hac tanta frequentia, ex tot tuis amicis ac necessariis salutavit? Si hoc post hominum memoriam contigit nemini, vocis exspectas contumeliam, cum sis gravissimo judicio taciturnitatis oppressus? Quid, quod adventu tuo ista subsellia 46 vacuefacta sunt? quod omnes consulares, qui tibi persaepe ad caedem constituti fuerunt, simul atque assedisti, partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt? Quo tandem animo hoc tibi ferendum putas? Servi mehercle mei si me isto pacto metuerent, ut te metuunt omnes cives tui, domum meam relinquendam putarem: tu tibi urbem non arbitraris? et, si me meis civibus injuria suspectum tam graviter atque offensum viderem; carere me adspectu civium, quam infestis oculis omnium conspici mallem: tu, cum conscientia scelerum tuorum agnoscas odium omnium justum, et jam tibi diu debitum, dubitas, quorum mentes sensusque vulneras, eorum adspectum praesentiamque vitare? Si te parentes timerent atque odissent tui, neque eos ulla ratione placare posses; ut opinor, ab eorum oculis aliquo concederes: nunc te patria, quae communis est omnium nostrûm parens, odit ac metuit, et jamdiu de te nihil judicat, 47 nisi de parricidio suo cogitare. Hujus tu neque auctoritatem verebere, neque judicium sequere, neque vim pertimesces? quae tecum, Catilina, sic agit, et quodammodo tacita loquitur. Nullum aliquot jam annis facinus exstitit, nisi per te: nullum flagitium sine te: tibi uni multorum civium neces, tibi vexatio direptioque 46 vacua facta sunt.] E libris scr. cum Graevio edidi vacuefacta. Sic et edd. W. 1480. 47 nisi de parricidio s. c.] An excidit te post nisi? Ante est de te, nunc te de. sociorum impunita fuit ac libera: tu non solum ad negligendas leges ac quaestiones, verum etiam ad evertendas perfringendasque valuisti. Superiora illa, quamquam ferenda non fuerunt, tamen, ut potui, tuli: nunc vero me totam esse in metu propter te unum: quidquid increpuerit, Catilinam timeri: nullum videri contra me consilium iniri posse, quod a tuo scelere abhorreat; non est ferendum. Quamobrem discede, atque hunc mihi timorem eripe: 48 si est verus, ne opprimar; sin falsus, ut tandem aliquando timere 8 desinam. Haec si tecum, ut dixi, patria loquatur, nonne impetrare debeat, etiamsi vim adhibere non possit? Quid? quod tu te ipse in custodiam dedisti? quid? quod, vitandae suspicionis causa, apud M. Lepidum te habitare velle dixisti? a quo non receptus, etiam ad me venire ausus es: atque, ut domi meae te asservarem, rogasti. cum a me quoque id responsum tulisses, me nullo modo posse iisdem parietibus tuto esse tecum, qui magno in periculo essem, quod iisdem moenibus contineremur; ad Q. Metellum praetorem venisti. a quo repudiatus, ad sodalem tuum, virum optimum, M. Marcellum demigrasti: quem tu videlicet et ad custodiendum te diligentissimum, et ad suspicandum sagacissimum, et ad vindicandum fortissimum fore putasti. Sed quam longe videtur a carcere atque a vinculis abesse debere, " qui se ipse jam dignum custodia judicaverit? Quae cum ita sint, Catilina, dubitas, 50 si hic morari aequo animo non 49 48 si verus.] Graevius e Mss. suis: si est verus. recte. Cogitavi, si sin falsum. Sed durius in hoc contextu videtur. verum 49 - | qui se ipsum - - judicaverit.] Hic quoque corrigendum se ipse, ut supra. 50 si hic morari aequo a. n. p.] haeserint viri docti, atque emori Nescio, cur in hoc verbo morari praetulerint, ut et Graevius fecit. potes, abire in aliquas terras, et vitam istam, multis suppliciis justis debitisque ereptam, fugae solitudinique mandare ? Refer, inquis, ad senatum : id enim postulas, et, si hic ordo placere sibi decreverit, te ire in exsilium, 51 obtemperaturum te esse dicis. Non referam, id quod abhorret a meis moribus et tamen faciam, ut intelligas, quid hi de te sentiant. Egredere ex urbe, Catilina libera rempublicam metu: in exsilium, si hanc vocem exspectas, proficiscere. Quid est, Catilina? ecquid attendis, ecquid animadvertis horum silentium? patiuntur, tacent. quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis? At si hoc idem huic adolescenti optimo, P. Sextio, si fortissimo viro, M. Marcello dixissem: jam mihi consuli, hoc ipso in templo, jure optimo senatus vim et manus intulisset. de te autem, Catilina, cum quiescunt, probant: cum patiuntur, decernunt: cum tacent, clamant. Neque hi solum, quorum tibi auctoritas est videlicet cara, vita vilissima: sed etiam illi equites Romani, honestissimi atque optimi viri, ceterique fortissimi cives, qui circumstant senatum, quorum tu et frequentiam videre, et studia perspicere, et voces paullo ante exaudire potuisti. quorum ego vix abs te jamdiu manus ac tela contineo : eosdem facile adducam, ut te haec, quae jampridem vastare studes, relinquentem, usque ad portas prosequantur. Non jam est sermo de morte, quae aequo animo subeatur, sed de vita, quae aequo animo, propter illa tam multa odiosa et molesta, agi non possit: et vitam urbanam suadet cum solitaria commutare. Manifeste opponuntur morari et abire. In aliquas terras est in alias quas, ubi in solitudine vivere tranquille possit. 51 obt. te esse.] Sensi requiri te, quod vulgatis abest. Reperi in edd. pr. Casu excidit e recentioribus. 9 52 Quamquam quid loquor? te ut ulla res frangat? tu ut umquam te corrigas? tu ut ullam fugam meditere? tu ut ullum exsilium cogites? Utinam tibi istam mentem 53 dii immortales duint! tametsi video, si mea voce perterritus 54 ire in exsilium animum induxeris, quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens tempus, recenti memoria scelerum tuorum, at in posteritatem impendeat. 55 Sed est mihi tanti; dummodo ista privata sit calamitas, et a reipublicae periculis sejungatur. 56 Sed tu ut vitiis tuis commoveare, ut legum poenas pertimescas, ut 57 temporibus reipublicae concedas, non est postulandum. 58 neque enim is es, Catilina, ut te aut pudor a turpitudine, aut metus a periculo, aut ratio a furore revocarit. Quamobrem, ut saepe jam dixi, proficiscere: ac, si mihi inimico, ut praedicas, tuo conflare vis invidiam; recta perge in exsilium: vix feram sermones hominum, si id feceris: vix molem istius invidiae, si in exsilium ieris jussu consulis, sustinebo. sin autem servire meae laudi et gloriae mavis; egredere cum importuna sceleratorum manu: confer te ad Manlium: concita 52 Quamquam quid loquor.] Ed. R. Br. Q quid est, quod loquar? non male. Mox eaedem tu ut ullum exilium, ut et Graevius recte edidit, pro ut ullum tu exilium. 53 dii i. duint.] Edd. pr. donarent. Victorius dedit darent. male. tempus est vitiosum. Gruterus recte e Mss. Cujacii duint. usitato in tali formula archaismo, etiam apud Livium. 54 ire in exilium animum i.] An in exsilium ire a. i. 55 S. est mihi tanti.] Graevius: est tanti. non male, et saepe sic alibi. Sed ubi in pluribus libris mihi reperitur, non deleverim. Sic et Cat. II, 7. ubi nihil mutavit Graevius. Edd. R. Br. non est mihi tanti. 56 Sed tu ut vitiis.] Tu casu excidit in edd. quibusdam, ut Grut. Primae quidem habent. 57 temp. reip. concedas.] Graevius e libris suis dedit cedas, et concedas sic dici negat. at vid. Clav. in concedere. Itaque vulgatum servavi. neque e. is es, Catilina.] Elegans est lectio Mss. Cujac. Nequa enim Catilina sis, si te, etc. 58 60 perditos cives: secerne te a bonis infer patriae bellum; exsulta impio latrocinio, ut a me non ejectus ad alienos, sed invitatus ad tuos isse videaris. Quamquam quid ego te invitem, a quo jam sciam esse praemissos, qui tibi ad forum Aurelium praestolarentur armati? sciam pactam et constitutam esse cum Manlio diem? a quo etiam aquilam illam argenteam, quam tibi ac tuis omnibus perniciosam esse confido et sunestam futuram, cui domi tuae sacrarium scelerum tuorum constitutum fuit, sciam esse praemissam? Tu ut illa diutius carere possis, quam venerari, ad caedem proficiscens, solebas? a cujus altaribus saepe istam impiam dexteram ad necem civium transtulisti? Ibis 10 tandem aliquando, quo te jampridem tua ista cupiditas effrenata ac furiosa rapiebat. neque enim tibi haec res affert dolorem, sed quandam incredibilem voluptatem. ad hanc te amentiam natura peperit, voluntas exercuit, fortuna servavit. numquam tu non modo otium, sed ne bellum quidem, nisi nefarium concupisti. nactus es ex perditis, atque ab omni non modo fortuna, verum etiam spe derelictis, conflatam improborum manum. Hic tu qua laetitia perfruere? quibus gaudiis exsultabis? quanta in voluptate bacchabere, cum in tanto numero tuorum neque audies virum bonum quemquam, neque videbis? At hujus vitae studium meditati illi sunt, qui feruntur, labores tui: jacere humi non modo ad obsidendum stuprum, verum etiam ad facinus obeundum: vigilare non solum insidiantem somno maritorum, verum etiam bonis occiso 61 59 sciam.] Edd. vett. addunt cum. 6o istam impiam dextram.] Sic recte Graevius pro istam dextram impiam. v. ad c. 5. 61 verum e. bonis occisorum.] Graevius e Mss. edidit otiosorum, et sie est in ed. Aldi jun. Non bene. nam refertur ad superius, ad facinuś |