U. C. 561. las. cant, quorum quod altissimum est, Callidromon adpellat in cujus valle ad Maliacum sinum vergente iter est non lati quam sexaginta passus. Hæc una militaris via est, qua duci exercitus, si non prohibeantur, possint. ideo Pylæ, et aliis, quia calidæ aquæ in ipsis faucibus sunt, Thermop locus adpellatur, nobilis Lacedæmoniorum adversus Per morte magis memorabili, quam pugna. 59 A XVI. Haudquaquam pari tum animo Antiochus, intra p tas loci ejus castris positis, munitionibus insuper saltum in diebat. et, quum duplici vallo fossaque, et muro etiam, res postulabat, ex multa copia passim jacentium lapidum, p munisset omnia, satis fidens, numquam ea vim Roman exercitum facturum, Etolos ex quatuor millibus (tot en convenerant) partim ad Heracleam præsidio obtinenda quæ ante ipsas fauces posita est, partim Hypatam mittit, Heracleam haud dubius consulem obpugnaturum, et jam m Cos. ad tis nunciantibus, circa Hypatam omnia evastari. Cons Thermopy- depopulatus Hypatensem primo, deinde Heracleensem agru inutili utrobique auxilio Ætolorum, in ipsis faucibus pro fontes calidarum aquarum adversus regem castra pos Ætolorum utræque a manus Heracleam sese incluserunt. tiochum, cui priusquam hostem cerneret, satis omnia pern nita et præsidiis obsepta videbantur, timor deinde incessit, quas per inminentia juga calles inveniret ad transitum Ron nus. nam et Lacedæmonios quondam ita a Persis circumitos fa erat ; et nuper Philippum ab iisdem Romanis. itaque nu cium Heracleam ad Ætolos mittit, ut hanc saltem sibi oper eo bello præstarent, ut vertices circa montium occupar obsiderentque, ne qua transire Romanus posset. Hoc nun audito, dissensio inter Ætolos orta est. pars imperio par dum regis atque eundum censebant, pars subsistendum He cleæ ad utramque fortunam: ut, sive victus a consule esset, in expedito haberent integras copias ad opem prop quis ferendam civitatibus suis; sive vinceret, ut dissipatos fugam Romanos persequerentur. Utraque pars non man modo in sententia sua, sed etiam exsecuta est consilium. d millia Heracleæ substiterunt: duo trifariam divisa Callidi mum, et Rhoduntiam, et Tichiunta (hæc nomina cacuminib sunt) occupavere. b 60 61 XVII. Consul postquam insessa superiora loca ab Eto vidit, M. Porcium Catonem et L. Valerium Flaccum, lares legatos, cum binis millibus delectorum peditum, ad ca cons quos Gron. Crev. c militum E 61 Consulares legatos] Hi et ab Plutarc et ab Appiano tribuni militum dicuntur. apud Ciceronem quoque lib. de Sen. n. Cato dicit se tribunum militum depugna apud Thermopylas. 63 Cos. suos tella Ætolorum, Flaccum in Rhoduntiam et Tichiunta, Cato- U. C. 561. nem in Callidromum mittit. ipse, priusquam ad hostem copias A. C. 191. admoveret, vocatos in concionem milites paucis est adlocutus: hortatur. 63 Plerosque omnium ordinum, milites, inter vos esse video, qui in hac eadem provincia T. Quinctii ductu auspicioque militaveritis. Macedonico bello inexsuperabilis magis saltus ad amnem Aoum fuit, quam hic. Quippe portæ sunt hæ, et unus, inter duo maria clausis omnibus, velut naturalis transitus est. munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt, et validiores inpositæ: exercitus hostium ille et numero major, et militum genere aliquanto melior. Quippe illic Macedones Thracesque et Illyrii erant, ferocissimæ omnes gentes: hic Syri et Asiatici Græci sunt, levissima genera hominum et servituti nata. Rex ille bellicosissimus, exercitatus jam inde ab juventa finitimis Thracum atque Illyriorum, et circa omnium adcolarum bellis; hic, ut aliam omnem vitam omittam, is est qui, quum ad inferendum populo Romano bellum ex Asia in Europam transisset, nihil memorabilius toto tempore hibernorum gesserit, quam quod amoris caussa ex domo privata, et obscuri etiam inter populares generis, uxorem duxit; et novus maritus, velut saginatus nuptialibus cœnis, ad pugnam processit. Summa virium speique ejus in Etolis fuit; gente vanissima et ingratissima, ut vos prius experti estis, nunc Antiochus experitur. Nam nec convenerunt frequentes, nec contineri in castris potuerunt, et in seditione ipsi inter se sunt: et quum Hypatam tuendam Heracleamque depoposcissent, neutram tutati, refugerunt in juga montium, pars Heraclea incluserunt sese. Rex ipse confessus, nusquam æquo campo non modo congredi se ad pugnam audere, sed ne castra quidem in aperto ponere, relicta omni ante se regione ea, quam se nobis ac Philippo ademisse gloriabatur, condidit se intra rupes: ne ante fauces quidem saltus, ut quondam Lacedæmonios fama est, sed intra penitus retractis castris: quod quantum interest ad timorem ostendendum, an muris alicujus urbis obsi 62 Plerosque omnium ordinum, milites, inter ros] Adjuvimus interpunctione hunc locum, ut appareat vocem milites seorsim legendam, quippe qua consul eos qui audiunt compellet: plerosque autem omnium ordinum intelligendos esse non milites solum, sed duces quoque, et centuriones, et præfectos, etc. 63 Munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt, et validiores impositæ : exercitus hostium ille et numero major] Vett. editorum lectio, a qua parum aut nihil abeunt scripti, teste Gronovio, talis est: Munitioribus tunc fuerunt et validioribus impositi exercitus hostium locis: exercitus ille et numero major. Ubi illud offendit, quod geminatur vox exercitus, et quidem in numero primum multitudinis, deinde in singulari, quum utrobique de iisdem copiis 64 e inexsuperabilior saltus Bekk. h Heraclea del. Bekk. agatur, id est, de Philippi exercitu. Victor. omittit posterius illud exercitus. Sed si deleatur, nullum jam nomen reliquum est, ad quod referri possit rò ille. Exspectemus dum meliores codices reperiantur. Neque enim Gronovii conjecturæ nobis satisfaciunt. Legit ille : Munitioribus et tunc fuerunt, et validiores impositi exercitus hostium locis: ille et numerus major: compositio abrupta et subsultans, et ab fuso illo æquabiliter Liviano stylo abhor rens. 64 Quod quantum interest] Quid interest ad timorem ostendendum, hoc ne fecerit, an muris alicujus urbis se incluserit? Nonne æque timorem ostendit, dum intra fauces saltus retrahit castra, ac si muris alicujus urbis se inclusisset? A. C. 191. U. C. 561. dendum, sese incluserit? Sed neque Antiochum 65 tuebu angustia, nec Ætolos vertices illi, quos ceperunt. Satis dique provisum atque præcautum est, ne quid adversus vi pugna præter hostes esset. Illud proponere animo vestro tis, non vos pro Græciæ libertate tantum dimicare, (quamq is quoque egregius titulus esset, liberatam a Philippo nunc ab Ætolis et ab Antiocho liberare) neque ea tantur præmium vestrum cessura, quæ nunc in regiis castris s sed illum quoque omnem adparatum, qui in dies ab Ep exspectatur, prædæ futurum: Asiam deinde Syriamque, et or usque ad ortus solis ditissima regna imperio Romano aperti Quid deinde aberit, quin ab Gadibus ad mare rubrum Oc fines terminemus, qui orbem terrarum amplexu finit, et o humanum genus secundum Deos nomen Romanum veneret In hac tanta præmia dignos parate animos, ut crastino bene juvantibus Diis, acie decernamus. Pugna ad las. XVIII. Ab hac concione dimissi milites, priusquam pora curarent, arma telaque parant. Luce prima, signo pu proposito, instruit aciem consul, arta fronte, ad naturan angustias loci. Rex, postquam signa hostium conspexit ipse copias eduxit. Levis armaturæ partem ante vallun primo locavit: tum "Macedonum robur, quos Sarissoph adpellabant, velut firmamentum circa ipsas munitiones cor tuit. his ab sinistro cornu jaculatorum sagittariorumque funditorum manum sub ipsis radicibus montis posuit, ut altiore loco nuda latera hostium incesserent. 68 ab dextro M donibus ad ipsum munimentorum finem, qua loca usque mare invia palustri limo et voraginibus claudunt, elepha cum adsueto præsidio posuit; post eos, equites; tum, mo intervallo relicto, ceteras copias in secunda acie. Macedo pro vallo locati, primo facile sustinebant Romanos, tenta ab omni parte aditus: multum adjuvantibus, qui ex loco su riore fundis, velut nimbum, "glandes et sagittas simul jacula ingerebant. deinde, ut major, nec jam toleranda hostium inferebat se, pulsi loco intra munimenta, subdu ordinibus, concesserunt: inde ex vallo prope alterum vall hastis præ se objectis, fecerunt. et ita modica altitudo erat, ut et locum superiorem ad pugnandum suis præb et propter longitudinem hastarum subjectum haberet host Multi, temere subeuntes vallum, transfixi sunt: et aut ince 8 atque 1. anteque Gron. Crev. et Gron. Crev. f angustia del. Gron. h educit Kreyss. Bekk. 65 Tuebuntur angustia] Ultima vox deest in Gronovianis editionibus, haud dubie per operarum incuriam. 66 Mare Rubrum] Vid. not. ad XLII. 52. 67 Macedonum robur] Macedonas, quod roboris erat in exercitu. Macedonas autem istos Syro-macedonas intellige, posteros vel successores eorum, qui sub Alexandro, ac deinde i Seleuco, militaverant. 68 Ab dextro Macedonibus] Otiosam vocem Macedonibus recte observat Grono Potest enim suppleri his, quod in fronte pe positum est. 69 Glandes] Sphærulas plumbeas, quæ dis emittebantur. irrito recessissent, aut plures cecidissent, ni M. Porcius ab U. c. 561. jugo Callidromi, dejectis inde Ætolis, et magna ex parte A. C. 191. cæsis, (incautos enim et plerosque sopitos obpresserat) super inminentem castris collem adparuisset. 71 k tiochus. XIX. Flacco non eadem fortuna ad Tichiunta et Rhoduntiam, nequidquam subire ad ea castella conato, fuerat. Macedones, quique alii in castris regiis erant, primo, dum procul nihil aliud, quam turba et agmen, adparebat, Ætolos credere, visa procul pugna subsidio venire. ceterum, ut primum signaque et arma ex propinquo cognita errorem aperuerunt, tantus repente pavor omnes cepit, ut, abjectis armis, fugerent. Victus An"1et munimenta sequentes inpedierunt, et angustiæ vallis, per quam sequendi erant; et maxime omnium, quod elephanti novissimi agminis erant, quos pedes ægre præterire, eques nullo poterat modo, timentibus equis, tumultumque inter se majorem, quam in prælio, edentibus. Aliquantum temporis et direptio castrorum tenuit. Scarphiam tamen eo die persecuti sunt hostem. Multis in ipso itinere cæsis captisque, non equis virisque tantum, sed etiam elephantis, quos capere non potuerant, interfectis, in castra reverterunt; quæ tentata eo die inter ipsum pugnæ tempus ab Ætolis, Heracleam obtinentibus præsidio, sine ullo haud parum audacis incepti effectu, fuerant. Consul, noctis insequentis tertia vigilia præmisso equitatu ad persequendum hostem, signa legionum prima luce movit. Aliquantum viæ præceperat rex ; ut qui non ante, quam Elatiæ, ab effuso constiterit cursu: ubi primum reliquis pugnæque et fugæ conlectis, cum perexigua manu semiermium militum Chalcidem se recepit. Romanus equitatus ipsum Chalcidem Elatiæ adsecutus non est, quidem 72 sed magnam parse recipit. regem tem agminis, aut lassitudine "subsistentis, aut errore, ut qui sine ducibus per ignota itinera fugerent, dissipatos obpresserunt. nec præter quingentos, qui circa regem fuerunt, ex toto exercitu quisquam effugit: etiam ex decem millibus militum, quos, Polybio auctore, trajecisse secum regem in Græciam scripsimus, exiguus numerus. quid si Antiati Valerio credamus, sexaginta millia militum fuisse in regio exercitu scribenti, quadraginta inde millia cecidisse, supra quinque millia capta cum signis militaribus ducentis triginta? Romanorum centum quinquaginta in ipso certamine pugnæ, ab incursu Ætolorum se tuentes non plus quinquaginta interfecti sunt. m Cos. Antio XX. Consule per Phocidem et Boeotiam exercitum ducente, chum perconsciæ defectionis civitates cum velamentis ante portas sta- sequitur. * Scarpheam Kreyss. Bekk. 1 consecuti Eæd. 70 Incautos enim] Vid. Plut. in Catone majore, de hoc egregio facto, quod satis jejune hic indicat Livius, plura memorantem. 71 Et munimenta sequentes impedierunt] Romanos fugientem hostem sequentes et munimenta impedierunt, et angustia vallis quæ m sed del. Bekk. transeunda erat sequentibus victos. 72 Sed magnam partem] Scripti omittunt rò sed, quod sane interdum elegantiæ causa supprimit Livius. 73 Subsistentis] Vel scribe, vel intellige subsistentes. Sequitur enim dissipatos. U. C. 561. Antiochus in Asiam trajicit. Cato nuncius victoriæ. 74 75 bant, metu ne hostiliter diriperentur. ceterum per omnes d haud secus, quam in pacato agro, sine violatione" ullius agmen processit; donec in agrum Coronæum P ventum Ibi statua regis Antiochi, posita in templo " Minervæ Iton iram accendit: permissumque militi est, ut circumject templo agrum popularetur. deinde cogitatio animum sub quum communi decreto Bootorum posita esset statua, dignum esse, in unum Coronensem agrum sævire. Revoc extemplo milite, finis populandi factus: castigati tantum v bis Booti ob ingratum in tantis tamque recentibus benefi animum erga Romanos. Inter ipsum pugnæ tempus dec naves regiæ cum præfecto Isidoro ad Thronium in sinu M liaco stabant. eo gravis vulneribus Alexander Acarnan, nu cius adversæ pugnæ, quum perfugisset, trepidæ inde rece terrore naves Cenæum Eubœæ petierunt. ibi mortuus sep tusque Alexander. Tres, quæ ex Asia profecta eumd portum tenuerant, naves, audita exercitus clade, Ephesum dierunt. Isidorus ab Cenæo Demetriadem, si forte eo defer fuga regem, trajecit. Per eosdem dies A. Atilius, præfect Romanæ classis, magnos regios commeatus, jam fretum, qu ad Andrum insulam est, prætervectos, excepit: alias mers alias cepit naves. quæ novissimæ agminis erant, cursu in Asiam verterunt. Atilius Piraeum, unde profectus er cum agmine captivarum navium revectus, magnam vim fi menti et Atheniensibus et aliis ejusdem regionis sociis divis 76 XXI. Antiochus, sub adventum consulis a Chalcide p fectus, Tenum primo tenuit: inde Ephesum transmisit. Co suli Chalcidem venienti portæ patuerunt, quum, adprop quante eo, Aristoteles, præfectus regis, urbe excessisset. ceteræ urbes in Euboea sine certamine traditæ, post paucoso dies, omnibus perpacatis, sine ullius noxa urbis exerci Thermopylas reductus, multo modestia post victoriam, qu ipsa victoria, laudabilior. Inde consul M. Catonem, quem, quæ gesta essent, senatus populusque Romanus ha dubio auctore sciret, Romam misit. Is a Creusa (Thespi sium emporium est, in intimo sinu Corinthiaco retractu Patras Achaiæ petit: a Patris Corcyram usque Etoliæ at Acarnaniæ litora legit, atque ita ad Hydruntum Italiæ traje n vexatione Kreyss. Bekk. 74 Agmen] Sic habent tres scripti, unus Jac. Gronovio, alter Hearnio inspectus, tertius noster Vict. Melius quam, ut vulgo, agmine. 75 Minerva Itonia] Minerva sic cognominata est, auctore Pausania in Bœoticis, ab Itono Amphictyonis filio, patre Booti, a quo Baotia nomen accepit. Si Straboni credimus, 1. IX. pagg. 411 et 435, antiquius templum fuit Minervæ Itoniæ in urbe Thessaliæ Itone: unde Boeoti exemplum sumpserunt Minervæ sub hoc O agmine Gron. 77 P Coroneum Cr r paucosque per dies Gron. Crev. cognomine colendæ, templique ei apud C neam exstruendi. In hoc templum Boot rebus communibus deliberaturi convenieb Atque ob eam videlicet causam ibi statua A ocho posita erat. 76 Quæ novissimæ agminis] Magis placet quod Sigonii liber et Victor. habent, novissi 77 Per quem... haud dubio auctore] L cum Gronovio: per quem. haud dubi auctorem. .... |