quantum captae urbis pavor in discursu diripientium militum ciere poterat, intentum formis, quas in pulvere descripserat, ab ignaro milite quis esset interfectum; aegre id Marcellum tu- 10 lisse, sepulturaeque curam habitam, et propinquis etiam inqui5 sitis honori' praesidioque nomen ac memoriam eius fuisse. hoc 11 maxime modo Syracusae captae, in quibus praedae tantum fuit, quantum vix capta Carthagine tum fuisset, cum viribus aequis certabatur. C) Das Schicksal Capua's (Liv. XXVI, 14–16). 10 XIV. Hanc orationem Virrii plures cum adsensu audierunt, quam forti animo id quod probabant exsequi potuerunt: maior 2 pars senatus, multis saepe bellis expertam populi Romani clementiam haud diffidentes sibi quoque placabilem fore, lega tos ad dedendam Romanis Capuam decreverunt miseruntque. 15 Vibium Virrium septem et viginti ferme senatores domum 3 secuti sunt epulatique cum eo, et quantum facere potuerant, alienatis mentibus vino ab imminentis sensu mali venenum omnes sumpserunt; inde misso convivio dextris inter se datis 4 ultimoque conplexu conlacrimantes suum patriaeque casum, 20 alii ut eodem rogo cremarentur manserunt, alii domos digressi sunt. inpletae cibis vinoque venae minus efficacem in matu- 6 randa morte vim veneni fecerunt: itaque noctem totam plerique Stadt gefordert hätten. 4. sepulturaeque] cf. Cic. Tusc. V, 23. 7. tum fuisset] Später kämpfte man mit Karthago nicht mehr aequis viribus; der Reichthum der Stadt, deutet Liv. an, war während des II. Punischen Krieges wahrscheinlich noch grösser als bei der schliesslichen Eroberung. 10. Hanc orationem] Vibius Virrius (qui defectionis auctor ab Romanis fuerat) sprach sich gegen Unterwerfung aus und schloss seine Rede also: itaque quibus vestrum ante fato cedere, quam haec tot tam acerba videant, in animo est, eis apud me hodie epulae instructae parata eque sunt. satiatis vino ciboque poculum idem, quod mihi datum fuerit, circumferetur: ea potio corpus ab cruciatu, animum a contumeliis, oculos auris a videndis audien disque omnibus acerbis indignisque, quae manent victos, vindicabit . parati erunt, qui magno rogo in propatulo aedium accenso corpora exanima iniciant. haec una via et honesta et libera ad mortem: et ipsi virtutem mirabuntur hostes et Hannibal fortis socios sciet ab se desertos ac proditos esse. 17. alienatis mentibus] zu verbinden mit ab sensu inminentis mali: sie suchten den schrecklichen Gedanken durch Wein zu verscheuchen. 18. misso convivio] nachdem alle dem Giftbecher getrunken, wurde die Gesellschaft aufgehoben. aus 19. ultimoque conplexu, unter den letzten Umarmungen, ultimum illud conplexi. Der Abl. conplesu steht dextris datis parallel u. ist deshalb mit dem Abl. abs. durch que verbunden, beide Ablative bezeichnen Handlungen u. Zustände, > 6 eorum et diei insequentis partem cum animam egissent, omnes tamen prius quam aperirentur hostibus portae exspirarunt. Postero die porta lovis, quae adversus castra Romana erat, iussu proconsulis aperta est. ea intromissa legio una et duae . 7 alae cum C. Fulvio legato. is cum omnium primum arma 5 telaque quae Capuae erant ad se conferenda curasset, custodiis ad omnes portas dispositis, ne quis exire aut emitti pos set, praesidium Punicum comprehendit, senatum Campanum 8 ire in castra ad imperatores Romanos iussit. quo cum ve nissent, extemplo iis omnibus catenae iniectae, iussique ad 10 quaestores deferre quod auri atque argenti haberent. auri pondo duo milia septuaginta fuit, argenti triginta milia pondo 9 et mille ducenta. senatores quinque et viginti Cales in custo diam, duodetriginta Teanum missi, quorum de sententia maxime descitum ab Romanis constabat. XV. de supplicio Cam- 15 pani senatus haudquaquam inter Fulvium Claudiumque con veniebat: facilis impetrandae veniae Claudius, Fulvio durior 2 sententia erat. itaque Appius Romam ad senatum arbitrium eius rei totum reiciebat: percunctandi etiam aequum esse 3 potestatem fieri patribus, num communicassent consilia cum 20 aliquis sociorum Latini nominis, et num ope eorum in bello 4 forent adiuti. id vero minime committendum esse Fulvius dicere, ut sollicitarentur criminibus dubiis sociorum fidelium animi, et subicerentur indicibus, quis, neque quid dicerent, neque quid facerent, quicquam umquam pensi fuisset: itaque 25 eam quaestionem oppressurum exstincturumque. ab hoc sermone cum digressi essent, et Appius quamvis ferociter loquentem collegam non dubitaret tamen litteras super tanta 6 re ab Roma exspectaturum, Fulvius, ne id ipsum impedimen tum incepto foret, dimittens praetorium tribunis militum ac 30 5 se sen. unter welchen das conlacrimare stattfindet. 1. cum animam egissent] man muss dabei natürlich an einen heftigen Todeskampf denken. 4. iussu proconsulis] Es waren zwei Proconsuln vor Capua: Q. Fulvius Flaccus und Appius Claudius Pulcher, also ist derjenige gemeint, dessen Lager in der Nähe des Thores Vgl. indessen p. 89, 33. Dagegen v. 9 ire in castra ad inperatores Romanos iussit. duae alae] der Bundeegenos 12. pondo] das Pfd. Gold etwa 286 Thlr., das Pfund Silber etwa 21 Thlr. 14. Teanum] Sidicinum; die Stadt war Rom treu geblieben. sententia, Veranlas sung; vgl. auctoritate, opera alicuius desciscere. 17. facilis] zugänglich für etc. 19. reiciebat] wollte verwiesen wis percunctandi, zur Untersuchung, zum Verhör. 20. communicassent consilia] gemeine Sache machen, im Einverständnisse sein. 21. sociorum Latini nominis) die Städte in Latium und die Colonien. 23. criminibus dubiis] Ver- . dächtigungen. 24. subicerentur, gestellt würden vor etc., in die Macht gegeben würden. 30. dimittens praetorium] Latinis praetorium non pro loco solum dicitur, sed pro conventu et hominibus, qui in eo loco. Hoc sensu praetorium dimit war. sen. praefectis socium imperavit, uti duobus milibus equitum delectis denuntiarent, ut ad tertiam bucinam praesto essent. cum hoc equitatu nocte Teanum profectus prima luce portam 7 intravit atque in forum perrexit; concursuque ad primum 5 equitum ingressum facto magistratum Sidicinum citari iussit, imperavitque, ut produceret Campanos quos in custodia haberet. producti omnes, virgisque caesi ac securi percussi. inde citato 8 equo Cales percurrit: ubi cum in tribunali consedisset pro ductique Campani deligarentur ad palum, eques citus ab Roma 10 venit, litterasque a C. Calpurnio praetore Fulvio et senatus consultum tradit. murmur ab tribunali totam contionem per- 9 vasit: differri rem integram ad patres de Campanis. et Fulvius id ita esse ratus acceptas litteras neque resolutas cum in gremio reposuisset, praeconi imperavit, ut lictorem lege 15 agere iuberet. ita de iis quoque qui Calibus erant sumptum supplicium. tum litterae lectae senatusque consultum serum 10 ad impediendam rem actam, quae summa ope approperata erat, ne impediri posset. consurgentem iam Fulvium Taurea 11 Vibellius Campanus, per mediam vadens turbam, nomine in20 clamavit, et cum mirabundus, quidnam sese vellet, resedisset Flaccus, „me quoque“ inquit ,iube occidi, ut gloriari possis 12 multo fortiorem quam ipse es, virum abs te occisum esse.“ cum Flaccus negaret profecto satis compotem mentis esse, 13 modo prohiberi etiam se, si id vellet, senatus consulto diceret, 25 tum Vibellius „quando quidem“ inquit, „apta patria, propin- 14 quis amicisque amissis, cum ipse manu mea coniugem liberosque interfecerim, ne quid indigni paterentur, mihi ne mortis quidem copia eadem est, quae his civibus meis, petatur a virtute invisae huius vitae vindicta. atque ita gladio, quem 15 “ 30 veste texerat, per adversum pectus transfixus ante pedes im peratoris moribundus procubuit. XVI. Quia et quod ad sup: plicium attinet Campanorum et pleraque alia de Flacci unius sententia acta erant, mortuum Ap. Claudium sub deditionem tere dicunt ut curiam mittere aut schlüsse zur Ausführung. 14. in senatum.“ Es ist der Kriegsrath, gremio] er sitzt auf dem Tribunal. an dem auch die tribuni und prae- lege agere) die gesetzliche Strate fecti Theil nahmen. 2. bucinam] vollziehen, schonender Ausdruck vigiliam. 5. magistratum wie more maiorum animadvertere. medix tuticus wie in Čapua. 18. Taurea Vibellius] cf. XXIII, 7. Da die Campaner die Römische 46, 12-14. 24. modo prohiberi] civitas besassen, so werden sie nach in Beziehung auf die vorangeganRöm. Recht bestraft: lex XII ta- gene Aeusserung, gleich als ob auch bularum iubet, eum, qui hostem diese mit modo eingeführt wäre. — concitaverit, quive civem hosti tra- Ueber das Verfahren des Fulvius diderit, capite puniri. Dig. XLVIII, vgl. Mommsen R. G. I, 651. 4, 3. 10. In Abwesenheit der 33. Liv. XXVI, 33: paulisper dubiConsuln präsidirt der praetor urba- tatum, an arcessendus a Capua Q. nus dem Senat u. bringt seine Be- Fulvius esset; mortuus enim post 5 2 Capuae quidam tradunt. hunc quoque ipsum Tauream neque sua sponte venisse Cales neque sua manu interfectum, sed cum inter ceteros ad palum deligatus quiritaret, quia parum inter strepitus exaudiri possent quae vociferabatur, silentium 3 fieri Flaccum iussisse; tum Tauream illa quae ante memorata 5 sunt dixisse, virum se fortissimum ab nequaquam pari ad virtutem occidi: sub haec dicta iussu proconsulis praeconem ita pronuntiasse „lictor, viro forti adde virgas, et in eum 4 primum lege age.“ lectum quoque senatus consultum, prius quam securi feriret, quidam auctores sunt; sed quia adscriptum 10 in senatus consulto fuerit, si ei videretur, integram rem ad senatum reiceret, interpretatum esse, quid magis e re publica duceret aestimationem sibi permissam. Capuam a Calibus reditum est, Atellaque et Calatia in deditionem acceptae. ibi quoque in eos qui capita rerum erant 15 6 animadversum. ita ad septuaginta principes sepatus interfecti, trecenti ferme nobiles Campani in carcerem conditi; alii per sociorum Latini nominis urbes in custodias dati variis casibus interierunt; multitudo alia civium Campanorum venum data. 7 de urbe agroque reliqua consultatio fuit, quibusdam delendam 20 censentibus urbem praevalidam, propinquam, inimicam. ceterum praesens utilitas vicit: nam propter agrum, quem omni fertilitate terrae satis constabat primum in Italia esse, urbs 8 servata est, ut esset aliqua aratorum sedes. urbi frequentandae multitudo incolarum libertinorumque et institorum opificumque 25 retenta; ager omnis et tecta publica populi Romani facta. 9 ceterum habitari tantum tamquam urbem Capuam frequen tarique placuit; corpus nullum civitatis nec senatus conventum 10 nec plebis concilium nec magistratus esse: sine consilio publico, captam Claudius consul erat. cf. I. Heft, p. 124, 6. conditi, wo 8. addere virgas, die Hiebe ver- sie den Tod fanden, wie sich aus stärken, cf. addere gradum. 11. v. 19 erkennen lässt. 24. aratosi ei videretur, in der That ent- rum] das Land wird Eigenthum spricht diese Formel der üblichen des Römischen Staates, von dem es Sitte, weil der Senat es ängstlich publicani oder Privatleute pachten, vermied, den Consuln ausserhalb die wieder für sich eine grosse AnRoms stricte Weisungen zu erthei- zahl Arbeiter hielten. Cic. de lege len. Wir haben kein Recht, diese agr. II, § 89 Capuam receptacuFormel für eine leere Form zu er- lum aratorum, nundinas rustiklären. Dies zeigt auch das Bei- corum, cellam atque horreum Camspiel des Q. Fulvius. Vgl. Lange pani agri esse voluerunt. Vgl. Halm 1, 614. - 16. LXX principes] Nach zu Cic. p. Sest. § 9: conventus ille c. 14 wurden 25 Campaner zu Ca Capuae —, et hoc tempore eidem les u. 28 zu Teanum hingerichtet; homines nomine commutato (seit 59 daraus folgt, dass in Atella und v. Chr.) coloni decurionesque. Calatia 17 mit dem Tode bestraft 25. institorum] Kleinhändler, meist wurden. - 17. Campani, Bürger libertini. 28. corpus nullum civivon Capua, wenigstens vorwiegend, tatis] keine städtische Corporation sine imperio multitudinem, nullius rei inter se sociam, ad consensum inhabilem fore. praefectum ad iura reddenda ab Roma quotannis missuros. ita ad Capuam res compositae consilio 11 ab omni parte laudabili. severe et celeriter in maxime noxios 5 animadversum; multitudo civium dissipata in nullam spem reditus: non saevitum incendiis ruinisque in tecta innoxia 12 murosque; et cum emolumento quaesita etiam apud socios lenitatis species incolumitate urbis nobilissimae opulentissi maeque, cuius ruinis omnis Campania, omnes qui Campaniam 10 circa accolunt populi ingemuissent: confessio expressa hosti et 13 quanta vis in Roinanis ad expetendas poenas ab infidelibus sociis, et quam nihil in Hannibale auxilii ad receptos in fidem tuendos esset. D) Hasdrubal's Niederlage am Metaurus (Liv. XXVII, 39. 43—51). 16 XXXIX. Auxerunt Romae tumultum litterae ex Gallia adlatae ab L. Porcio praetore: Hasdrubalem movisse ex hiber-2 nis et iam Alpes transire; octo milia Ligurum conscripta armataque coniunctura se transgresso in Italiam esse, nisi mitteretur in Ligures, qui eos bello occuparet: se cum invalido. 20 exercitu, quoad tutum putaret, progressurum. hae litterae 3 2. prae mit den Rechten einer juristischen 5 in nullam spem = nulla spe reditus. 10. Vgl. XXXI, 29: Capua, sepulchrum ac monumentum Campani populi, eldto et extorri ipso populo superest, urbs trunca, sine senatu sine plebe sine magistratibus prodigium, relicta crudelius habitanda quam si deleta foret. So urtheilten damals die Gegner Roms! 15. Auxerunt] „nam et Hasdrubali occurrendum esse descendenti ab Alpibus, ne Gallos Cisalpinos neve Etruriam erectam in spem rerum novarum sollici taret, et Hannibalem suo proprio occupandum bello, ne emergere ex Bruttiis atque obviam ire fratri posset. Liv. c. 38. Rom führte in diesem Jahre den Krieg mit 23 Legionen: je 2 führten die beiden Consuln C. Claudius Nero und M. Livius, 4 standen in Spanien unter P. Scipio, 3 Prätoren hatten je zwei Legionen in Sicilien, Sardinien u. Gallien, 2 führte c. Terentius in Etrurien, 2 Q. Fulvius in Bruttien, 2 Q. Claudius in der Gegend von Tarent (Sallentiner), eine Legion hatte C. Hostilius Tubulus in Capua, dazu wurden 2 Reservelegionen zur Deckung der Stadt Rom ausgehoben. – 17. Ligurum] Wie Hannibal, so hatte auch Hasdrubal vor seinem Zuge über die Alpen sich mit den Galliern und Ligurern in Verbindung gesetzt. 19. cum invalido |