Immagini della pagina
PDF
ePub

vendenda quæstori data: 'quod inde refectum est, militi U. C. 559. divisum.

A. C. 193.

mento in

II. Nondum ab Roma profectus erat C. Flaminius prætor, Contentio quum hæc in Hispania gerebantur. itaque tam adversa, de supplequam secundæ res per ipsum amicosque ejus magnis sermo- Hispaniam. nibus celebrabantur: et tentaverat, quoniam bellum ingens in provincia exarsisset, et exiguas reliquias exercitus ab Sex. Digitio, atque eas ipsas plenas pavoris ac fugæ accepturus esset, ut unam sibi ex urbanis legionibus decernerent: ad quam quum militem ab se ipso scriptum ex senatusconsulto adjecisset, eligeret ex omni numero sex millia et quingentos pedites, et equites trecentos. Ea se legione (nam in Sex. Digitii exercitu haud multum spei esse) rem gesturum. Seniores negare, Ad rumores, a privatis temere in gratiam magistratuum confictos, senatusconsulta facienda esse. nisi quod aut prætores ex provinciis scriberent, aut legati renunciarent, nihil ratum haberi debere. Si tumultus in Hispania esset, placere, tumultuarios milites extra Italiam scribi a prætore. Mens ea senatus fuit, ut in Hispania tumultuarii milites legerentur. Valerius Antias et in Siciliam navigasse delectus caussa C. Flaminium scribit: et ex Sicilia Hispaniam petentem, tempestate in Africam delatum, vagos milites de exercitu P. Africani sacramento rogasse: his duarum provinciarum delectibus tertium in Hispania adjecisse.

e

III. Nec in Italia segnius Ligurum bellum crescebat. Pisas Res Ligujam quadraginta millia hominum, adfluente quotidie multi- riæ. tudine ad famam belli spemque prædæ, circumsedebant. Minucius consul Arretium 'die, quem dixerat ad conveniendum militibus, venit. inde quadrato agmine ad Pisas duxit1; et, quum hostes mille passuum ab oppido trans fluvium movissent castra, consul urbem, haud dubie servatam adventu suo, est ingressus. Postero die et ipse trans fluvium fere quingentos Minucii passus ab hoste posuit castra. inde levibus præliis a popula- Cos. res in tionibus agrum sociorum tutabatur. in aciem exire non audebat, novo milite, et ex multis generibus hominum conlecto, 'necdum noto satis inter se, ut fidere alii aliis possent. Ligures multitudine freti et in aciem exibant, parati de summa rerum decernere: et abundantes militum numero passim

k

[blocks in formation]

f quam Kreyss. Bekk.

i hostes non plus plus mille passuum ab quingentos fere passus

Liguria

gestæ.

5 Necdum noto satis inter se, ut fidere alii aliis possent] Editi ante Gelenium, ut vix fidere: quæ verior et magis Latina lectio videtur. Necdum noto satis, id est, parum adhuc noto inter se, ita ut vix fidere alii aliis possent.

U. C. 559.
A. C. 193.

L. Cornelii

res gestæ apud Boios.

multas manus per extrema finium ad prædandum emittebar et, quum coacta vis magna pecorum prædæque esset, para erat præsidium, per quod in castella eorum vicosque agere

IV. Quum bellum Ligustinum ad Pisas constitisset, cor alter L. Cornelius Merula per extremos Ligurum fines e: citum in agrum Boiorum induxit, ubi longe alia belli ra quam cum Liguribus, erat. Consul in aciem exibat, ho pugnam detrectabant: prædatumque, ubi nemo obviam exi discurrebant Romani; Boii diripi sua inpune, quam tue ea conserere certamen, malebant. Postquam omnia fe ignique satis evastata erant, consul agro hostium excessit ad Mutinam agmine incauto, ut inter pacatos, ducebat. E ubi egressum e finibus suis hostem sensere, sequeban silenti agmine, locum insidiis quærentes. nocte prætergr castra Romana saltum, qua transeundum erat Romanis, in derunt. Id quum parum occulte fecissent, consul, qui mu nocte solitus erat movere castra, ne nox terrorem in tum tuario prælio augeret, lucem exspectavit: et, quum 1 moveret, tamen turmam equitum exploratum misit. P quam relatum est, quantæ copiæ, et in quo loco essent, to agminis sarcinas in medium conjici jussit. et triarios vall circumjicere: cetero exercitu instructo ad hostem acces Idem et Galli fecerunt, postquam apertas esse insidias, recto ac justo prælio, ubi vera virtus vinceret i, dimicand

1

viderunt.

6

V. Hora secunda ferme concursum est. 'sinistra socioru ala et extraordinarii prima in acie pugnabant. præerant consulares legati, M. Marcellus et Ti. Sempronius, pri anni consul. Novus consul nunc ad prima signa erat, n legiones continebat in subsidiis; ne certaminis studio pr procurrerent, quam datum signum esset. equites ear extra aciem in locum patentem Q. et P. Minucios tribu militum educere jussit. inde m, quum signum dedisset, inpet ex aperto facerent. Hæc agenti nuncius venit a Ti. Semp nio Longo, non sustinere extraordinarios inpetum Gallor et cæsos permultos esse: et, qui supersint, partim labore, par metu remisisse ardorem pugnæ. legionem alteram ex duabus videretur, submitteret, priusquam ignominia acciperetur. cunda legio missa est ", et extraordinarii recepti. Tum red tegrata est pugna. Quum et recens miles, et frequens of kins. equitum Gron. C

h mittebant Bekk. concurrerent Eæd.

9

i vinceret virtus Ead. m unde Bekk.

6 Et Triarios vallum circumjicere] Nempe sarcinis; circum sarcinas vallum jacere: ut vallo objecto sarcina in tuto essent, ac præsertim, ut haberent ii qui pugnaturi erant, quo se reciperent, si pellerentur. Mos erat Triarios ad custodiam castrorum relinqui: quod observat ex Dionysio Lipsius 1. IV. de Mil. Rom. dial. 1.

n missa est legio Ead.

7 Sinistra sociorum equitum ala] Dele fi ter cum Lipsio, l. II. de Mil. Rom. dial. 7 cem equitum hic enim de peditibus sociis tur. Hoc probat tota prælii narratio. Vid. ad 1. XXV. c. 21 supra.

8 Extraordinarii] Itidem pedites. Vid. ad 1. XXVII. c. 12.

9 Quum...legio successit. sinistra]

nibus legio successisset, et sinistram ala ex prælio subducta U. c. 559. est; dextra in primam aciem subiit. Sol ingenti ardore tor- A. C. 193. rebat minime patientia æstus corpora Gallorum": densis tamen ordinibus nunc alii in alios, nunc in scuta incumbentes, sustinebant inpetus Romanorum. Quod ubi animadvertit consul, ad perturbandos ordines eorum C. Livium Salinatorem, qui præerat 1alariis equitibus, quam concitatissimos equos inmittere jubet: et legionarios equites in subsidiis esse. Нӕс procella equestris primo confudit et turbavit, deinde dissipavit aciem Gallorum; non tamen, ut terga darent. Obstabant duces, hastilibus cædentes terga trepidantium, et redire in ordines cogentes: sed interequitantes alarii non patiebantur. Consul obtestabatur milites, Ut paullulum adniterentur: victoriam in manibus esse. dum perturbatos et trepidantes viderent, instarent. si restitui 11ordines sissent P, integro rursus eos prælio et dubio dimicaturos. Inferre vexillarios jussit signa. omnes connisi tandem averterunt hostem. Postquam terga dabant, et in fugam passim effundebantur, tum ad persequendos eos legionarii equites inmissi. Quatuordecim millia Boiorum eo die cæsa sunt; vivi capti mille nonaginta duo: equites septingenti viginti unus, tres duces eorum, signa militaria ducenta duodecim, carpenta sexaginta tria. Nec Romanis incruenta victoria fuit. supra quinque millia militum, ipsorum aut sociorum, sunt amissa, centuriones tres et viginti, præfecti sociûm quatuor, et M. Genucius, et M. Marcius tribuni militum secundæ legionis.

[ocr errors]
[ocr errors]

VI. Eodem fere tempore duorum consulum literæ adlatæ sunt, L. Cornelii de proelio ad Mutinam cum Boiis facto, et Q. Minucii a Pisis. Comitia suæ sortis esse. ceterum adeo suspensa omnia in Liguribus se habere, ut abscedi inde, sine pernicie sociorum et damno reipublicæ, non possit. Si ita videretur Patribus, mitterent ad collegam, ut is, qui profligatum bellum haberet, ad comitia Romam rediret si id facere gravaretur, quod non suæ sortis id negotium esset, se quidem facturum, quodcumque senatus censuisset; sed etiam atque etiam viderent, ne magis e republica esset interregnum iniri, quam ab se in eo statu relinqui provinciam. Senatus C. Scribonio negotium dedit, ut duos legatos ex ordine senatorio mitteret ad L. Cornelium consulem, qui literas collegæ ad senatum missas deferrent ad eum; et nunciarent, senatum, ni is ad magistratus subrogandos Romam veniret, potius, quam Q. Minucius a bello integro avoca

m successit. sinistra Gron. Crev. n Gallorum corpora Bekk.
P sivissent Eæd.
4 sunt cæsa Bekk.

dreas, et Victor. codex cum uno ex MSS. Hearnii, successisset. El sinistra: quod placet. 10 Alariis equitibus] Sociorum equitibus. Vid. not. ad I. XXVI. c. 14.

11 Ordines sivissent] MSS. Gronoviani scissent: Victor, siissent. Lege sissent.

12

• turbatos Gron. Crev. et Q. et M. Marcii Kreyss. Bekk.

12 Viderent ne magis e republica esset] Proba lectio: quæ tamen auctoritate non satis firma stat. Scripti etenim et omnes editi, teste Hearnio, pro particula ne exhibent si. Nec aliter Vict. codex.

U. C. 559.
A. C. 193.

retur, interregnum iniri passurum. Missi legati renunciaru
L. Cornelium ad magistratus subrogandos Romam ventur
De literis L. Cornelii, quas scripserat secundum prælium c
Boiis factum, disceptatio in senatu fuit: quia privatim ple
que
senatoribus legatus M. Claudius scripserat, Fortunæ pop
Romani et militum virtuti gratiam habendam, quod res b
gesta esset. Consulis opera et militum aliquantum amissum
hostium exercitum, cujus delendi oblata fortuna fuerit, elaps
Milites eo plures perisse, quod tardius ex subsidiis, qui labor
tibus opem ferrent, successissent. Hostes e manibus emis
quod equitibus legionariis et tardius datum signum esset, et 1
sequi fugientes non licuisset.

13

16

VII. De ea re nihil temere decerni placuit: ad frequ tiores 13 consultatio dilata est. Instabat enim cura alia, q civitas fœnore laborabat: et quod', quum multis fœnebri legibus constricta avaritia esset, via fraudis inita erat, "u socios, qui non tenerentur iis legibus, nomina transcribere ita libero fœnore obruebant debitores. 15 Cujus coërcen quum ratio quæreretur, diem finiri placuit Feralia, proxime fuissent: ut, qui post eam diem socii civibus Roma credidissent pecunias, profiterentur; et ex ea die pecuniæ ditæ, "quibus debitor vellet legibus, jus creditori diceret Inde, postquam professionibus detecta est magnitudo alieni, per hanc fraudem contracti, M. Sempronius tribu plebis ex auctoritate Patrum plebem rogavit, plebesque sc ut cum sociis ac nomine Latino pecuniæ creditæ jus id quod cum civibus Romanis, esset. Hæc in Italia domi n tiæque acta. In Hispania nequaquam tantum belli Res Hispa- quantum auxerat fama. C. Flaminius in citeriori Hispa oppidum Iluciam in Oretanis cepit: deinde in hiberna mil deduxit. et per hiemem prœlia aliquot, nulla memoria dig adversus latronum magis, quam hostium, excursiones, v tamen eventu, nec sine militum jactura, sunt facta. Maj 9 avocaret Bekk. quod del. Gron. Crev. s cernendi Eæd. t redderetur

niæ.

18

13 Consultatio dilata] Sic conjecerat Gronovius, et firmant MSS. Hearnii, consentiente Victorino. Vulgo delata est.

14 Ut in socios... nomina transcriberent] Nomina hic interpretanda sunt obligations. Si quis Romanus a Romano pecuniam sumeret mutuam, jubebatur a creditore se profiteri scripto debitorem, non ejus a quo vere acceperat, sed alicujus Latini.

15 Cujus cernendi] Sic quidem scripti. Nec malus omnino sensus. Cernendi erit inspiciendi, perpendendi. Mallemus tamen, quod quidam editi habebant, licet repudiatum a Sigonio et Gronovio, cujus coercendi.

16 Feralia] Diis Manibus sacrata festa, inquit Festus. De hujus nominis origine sic habet Ovidius in Fastis, 1. II. Hanc, quia justa ferunt, dixere Feralia lucem. Ea notantur in

quibusdam Kalendariis a. d. IX. Kalend. tias, sive die 21. Februarii; in Fastis O a. d. XII. Kal. Martias, sive 18. Februari

17 Quibus debitor vellet legibus] Ap ex iis quæ præcedunt, legibus Romanis cumscriptam esse fœnerandi licentiam, et debitoris fuisse, ut secundum eas potiu pecuniæ creditæ diceretur, sive judicar controversiæ de pecuniis creditis, quam se dum leges, quibus socii Latini nominis ute tur. Ut igitur faveant debitori, permittunt arbitrio decernendum quibusnam legibus, manis an Latinis, jus pecuniæ creditæ vellet.

18 Cum sociis] Qui pecunias mutuas bus Romanis dedissent. Socii inter se suis bus uti procul dubio sinuntur.

res gestas a M. Fulvio. Is apud Toletum oppidum cum Vac- U. C. 559. cæis Vectonibusque et Celtiberis signis conlatis dimicavit : A. C. 193. exercitum earum gentium fudit fugavitque: regem Hilermum

vivum cepit.

19

20

X

postulat

VIII. 1o Quum hæc in Hispania gerebantur, comitiorum jam adpetebat dies. itaque L. Cornelius consul, relicto ad L. Corneexercitum M. Claudio legato, Romam venit. Is in senatu lius Cos. quum de rebus ab se gestis disseruisset, 2° quoque in" statu triumphum provincia esset; questus est cum Patribus conscriptis, quod, sibi decerni. tanto bello una secunda pugna tam feliciter perfecto, non esset habitus Diis inmortalibus honos. Postulavit deinde, ut supplicationem simul triumphumque decernerent. Prius tamen, quam relatio fieret, Q. Metellus, qui consul dictatorque fuerat, Literas eodem tempore, dixit, et consulis L. Cornelii ad senatum, et M. Marcelli ad magnam partem senatorum, adlatas esse, inter se pugnantes: eoque dilatam esse consultationem, ut præsentibus auctoribus earum literarum disceptaretur. Itaque exspectasse sese, ut consul, qui sciret ab legato suo adversus se scriptum aliquid, quum ipsi veniendum esset, deduceret eum secum Romam: quum etiam verius esset, 1 Ti. Sempronio imperium habenti tradi exercitum, quam legato. Nunc videri esse amotum de industria, ne ea, quæ scripsisset, " præsens diceret, aut argueret coram : et, si quid vani adferret, argui posset, donec ad liquidum veritas explorata esset. Itaque nihil eorum, quæ postularet consul, decernendum in præsentia censere. Quum Nec impepergeret nihilo segnius referre, ut supplicatio decerneretur, trat. triumphantique sibi urbem a invehi liceret; M. et C. Titinii tribuni plebis, se intercessuros, si de ea re fieret senatusconsultum, dixerunt.

IX. Censores erant priore anno creati Sex. Ælius Pætus et C. Cornelius Cethegus. Cornelius lustrum condidit. censa Lustrum sunt civium capita "centum quadraginta tria millia, septin- conditum. genta quatuor. Aquæ ingentes eo anno fuerunt, et Tiberis

$ gesta res Bekk. * Dum-agerentur Gron. Crev. u in del, Bekk. ut del. Ead. Y ne l. qui Gron. Crev. Bekk. z diceret, arguere Bekk. a in urbem Gron. Crev.

19 Dum hæc in Hispania agerentur] Modius e MS. suo profert, Quum hæc in Hispania gerebantur. Victor. quoque codex habet quum. Nec moræ sumus cuiquam, quominus illam particulam in locum rov dum admittat. Sed illud assentiri non possumus Gronovio, vulgatam lectionem σoλoiileiv, et Latine dici omnino debuisse Dum hæc agebantur. Utroque enim modo Latina oratio est. Et ipse Gronovius infra, c. 36, ubi legitur, libertatem, quum restitui videretur, interceptam, emendat, dum restitui videretur.

20 Quoque in statu] Duo MSS. teste Gronovio abolent præpositionem : et sic nonnunquam mavult Livius. Lib. III. c. 68. Quid tandem? privatæ res vestræ quo statu sunt ?

21 Ti. Sempronio imperium habenti] Cui im

[merged small][ocr errors][merged small]
« IndietroContinua »