magnam muri partem, cum ceterae admotae sunt copiae, pluribus quae scalis in murum evadebant, signo ab Hexapylo dato, quo per ingentem solitudinem erat perventum, quia magna 2 pars in turribus epulati aut sopiti vino erant aut semigraves 5 potabant. paucos tamen eorum oppressos in cubilibus interfecerunt. prope Hexapylon est portula. ea magna vi refringi 3 coepta; et e muro ex composito tuba datum signum erat, et iam undique non furtim sed vi aperte gerebatur res. quippe 4 ad Epipolas frequentem custodiis locum perventum erat, ter10 rendique magis hostes erant quam fallendi, sicut territi sunt. nam simul ac tubarum est auditus cantus clamorque tenen- 5 tium muros partemque urbis, omnia teneri custodes rati alii per murum fugere, alii salire de muro, praecipitarique turba paventium. magna pars tamen ignara tanti mali erat et gra- 6 15 vatis omnibus vino somnoque et in vastae magnitudinis urbe partium sensu non satis pertinente in omnia. sub luce Hexa- 7 pylo effracto Marcellus omnibus copiis urbem ingressus excitavit convertitque omnes ad arma capienda opemque, si qua possent, iam captae prope urbi ferendam. Epicydes ab Insula, 8 20 quam ipsi Nasson vocant, citato profectus agmine, haud dubius, quin paucos per neglegentiam custodum transgressos murum expulsurus foret, occurrentibus pavidis, tumultum augere 9 eos dictitans et maiora ac terribiliora vero adferre, postquam conspexit omnia circa Epipolas armis conpleta, lacessito tan25 tum hoste paucis missilibus retro in Achradinam agmen convertit, non tam vim multitudinemque hostium metuens, quam 10 ne qua intestina fraus per occasionem oreretur, clausasque -- 1. magnam muri partem] Von der Mauer der Tycha bis zum Hexapylon. Plut. Marc. 18: ov uóvov τὸν πύργον ἀλλὰ καὶ κύκλῳ τὸ τεῖχος. 3. per ingentem solitudinem] ohne auf Wachen oder Posten zu stossen. magna pars = οἱ πλείονες, diese waren nach dem Mahle entweder schon vom Wein betäubt oder zechten noch ihrer Sinne kaum mehr mächtig. 5. paucos tamen] obwohl sie sonst möglichst ohne Geräusch (per solitudinem) zum Ziele zu kommen suchten. Polyb. c. 37: als tovs πύργους ἠθροισμένοι διὰ τὴν θυσίαν οἱ μὲν ἀκμὴν ἔπινον, οἱ δ ̓ ἐκοιμῶντο πάλαι μεθυσκόμενοι. διὸ καὶ ἔλαθον αὐτοὺς ἀποκτείναντες. 6. portula] Pforte, nicht das Thor Εξάπυλα selbst. 9. ad Epipo inter tumultum Achradinae atque Insulae inveniret portas. 11 Marcellus ut moenia ingressus ex superioribus locis urbem omnium ferme illa tempestate pulcherrimam subiectam oculis vidit, inlacrimasse dicitur partim gaudio tantae perpetratae 12 rei, partim vetusta gloria urbis. Atheniensium classes de- 5 mersae et duo ingentes exercitus cum duobus clarissimis ducibus deleti occurrebant, et tot bella cum Carthaginiensibus 13 tanto cum discrimine gesta, tot tam opulenti tyranni regesque, praeter ceteros Hiero cum recentissimae memoriae rex tum ante omnia, quae virtus ei fortunaque sua dederat, beneficiis 10 14 in populum Romanum insignis. ea cum universa occurrerent animo subiretque cogitatio, iam illa momento horae arsura omnia et ad cineres reditura, priusquam signa Achradinam 15 admoveret, praemittit Syracusanos, qui intra praesidia Romana, ut ante dictum est, fuerant, ut adloquio leni inpellerent hostes 15 ad dedendam urbem. XXV. Tenebant Achradinae portas murosque maxume transfugae, quibus nulla erat per condiciones veniae spes: ei 2 nec adire muros nec adloqui quemquam passi. itaque Marcellus, postquam inceptum inritum fuit, ad Euryalum signa 20 referri iussit. tumulus est in extrema parte urbis aversus a mari, viaeque imminens ferenti in agros mediterraneaque in3 sulae, percommode situs ad commeatus excipiendos. praeerat huic arci Philodemus Argivus ab Epicyde impositus: ad quem missus a Marcello Sosis unus ex interfectoribus tyranni cum 25 longo sermone habito dilatus per frustrationem esset, rettulit 4 Marcello tempus eum ad deliberandum sumpsisse. cum is diem de die differret, dum Hippocrates atque Himilco admoverent castra legionesque, haud dubius, si in arcem accepisset Periode löst sich auf in die einfache Form: A (a) A. 4. inlacrimasse dicitur] Ebenso wie Scipio auf den Trümmern von Karthago; von einem Mummius wied Aehnliches nicht berichtet. Aber Marcellus u. die Scipionen waren gebildete, mit der griechischen Litteratur zum Theil vertraute Männer. 5. classes demersae] Thuc. VII, 55 sqq. Cic. Verr. V, 98 Hic primum opes illius civitatis (Athen.) conminutae depressaeque sunt: in hoc portu Atheniensium nobilitatis inperii gloriae naufragium factum existimatur. 6. cum duobus ducibus] Nicias und Demosthenes, und vorher schon Lamachus und Eury eos, deleri Romanum exercitum inclusum muris posse, Mar- 5 cellus ut Euryalum neque tradi neque capi vidit posse, inter Neapolim et Tycham nomina ea partium urbis et instar urbium sunt posuit castra, timens ne, si frequentia intras5 set loca, contineri ab discursu miles avidus praedae non posset. legati eo ab Tycha et Neapoli cum infulis et velamentis ve- 6 nerunt precantes, ut a caedibus et ab incendiis parceretur. de quorum precibus consilio habito Marcellus ex omnium sen- 7 tentia edixit militibus, ne quis liberum corpus violaret, cetera 10 praedae futura. castra quidem tectis parietumque obiectu pro 8 muro saepta. portis regione platearum patentibus stationes praesidiaque disposuit, ne quis in discursu militum impetus in castra fieri posset. inde signo dato milites discurrerunt; 9 refractisque foribus cum omnia terrore ac tumultu streperent, 15 a caedibus tamen temperatum est: rapinis nullus ante modus fuit quam omnía diuturna felicitate cumulata bona egesserunt. inter haec et Philodemus, cum spes auxilii nulla esset, fide 10 accepta, ut inviolatus ad Epicyden rediret, deducto praesidio tradidit tumulum Romanis. aversis omnibus ad tumultum ex 11 20 parte captae urbis Bomilcar noctem eam nactus, qua propter vim tempestatis stare ad ancoram in salo Romana classis non posset, cum triginta quinque navibus ex portu Syracusano 12 profectus libero mari vela in altum dedit quinque et quinquaginta navibus Epicydei et Syracusanis relictis; edoctisque Car- 13 25 thaginiensibus, in quanto res Syracusana discrimine esset, cum centum navibus post paucos dies rediit, multis, ut fama est, donis ex Hieronis gaza ab Epicy de donatus. XXVI. Marcellus Euryalo recepto praesidioque addito una cura erat liber, ne qua ab tergo vis hostium in arcem accepta des Hieronymus. 7. a caedibus parceretur, bald darauf (15) a caedibus temperatum est, weil die passive Perfectform parsum est wenig gebräuchlich war. 9. edixit militibus] erliess einen Armeebefehl. Plut. Marcell. 19: Tov yeuóvov οὐδεὶς μὲν ἦν ὁ τολμῶν ἐναντιοῦσθαι τοῖς στρατιώταις αιτουμένοις δι ̓ ἁρπαγῆς ὠφεληθῆναι (= für ihre Mühe entschädigt zu werden), πολλοὶ δὲ καὶ πυρπολεῖν καὶ κατασκάπτειν ἐκέλευον. liberum corpus, cf. zu p. 27, 16. 10. castra quidem] Insoweit war allerdings eine Zerstörung einzelner Häuser nothwendig. pro muro] - wie eine Mauer. 11. portis etc.] die Thore des Lagers, die den Ausgang nach den Strassen 28. recepta],,Recipere aliquid saepenumero, qui aliquid suum faciunt (de veterum dominorum possessione), dicuntur." 29. vis hostium] feindliche Heeresmacht. 2 inclusos inpeditosque moenibus suos turbaret. Achradinam inde trinis castris per idonea dispositis loca, spe ad inopiam 3 omnium rerum inclusos redacturum, circumsedit. cum per aliquot dies quietae stationes utrimque fuissent, repente adventus Hippocratis et Himilconis ut ultro undique oppugnarentur 5 4 Romani fecit. nam et Hippocrates castris ad magnum portum communitis signoque iis dato, qui Achradinam tenebant, castra vetera Romanorum adortus est, quibus Crispinus praeerat; et Epicydes eruptionem in stationes Marcelli fecit; et classis Punica litori, quod inter urbem et castra Romana erat, adpulsa 10 est, ne quid praesidii Crispino submitti a Marcello posset. 5 tumultum tamen maiorem hostes praebuerunt quam certamen. nam et Crispinus Hippocraten non reppulit tantum munimentis sed insecutus etiam est trepide fugientem; et Epicyden Mar6 cellus in urbem compulit. satisque iam etiam in posterum 15 videbatur provisum, ne quid ab repentinis eorum excursionibus 7 periculi foret. accessit et ab pestilentia commune malum, quod facile utrorumque animos averteret a belli consiliis. nam tempore autumni et locis natura gravibus, multo tamen magis extra urbem quam in urbe, intoleranda vis aestus per utraque 20 8 castra omnium ferme corpora movit. ac primo temporis ac loci vitio et aegri erant et moriebantur; postea curatio ipsa et contactus aegrorum volgabat morbos, ut aut neglecti desertique qui incidissent morerentur, aut adsidentes curantesque 9 eadem vi morbi repletos secum traherent, cotidianaque funera 25 et mors ob oculos esset, et undique dies noctesque ploratus 10 audirentur. postremo ita adsuetudine mali efferaverant animos, ut non modo lacrimis iustoque conploratu prosequerentur mortuos, sed ne efferrent quidem aut sepelirent, iacerentque strata exanima corpora in conspectu similem mortem exspe- 30 11 ctantium, mortuique aegros aegri validos cum metu tum tabe ac pestifero odore corporum conficerent. et ut ferro potius 12 morerentur, quidam invadebant soli hostium stationes. multo tamen vis maior pestis Poenorum castra quam Romana con ripuerat. nam diu circumsedendo Syracusas caelo aquisque adsuerant magis. ex hostium exercitu Siculi, ut primum videre 13. ex gravitate loci volgari morbos, in suas quisque propinquas urbes dilapsi sunt: at Carthaginienses, quibus nusquam rece- 14 5 ptus erat, cum ipsis ducibus Hippocrate atque Himilcone ad internecionem omnes perierunt. Marcellus, ut tanta vis in- 15 gruebat mali, traduxerat in urbem suos infirmaque corpora tecta et umbrae recreaverant. multi tamen ex Romano exercitu eadem peste absumpti sunt. 10 XXVII. Deleto terrestri Punico exercitu Siculi, qui Hippocratis milites fuerant * * haud magna oppida, ceterum et situ .et munimentis tuta, tria milia alterum ab Syracusis, alterum quindecim abest. eo et commeatus e civitatibus suis comportabant et auxilia accersebant. interea Bomilcar iterum 2 15 cum classe profectus Carthaginem, ita exposita fortuna sociorum, ut spem faceret non ipsis modo salutarem opem ferri posse, sed Romanos quoque in capta quodam modo urbe capi, perpulit, ut onerarias naves quam plurimas omni copia rerum 3 onustas secum mitterent classemque suam augerent. igitur 4 20 centum triginta navibus longis septingentis onerariis profectus a Carthagine satis prosperos ventos ad traiciendum in Siciliam habuit. sed iidem venti superare eum Pachynum prohibebant. Bomilcaris adventus fama primo dein praeter spem mora cum 5 gaudium et metum in vicem Romanis Syracusanisque prae25 buisset, Epicydes metuens, ne, si pergerent iidem qui tum 6 tenebant ab ortu solis flare per dies plures venti, classis Punica Africam repeteret, tradita Achradina mercennariorum 7 militum ducibus ad Bomilcarem navigat. classem in statione 8 versa in Africam habentem atque timentem navale proelium, 7. traduxerat] aus dem alten Lager in die höher gelegene Stadt. Die Beschreibung der Pest zu Syrakus ist ganz in den einzelnen Zügen der Schilderung des Thucydides entlehnt, vgl. Quellenb. der griech. Gesch. 2. Abth. p. 37-42. Lucret. VI. Buch. Ebenso ahmte bei gleichartigen Verhältnissen Macchiavelli den Livius, Amelot de la Houssaye (histoire du gouvernement de Venise 1695) den Tacitus bis auf einzelne Worte nach. 11. haud magna oppida] Ein Satz ist ausgefallen, die Städte waren jedenfalls genannt (alterum — alterum): Siculi, qui . . . . fuerant, occupaverunt Plemyrium et Herbes Histor. Quellenbuch. II, 2. 2. Aufl. sum (?) haud magna oppida etc. 6 |