός θαλάττη, 10 πολύ δε τι των άλλων δοκεί διαφέρειν τόπων επιτηδειότητα

προς ασφάλειαν στρατοπέδων και χρονισμόν. έστι γαρ όρος 4 περίτομον εξανεστηκός εκ της περικειμένης χώρας εις ύψος έκανόν. τούτου δ' η περίμετρος της άνω στεφάνης ου λείπει των

εκατόν σταδίων, υφ' ής ο περιεχόμενος τόπος είβοτος υπάρχει 15 και γεωργήσιμος, πρός μεν τας πελαγίους πνοής ευφυώς κείμε

νος, θανασίμων δε θηρίων εις τέλος άμοιρος. περιέχεται δε και κρημνούς απροσίτοις έκ τε τού κατά θάλατταν μέρους και του παρά την μεσόγειαν παρήκοντος, τα δε μεταξύ τούτων εστιν

ολίγης και βραχείας δεόμενα κατασκευής. έχει δ' εν αυτώ και 6 20 μαστόν, δς άμα μεν ακροπόλεως, άμα δε σκοπής ευφυούς λαμ

βάνει τάξιν κατά της υποκειμένης χώρας. κρατεί δε και λιμένος 7

2

E

2. μετά ταύτα, im Jahre 507

Meer, der Hafen und die Stadt 247 v. Chr. - 3. τον Βάρκαν] Es Panormus im Umkreise beherrscht ist dies ursprünglich nicht ein Ge- werden. 11. προς ασφάλειαν] Zur schlechtsname, sondern ein ehren- sicheren Erhaltung und längeren der Beiname. 777 heissen mehrere Verpflegung von Truppen, weil der tapfere Helden, wie Barak zur Zeit Boden sich zum Ackerbau eignete der Debora: die Türken nennen (γεωργήσιμος). Das Plateau oben ebenfalls ihren grossen Sultan Baya- ist zwar nicht von geringem Umzid

Blitz. Vgl. duo fulmina fange, doch nicht so gross, als Pobelli (die beiden Scipionen). - Bis lybius angiebt. - χρονισμός, lin

. auf Lilybaeum, Drepana und das gerer, dauernder Aufenthalt. Ham. Castell Aegithallus war alles übrige wollte sich eine Armee heranbilden, Gebiet in den Händen der Römer. mit welcher er später den offenen Lilyb. ward fortwährend eng ein- Kampf gegen die römischen Legeschlossen, in der Nähe der zwei gionen, vielleicht in Italien selbst, andern Ortschaften sassen die Rö

ευκαίρου προς τον από Δρεπάνων και Λιλυβαίου δρόμον επί 8 την Ιταλίαν, εν ώ πλήθος ύδατος άφθονον υπάρχει. προσόδους

δε τας πάσας έχει τριττάς δυσχερείς, δύο μεν από της χώρας, 9 μίαν δ' από της θαλάττης. εν ώ καταστρατοπεδεύσας παρα

βόλως 'Αμίλκας, ως άν μήτε πόλεως οικείας μήτ' άλλης ελπίδος 5 μηδεμιάς αντεχόμενος , εις μέσους δε τους πολεμίους εαυτόν

δεδωκώς, όμως οι μικρούς ουδέ τούς τυχόντας Ρωμαίους αγώ10 νας και κινδύνους παρεσκεύασε. πρώτον μεν γαρ εντεύθεν

ορμώμενος κατά θάλατταν την παραλίας της Ιταλίας επόρθει 11 μέχρι της Κυμαίων χώρας, δεύτερον δε κατά την παραστρατο- 10

πεδευσάντων αυτώ Ρωμαίων προ της Πανορμιτών πόλεως εν ίσως πέντε σταδίοις πολλούς και ποικίλους αγώνας συνεστήσατο κατά γην σχεδόν επί τρείς ενιαυτούς. περί ων ουχ οίόν τε διά

της γραφής τον κατά μέρος αποδούναι λόγον. 58 Ο δε Αμίλκας, των Ρωμαίων τον "Έρυκα τηρούντων επί 15

τε της κορυφής και παρά την ρίζαν κατελάβετο την πόλιν των

Ερυκίνων, ήτις ήν μεταξύ της τε κορυφής και των προς τη ρίζη 3 στρατοπεδευσάντων. εξ ου συνέβαινε παραβόλως μεν υπομένειν

και διακινδυνεύειν πολιορκουμένους τους την κορυφήν κατέχοντας των Ρωμαίων, απίστως δε τους Καρχηδονίους άντ- 20 έχειν, τών τε πολεμίων πανταχόθεν προσκειμένων και των χο

ρηγιών ού ραδίως αυτοϊς παρακομιζομένων, ως άν της θαλάτ4 της καθ' ένα τόπον και μίαν πρόσοδον άντεχομένοις. . ου μην

αλλά πάλιν ενταύθα πάσαις μεν αμφότεροι ταϊς πολιορκητικαίς επινοίαις και βίαις χρησάμενοι κατ’ άλλήλων, παν δε γένος εν- 25

δείας ανασχόμενοι, πάσης δ' επιθέσεως και μάχης πείραν λα5 βόντες, τέλος ουχ, ως Φάβιός φησιν, εξαδυνατούντες και περι

2. προσόδους, αditus. - 8. εντεύθεν ορμώμενος] er machte ihn zum Ausgangs- oder Mittelpunkt aller Operationen gegen die Römer.

13. διά της γραφής] in der Geschichte.

16. κατελάβετο] Ham. verliess plötzlich Herkte und suchte sich auf dem Eryx festzusetzen, wahrscheinlich um Lily baeum und Drepana näher zu sein; auch scheint er Herkte nicht ganz aufgegeben zu haben. Die Stadt Eryx lag in der Mitte des Berges, auf dem Gipfel war der Tempel der Venus. Hamil

kar warf sich zwischen die Feinde: er nahm die Stadt u. belagerte die Römer auf dem Berggipfel, während er selbst von den Römern am Fusse des Berges belagert wurde. 20. των Ρωμαίων; ,,die von den Römern auf den verlornen Posten gestellten keltischen Ueberläufer aus dem karthagischen Heer, ein schlimmes Raubgesindel, das während dieser Belagerung den Tempel (der Aphrodite) plünderte u. Schändlichkeiten aller Art verübte, vertheidigten die Felsenspitze mit verzweifeltem Muth.“ Mommsen. 27. εξαδυνα

5

κακούντες, αλλ' ως άν απαθείς και αήττητοί τινες άνδρες, ιερόν 6 εποίησαν τον στέφανον, πρότερον γαρ ή 'κείνους άλλήλων επικρατήσαι, καίπερ δύο έτη πάλιν εν τούτω τω τόπω διαγωνισαμένους, δι' άλλου τρόπου συνέβη λαβείν τον πόλεμον την κρίσιν.

Τα μεν ούν περί τον "Ερυκα και τας πεζάς δυνάμεις τοι- 7 αύτην έσχε διάθεσιν. τα δε πολιτεύματα ήν αμφοτέρων παραπλήσια τοϊς ψυχομαχούσι των ευγενών ορνίθων. εκείνοι τε 8 γαρ πολλάκις απολωλεκότες τας πτέρυγας δια την αδυναμίαν,

αυτή δε τη ψυχή μένοντες εκβάλλουσι τας πληγάς, έως αν 10 αυτομάτως ποτέ περιπεσόντες αυτούς και ραδίως αλλήλων δια

δράξωνται, κάπειτα τούτου γενομένου συμβή τον έτερον αυτών προπεσείν οί τε Ρωμαίοι και Καρχηδόνιοι κάμνοντες ήδη τοϊς 9 πόνοις διά την συνέχειαν των κινδύνων εις τέλος απήλγουν,

τήν τε δύναμιν παρελέλυντο και παρεϊντο δια τας πολιχρονίους 15 εισφοράς και δαπάνας. ομοίως δε Ρωμαίοι ψυχομαχούντες, 59

καίπερ έτη σχεδόν ήδη πέντε των κατά θάλατταν πραγμάτων ολοσχερώς αφεστηκότες διά τε τάς περιπετείας και διά το πεπεϊσθαι δι' αυτών των πεζών δυνάμεων κρινεϊν τον πόλεμον,

τότε συνορώντες ου προχωρούν αυτούς το έργον κατά τους 2 20 εκλογισμούς και μάλιστα διά την τόλμαν του των Καρχηδονίων

ηγεμόνος, έκριναν το τρίτον αντίποιήσασθαι των εν ταϊς ναυ

τούντες] günzlich ermattet, περικακούντες] verzweifelnd, - 1.

1. Γερόν τον στέφανον; den Kranz erhält im Wettkampf der Sieger; bleibt aber der Kampf unentschieden, dann wird der Kranz der Gottheit geweiht (iepós), zu deren Ehren der Wettkampf veranstaltet ist. Gell. XVIII, 2: Saturnalia Athenis agitabamus hilare. conveniebamus ad eandem cenam conplusculi. Tum qui et cenulam ordine suo curabat, praemium solvendae quaestionis ponebat: quaestio soluta corona et praemio donabatur, si nemo dissolvebat, corona deo, cuius id festum erat, dicebatur. - 7. ψυχομαχούσι) , .

] auf Leben und Tod kämpfen. Philo: οι γούν άλεκτρυόνες ούτως ειώθασι φιλοκινδύνως αγωνίζεσθαι, ώστε υπέρ του μη είξαι και παραχωρήσαι, κάν ηττώνται ταις δυνάμεσιν, ουχ ήττονται ταϊς εντολ

Histor. Quellenbuch. II, 2. 2. Aufl.

μίαις· άχρι γαρ θανάτου παραμέ

8. απολωλεκότες] wenn sie aus Erschöpfung ihre Flügel sinken lassen. τας πτέρυγας, i. e. usum alarum, wegen der åduyquía, όταν αυτοίς κάμνη το πτερόν. 9. εκβάλλουσι, pariren gegen einander. 10. περιπεσόντες αυτοίς] über sich herfallen, - διαδράσσε

. σθαι αλλήλων, einander greifen, corripere. 15. „Welche Zahl von Menschenleben der Krieg wegraffte, ist daraus zu erkennen, dass die Bürgerrolle von 252-247 um etwa 40000 Köpfe, den sechsten Theil der Gesammtzahl, sank, wobei die Verluste der Bundesgenossen noch nicht mitgerechnet sind.“

Mommsen. Der Verlust an Geld, Schiffen, Material, die Lähmung des Handels etc. entzieht sich jeder Berechnung.

τικαίς δυνάμεσιν ελπίδων, υπολαμβάνοντες διά της επινοίας

ταύτης, ει καιρίως άψαιντο της επιβολής, μόνως αν ούτω πέρας 4 επιθεϊναι το πολέμω συμφέρον. δ και τέλος εποίησαν. το μεν

γαρ πρώτον εξεχώρησαν της θαλάττης είξαντες τοϊς εκ της τύ

χης συμπτώμασι, το δε δεύτερον ελαττωθέντες τη περί τα Δρέ- 5 5 πανα ναυμαχία τότε δε τρίτην εποιούντο ταύτην την επιβολήν, δι' ης νικήσαντες και τα περί τον "Ερυκα στρατόπεδα των Καρχηδονίων αποκλείσαντες της κατά θάλατταν χορηγίας τέλος επ

έθηκαν τοϊς όλοις. ήν δε της επιβολής το πλείον ψυχομαχία. 10 6 χορηγία μεν γαρ ουχ υπήρχε προς την πρόθεσιν εν τοίς κοινούς:

ου μην αλλά διά την των προεστώτων ανδρών εις τα κοινά

φιλοτιμίαν και γενναιότητα προσευρέθη προς την συντέλειαν. 7 κατά γάρ τας των βίων ευκαιρίας καθ' ένα και δύο και τρείς

υφίσταντο παρέξειν πεντήρη κατηρτισμένην, εφ' ώ την δαπάνης 15 8 κομιούνται κατά λόγον των πραγμάτων προχωρησάντων, το

δε τοιούτω τρόπω ταχέως ετοιμασθέντων διακοσίων πλοίων πεντηρικών, ων εποιήσαντο την ναυπηγίαν προς την του Ρο

δίου ναύν, μετά ταύτα στρατηγόν καταστήσαντες Γάιον Λυτά9 τιον εξέπεμψαν αρχομένης της θερείας. ός και παραδόξως επι- 20

φανείς τοϊς κατά την Σικελίαν τόποις τόν τε περί τα Δρέπανα λιμένα κατέσχε και τους περί το Λιλύβαιον όρμους, παντός

ανακεχωρηκότος εις την οικείαν του των Καρχηδονίων ναυτι10 κού. συστησάμενος δε περί την εν τοϊς Δρεπάνοις πόλιν έργα 11 και τάλλα προς την πολιορκίαν παρασκευασάμενος, άμα μεν 25

ταύτη προσεκαρτέρει τα δυνατά ποιών, άμα δε προορώμενος την παρουσίας του Καρχηδονίων στόλου, και μνημονεύων της εξ αρχής προθέσεως ότι μόνως δύναται διά του κατά θάλατταν κινδύνου κρίσεως τα όλα τυχεϊν, ουκ αχρείον ουδ' άργόν εία

5

γίγνεσθαι τον χρόνον, αλλ' άν' εκάστην ημέραν αναπείρας και 12 μελέτας ποιών τοϊς πληρώμασιν οικείως της επιβολής, τη τε λοιπη τη κατά την δίαιταν επιμελεία προσκαρτερών, αθλητές απετέλεσε προς το προκείμενον εν πάνυ βραχεί χρόνο τους ναύτας.

Οι δε Καρχηδόνιοι, παρά την υπόνοιαν προσπεσόντος 60 αυτούς του πεπλευκέναι στόλο τους Ρωμαίους και πάλιν αντιποιείσθαι της θαλάττης, παραυτίκα κατήρτιζον τας ναύς, και 2 πληρώσαντες σίτου και των άλλων επιτηδείων, εξέπεμπον τον

στόλον, βουλόμενοι μηδέν ελλείπειν τα περί τον "Έρυκα στρατό10 πεδα των αναγκαίων. κατέστησαν δε και στρατηγόν επί της 3

ναυτικής δυνάμεως "Αννωνα" δς αναχθείς και κατάρας επί την Ιεράν καλουμένην νήσον έσπευδε τους πολεμίους λαθών διακομισθήναι προς τον "Ερυκα, και τας μεν αγοράς αποθέσθαι και

κουφίσαι τάς ναύς, προσλαβών δ' επιβάτας εκ των μισθοφόρων 15 τοις επιτηδείους και Βάρκαν μετ' αυτών, ούτω συμμίσγειν τοίς

υπεναντίοις. Ο δε Λυτάτιος συνείς την παρουσίας των περί 4 τον 'Αννωνα, και συλλογισάμενος την επίνοιαν αυτών, αναλαβών από του πεζού στρατεύματος τους αρίστους άνδρας έπλευσε

προς την Αίγουσσαν νήσον την πρό του Λιλυβαίου κειμένην. 20 κανταύθα παρακαλέσας τα πρέποντα τω καιρώ τας δυνάμεις και

διεσάφει τοΐς κυβερνήταις ως έσομένης εις την αύριον ναυμαχίας. υπό δε την εωθινήν, ήδη της ημέρας υποφαινούσης, ορών, 6 τοίς μεν εναντίοις φορον άνεμον καταρρέοντα και λαμπρόν,

σφίσι δε δυσχερή γιγνόμενον τον ανάπλουν πρός άντίον το 25 πνεύμα, κοίλης και τραχείας ούσης της θαλάττης, το μεν πρώ

τον διηπόρει τι δεί χρήσθαι τοϊς παρούσι. συλλογιζόμενος δε 7 ως εάν μεν παραβάληται χειμώνος όντος, πρός "Αννωνα ποιήσεται τον αγώνα και προς αυτάς τας ναυτικές δυνάμεις και προς έτι γέμοντα τα σκάφη, εάν δε τηρών ευδίαν και καταμέλ- 8

2. οικείως, convenienter suo consilio.

9. Durch das Erscheinen der grossen römischen Flotte wurden die Streifzüge Hamilkars u. damit die Verproviantirung der Mannschaft erschwert, wo nicht ganz unmöglich gemacht. 12. Ιεραν καλουμένην νήσον] Zu den Aegatischen Inseln gehörig. - 20. παρακαλέσας, cf. 36,

. 15. Die Schlacht war am 10. März 241. 23. φορών καταρρέοντα,

secundam (i. e. a tergo) hostibus defluere (i. e. spirare) auram. Der Begriff von aura ist durch zatapρεϊν gegeben. – 25, κοίλη θάλασσα,

. mare cavum, i. e. flexuosum oder inaequale; tpaxela asperum. 27. παραβάληται, sc. τοις δεινούς, es wird aber das Verbum absolut gebraucht im Sinne von periculum audere, sustinere, so dass man eher κινδυνεύειν ergänzen könnte, wenn dieser Begriff nicht schon in παρα