λων έάση διάραι και συμμίξαι τους στρατοπέδους τους πολεμίους, πρός τε τάς ναύς ευκινήτους και κεκουφισμένας αγωνιείται πρός τε τους αρίστους άνδρας των εκ του πεζού στρατευμάτων,

το δε μέγιστον προς την 'Αμίλκου τόλμαν, ής ουδέν ήν τότε 9 φοβερώτερον διόπερ έκρινε μη παρεϊναι τον ενεστώτα καιρόν 5

συνιδών δή τας των πολεμίων ναύς ιστιοδρομούσας, ανήγετο μετά σπουδής, των δε πληρωμάτων ευχερώς αναφερόντων τον

. κλύδωνα ταϊς ευεξίαις, ταχέως επί μίαν εκτείνας ναύν αντίπρα61 ρον κατέστησε τους πολεμίοις τον στόλον. οι δε Καρχηδόνιοι

κατιδόντες τον διάπλουν αυτών προκατέχοντας τους Ρωμαίους, 10

καθελόμενοι τους ιστούς και παρακαλέσαντες κατά νουν σφάς 2 αυτούς, συνέβαλον τοίς υπεναντίοις. της δ' εκατέρων παρα

σκευής την εναντίαν εχούσης διάθεσιν τη περί τα Δρέπανα γε

νομένη ναυμαχία, και το τέλος εκατέροις της μάχης είκότως έναν3 τίον απέβη. Ρωμαίοι μεν γαρ τήν τε ναυπηγίαν μετειλήφεσαν, 15

και τα βάρη πάντα χωρίς των προς την ναυμαχίαν επιτηδείων εξετέθειντο: τά τε πληρώματα συγκεκροτημένα διαφέρουσαν

αυτοϊς τήν χρείαν παρείχετο, τούς τ’ επιβάτας κατ' εκλογών 4 άνδρας απαραχωρήτους εκ των πεζών στρατοπέδων είχον. περί

δε τους Καρχηδονίους ταναντία τούτοις υπήρχεν. αι μεν γαρ 20 νήες γέμoυσαι δυσχρήστως διέκειντο προς τον κίνδυνον, τα δε πληρώματα τελέως ήν άνάσκητα και προς καιρόν εμβεβλημένα,

τα δ' επιβατικά νεοσύλλογα και πρωτόπειρα πάσης κακοπαθείας 5 και παντός δεινού. διά γάρ το μηδέποτ' άν έτι τους Ρωμαίους

ελπίσαι της θαλάττης αντιποιήσασθαι καταφρονήσαντες ώλιγώ- 25 6 ρουν των ναυτικών δυνάμεων. τοιγαρούν άμα των συμβαλείν

κατά πολλά μέρη της μάχης έλαττούμενοι ταχέως ελείφθησαν, και πεντήκοντα μέν αυτών ναύς κατέδυσαν, εβδομήκοντα δ' βάλλεσθαι (se obicere) enthalten heren Schiffe waren

zu schwerwäre. 5. διόπερ έκρινε reiht fällig, jetzt hatte man nach dem sich anakoluthisch an συλλογιζόμε- Muster des erbeuteten Schnellνος (51, 26) an. - 6. ιστιοδρομεϊν, seglers (cf. 50, 18) die Schife leich

(, ) velis espαnsis oαυίgare. - 7. ανα- ter u. gewandter gemacht. - 17. dégeiv, superare fluctus, cf. Thuc. συγκεκροτημένα] eingeübt, dass II, 84: τας κώπας αδύνατοι όντες Alles zusammenging. 19. απαραεν κλυδωνία αναφέρειν (αttollere, χωρήτους, cedere nescios, Hor. attrahere) άνθρωποι απειροι τους I, 6, 6. 23. πρωτόπειρος, Zum κυβερνήταις απειθεστέρας τας ναύς ersten mal Erfahrung machend, παρείχον.

.

5

10

εάλωσαν αύτανδροι. το δε λοιπόν πλήθος επαράμενον τους 7 ιστούς και κατουρώσαν αύθις απεχώρει προς την Ιεράν νήσον, ευτυχώς και παραδόξως εκ μεταβολής αυτούς πρός τόν δέοντα καιρόν του πνεύματος συνεργήσαντος.

Ο μεν ούν των Ρωμαίων στρατηγός αποπλεύσας προς το 8 Λιλύβαιον και τα στρατόπεδα περί την τών αιχμαλώτων πλοίων και των σωμάτων οικονομίαν εγίγνετο, μεγάλης ούσαν" ου γαρ πολύ των μυρίων έλειπε σωμάτων τα ληφθέντα ζωργία κατά τον κίνδυνον.

Οι δε Καρχηδόνιοι, προσπεσούσης αυτούς απροσδοκήτως 62 της ήττης, ταϊς μέν ορμαϊς και ταϊς φιλοτιμίαις ακμής έτοιμοι πολεμείν ήσαν, τοϊς δε λογισμούς εξηπόρουν. ούτε γάρ χορηγείν 2 έτι ταϊς εν τη Σικελία δυνάμεσιν οδοί τ' ήσαν, κρατούντων

της θαλάττης των υπεναντίων απογνόντες δε ταύτας και 15 προδόται τρόπον τινά γενόμενοι, ποίαις χερσίν ή ποίους ηγεμόσι

πολεμώσιν ουκ είχον. διόπερ οξέως διαπεμψάμενοι προς τον 3 Βάρκαν επέτρεψαν εκείνω περί των όλων. Ο δε και λίαν εποίησεν έργον ηγεμόνος αγαθού και φρονίμου. μέχρι μέν γάρ εκ 4

των κατά λόγον ήν τις ελπίς εν τοίς υποκειμένοις, ουδέν των 20 παραβόλων ή δεινών δοκούντων είναι παρέλιπεν, αλλά πάσας

τάς του νικάν εν τω πολεμείν ελπίδας, ει και τις άλλος ηγεμών, εξήλεγξεν. επειδή δε περιέστη τα πράγματα, και των 5 κατά λόγον ουδέν έτι κατελέλειπτο προς το σώζειν τους υποτατ

τομένους, πάνυ νουνεχώς και πραγματικώς είξας τοϊς παρουσιν 25 υπέρ σπονδών και διαλύσεων εξαπέστελλε πρεσβευτάς. τού γαρ και

αυτού νομιστέον είναι ηγεμόνος το δύνασθαι βλέπειν τόν τε του νικάν, ομοίως δε και τον του λείπεσθαι καιρόν. του δε 7

ren Gebrauch der nouvú; die Form κατέδυσαν ist nicht von κατέδυσα, sondern von natédvv abzuleiten, also demersae sunt. 2. κατουρούν, υento secundo uts, cf. ίκμενος ουρος bei Ηomer. 7. οικοvoulav, distributionem, curam.

11. ακμήν] noch immer; im attischen Dialekt

= to pso tempore, cf. Anab. IV, 3, 26: τα μεν σκευοφόρα των Ελλήνων και ο όχλος ακμής διέβαινε, überschritt eben die Berghöhe. 13. ταις ... δυνάμεσιν] den Truppen in Lilybaeum, Eryx a. Drepana. – 14. απογνόν

τες, u. Wenn Sie diese auch preisgeben wollten. 18. μέχρι μεν yap] Relativ: denn so lange Hoffnung war.

22. εξήλεγξεν, epertus est, temptauit. - 27. λείπεσθαι]

, . nachzugeben (cedere temporibus), cf. Corn. Nep. Ham. c. 1 Ille etsi flagrabat beliandi cupiditate, tamen paci serviendum putavit, quod patriam exhaustam sumptibus diutius calamitatem ferre non posse intellegebat; sed ita, ut statim mente agitaret, si paalum modo res essent refectae, bellum renovare Romanosque armis persequi, donec aut certe vi

Λυτατίου προθύμως δεξαμένου τα παρακαλούμενα διά το συνειδέναι τοϊς σφετέροις πράγμασι τετρυμένους και κάμνουσιν ήδη τω πολέμω, συνέβη τέλος επιθεϊναι τη διαφορά τοιούτων τινών 8 συνθηκών διαγραφεισών και επί τοϊσδε φιλίαν είναι Καρχηδο

νίοις και Ρωμαίοις, εάν και τώ δήμω των Ρωμαίων συνδοκή. 5 εκχωρείν Σικελίας απάσης Καρχηδονίους και μη πολεμείν Ιέρωνι

μηδ' επιφέρειν όπλα Συρακοσίοις μηδε των Συρακοσίων συμμά9 χοις. αποδούναι Καρχηδονίους Ρωμαίοις χωρίς λύτρων άπαντας

τους αιχμαλώτους. άργυρίου κατενεγκεϊν Καρχηδονίους Ρω

μαίοις εν έτεσιν είκοσι δισχίλια και διακόσια τάλαντα Ευβοικά. 10 63 τούτων δ' επανενεχθέντων εις την Ρώμην, ου προσεδέξατο τάς

συνθήκας ο δήμος, αλλ' εξαπέστειλεν άνδρας δέκα τους επι2 σκεψομένους υπέρ των πραγμάτων. οί και παραγενόμενοι των

μεν όλων ουδέν έτι μετέθηκαν, βραχέα δε προσεπέτειναν" τόν 3 τε γάρ χρόνον των φόρων εποίησαν ήμισυν, χίλια τάλαντα προ- 15

σθέντες, των τε νήσων εκχωρείν Καρχηδονίους προσεπέταξαν, όσαι μεταξύ της Ιταλίας κείνται και της Σικελίας.

II. Der Zweite Punische Krieg (218—201).

Α) Schlacht bei Cannae (Polyb. III, 107–118).

Τον μεν ούν χειμώνα και την εαρινήν ώραν διέμειναν αντι- 107 στρατοπεδεύοντες αλλήλοις ήδη δε παραδιδόντος του καιρού 5 την εκ των επετείων καρπών χορηγίαν, εκίνει την δύναμιν εκ

του περί το Γερούνιον χάρακος 'Αννίβας. κρίνων δε συμφέρειν 2 το κατά πάντα τρόπον αναγκάσαι μάχεσθαι τους πολεμίους, καταλαμβάνει την της Κάννης προσαγορευομένης πόλεως άκραν.

εις γάρ ταύτην συνέβαινε τόν τε στον και τις λοιπές χορηγίας 3 10 αθροίζεσθαι τους Ρωμαίοις εκ των περί Κανύσιον τόπων εκ

δε ταύτης αεί προς την χρείαν επί το στρατόπεδον παρακομίζεσθαι. την μεν ουν πόλιν έτι πρότερον συνέβαινε κατεσκά- 4 φθαι' της παρασκευής δε και της άκρας τότε καταληφθείσης,

ου μικράν συνέπεσε ταραχήν γενέσθαι περί τας των Ρωμαίων 15 δυνάμεις" ου γαρ μόνον διά τας χορηγίας έδυσχρηστούντο 5

επί τώ κατειληφθαι τον προειρημένον τόπον, αλλά και διά το κατά της πέριξ ευφυώς κείσθαι χώρας. πέμποντες ούν εις την 6 Ρώμην συνεχώς επυνθάνοντο τί δεϊ ποιείν, ως εάν εγγίσωσι

τοΐς πολεμίοις ου δυνησόμενοι φυγομαχείν, της μέν χώρας 20 καταφθειρομένης, των δε συμμάχων πάντων μετεώρων όντων

ταϊς διανοίαις. οι δε έβουλεύσαντο μάχεσθαι και συμβάλλειν 7 τοΐς πολεμίοις. τοϊς μεν ούν περί τον Γνάιον επισχεϊν έτι διε

8 σάφησαν, αυτοί δε τους υπάτους εξαπέστελλον. συνέβαινε δε

πάντας εις τον Αιμίλιον αποβλέπεις και προς τούτον απερείδεσθαι τάς πλείστας ελπίδας διά τε την έκ τού λοιπού βίου καλοκάγαθίαν και διά το μικρούς πρότερον χρόνοις ανδρωδώς

άμα και συμφερόντως δοκείν κεχειρικέναι τον πρός Ιλλυριούς και 9 πόλεμον. προέθεντο δε στρατοπέδους οκτώ διακινδυνεύειν, και

πρότερον ουδέποτ' εγεγόνει παρα Ρωμαίοις, εκάστου των στρα

τοπέδων έχοντας άνδρας εις πεντακισχιλίους χωρίς των συμ10 μάχων. Ρωμαίοι γάρ, καθό που και πρότερον ειρήκαμεν, αεί

ποτε τέτταρα στρατόπεδα προχειρίζονται. το δε στρατόπεδον 10

πεζούς μεν λαμβάνει περί τετρακισχιλίους, ιππείς δε διακοσίους. 11 επάν δέ τις ολοσχερεστέρα προφαίνηται χρεία, τους μεν πεζούς

. έν εκάστο στρατοπέδω ποιούσι περί πεντακισχιλίους, τους δ' 12 ιππείς τριακοσίους, των δε συμμάχων το μέν των πεζών πλή

θος πάρισον ποιούσι τοϊς Ρωμαϊκούς στρατοπέδους, το δε των 15 13 ιππέων ως επίπαν διπλάσιον. τούτων δε τους ημίσεις των

συμμάχων και τα δύο στρατόπεδα δόντες εκατέρω των υπάτων 14 εξαποστέλλουσιν επί τάς πράξεις. και τους μεν πλείστους αγώ

νας δι' ενός υπάτου και δύο στρατοπέδων και του προειρημέ

νου πλήθους των συμμάχων κρίνουσι, σπανίως δε πάσι προς 20 15 ένα καιρόν και προς ένα χρώνται κίνδυνον. τότε γε μην ούτως

έκπλαγείς ήσαν και κατάφοβοι το μέλλον ως ου μόνον τέτταρσιν, άλλ' οκτώ στρατοπέδους Ρωμαϊκούς ομού προήρηντο διακιν

δυνεύειν. 108 Διό και παρακαλέσαντες τους περί τον Αιμίλιον, και προ 25 suffectus (an Stelle des Flaminius). 16. ως επίπαν, plerumque, in der

2. απερείδεσθαι τάς έλπ. είς Regel. διπλάσιον: Bei Cannae Tivá, spem in aliquo reponere.

hatte die Römische Armee etwas 5. τον πρός Ιλλυριούς πόλεμον] über 6000 Reiter, cf. 64, 20; davon

]

, , ; der zweite Illyrische Krieg gegen stellten 8.300 2400 die Romer, Demetrios von Pharos im J. 219. u. etwa 4000 ihre Bundesgenossen.

6. προτίθεσθαι c. Inf. beschlies- Liv. XXII, 36: numero quoque pesen etwas zu thun, placet remp. geri ditum equitumque · legiones auctas octo legionibus, cf. 34, 13.

milibus peditum et centenis equitibus τοπέδοις οκτώ] 4 consularische in singulas adiectis, ut quina milia Heere. - 8. χωρίς των συμμάχων] .

peditum, treceni equites essent, socii deren Zahl in der Regel der Stärke duplicem numerum equitum darent, der Legionen gleichkam. – 9. ral

και

peditis aequarent. Die hdschr. Lesπρότερον, p. 21, 17.

art τριπλάσιον ist also fehlerhaft. mit jedem Consulatsjahr (zwei neue 21. τότε γε μήν, tum vero, cf. Legionen werden in der Regel aus- 58, 3. - 22. εκπλαγείς, κατάφοβοι geboben und die früheren ergänzt). ήσαν c. Αcc., cf. 33, 1.

13. τριακοσίους] dies war bereits 25. παρακαλέσαντες] adhortari. im I. punischen Krieg Regel. Warum nur τους περί τον Αιμίλιον,

στρα

άει ποτε]

, .