anniterentur: victoriam in manibus effe. dum perturbatos & trepidantes viderent, inftarent. fi reflitui ordines fiffent, integro rurfus eos prælio & dubio dimicaturos. Inferre vexillarios juffit figna. omnes connifi tandem averterunt hoftem. Poftquam terga dabant, & in fugam paffim effundebantur, tum ad perfequendos eos legionarii equites immiffi. Quatuordecim millia Bojorum eo die cæfa funt; vivi capti mille nonaginta duo: equites feptingenti viginti unus, tres duces eorum, figna militaria ducenta duodecim, carpenta fexaginta tria. Nec Romanis incruenta victoria fuit. fuprà quinque millia militum, ipforum aut fociorum, funt amiffa, centuriones tres & viginti, præfecti fociûm quatuor, & M. Genucius, & M. Marcius, tribuni militum. fecundæ legionis.

VI. Eodem fere tempore duorum confulum literæ allatæ funt, L. Cornelii de proelio ad Mutinam cum Bojis facto, & Q. Minucii a Pifis. Comitia fuæ fortis effe. ceterum adeo fufpenfa omnia in Liguribus fe habere, ut abfcedi inde, fine pernicie fociorum & damno reipublicæ, non poffit. Si ita videretur Patribus, mitterent ad collegam, ut is, qui profligatum bellum haberet, ad comitia Romam rediret fi id facere gravaretur, quod non fuæ fortis id negotium effet, fe quidem facturum, quodcunque fenatus cenfuiffet; fed etiam atque etiam viderent, ne magis e republica effei interregnum iniri, quam ab fe in eo ftatu relinqui pro vinciam. Senatus C. Scribonio negotium dedit, ut duos legátos ex ordine fenatorio mitteret ad L. Cornelium confulem, qui literas college ad fenatum

miffas deferrent ad eum; & nuntiarent, fenatum, ni is ad magiftratus fubrogandos Romam veniret, potius , quam Q. Minucius a bello integro avocaretur, interregnum iniri paffurum. Miffi legati renuntiarunt, L. Cornelium ad magiftratus fubrogandos Romam venturum. De literis L. Cornelii, quas fcripferat fecundum prælium cum Bojis factum, difceptatio in fenatu fuit: quia privatim plerifque fenatoribus legatus M. Claudius fcripferat, Fortuna populi Romani & militum virtuti gratiam habendam, quod res bene gefta effet. Confulis opera & militum aliquantum amiffum, & hoftium exercitum, cujus delendi oblata fortuna fuerit, elapfum. Milites eo plures periffe, quod tardius ex fubfidiis, qui laborantibus opem ferrent, fucceffif fent. Hoftes e manibus emiffos, quod equitibus legionariis & tardius datum fignum effet, & perfequi fugientes non licuiffet.

VII. De ea re nihil temere decerni placuit : ad frequentiores confultatio dilata eft. Inftabat enim cura alia, quod civitas fœnore laborabat : & quod, cum multis fœnebribus legibus conftricta avaritia effet, via fraudis inita erat, ut in focios, qui non tenerentur iis legibus, nomina tranfcriberent; ita libero fœnore obruebant debitores. Cujus coercendi cum ratio quæreretur, diem finiri placuit Feralia, quæ proxime fuiffent: ut, qui poft eam diem focii civibus Romanis credidiffent pecunias, profiterentur; & ex ea die pecuniæ creditæ, quibus debitor vellet legibus, jus creditori diceretur. Inde, poftquam profeffionibus detecta eft magnitudo æris alieni, per hanc fraudem contracti, M. Sempronius

tribunus plebis ex auctoritate Patrum plebem rogavit, plebefque fcivit, ut cum fociis ac nomine Latino pecuniæ creditæ jus idem, quod cum civibus Romanis, effet. Hæc in Italia domi militiæque acta. In Hifpania nequaquam tantum belli fuit, quantum auxerat fama. C. Flaminius in citeriori Hifpania oppidum Iluciam in Oretanis cepit: deinde in hiberna milites deduxit. & per hiemem proelia aliquot, nulla memoria digna, adverfus latronum magis, quam hoftium, excurfiones, vario tamen eventu, nec fine militum jactura, funt facta. Majores res geftæ a M. Fulvio. Is apud Toletum oppidum cum Vaccæis Vectonibufque & Celtiberis fignis collatis dimicavit : exercitum earum gentium fudit fugavitque : regem Hilermum vivum cepit.

VIII. Cum hæc in Hifpania gerebantur, comitiorum jam appetebat dies. itaque L. Cornelius conful, relicto ad exercitum M. Claudio legato, Romam venit. Is in fenatu cum de rebus ab se geftis differuiffet, quoque in ftatu provincia effet; queftus eft cum Patribus confcriptis, quod, tanto bello una fecunda pugna tam feliciter perfecto, non effet ha bitus Diis immortalibus honos. Poftulavit deinde, ut fupplicationem fimul triumphumque decernerent. Prius tamen, quam relatio fieret, Q. Metellus, qui conful dictatorque fuerat, Literas eodem tempore, dixit, & confulis L. Cornelii ad fenatum, & M. Marcelli ad magnam partem fenatorum, allatas effe, inter fe pugnantes: eoque dilatam effe confultationem, ut præfentibus auctoribus earum literarum difceptaretur. Itaque exspectasse fefe, ut conful, qui fciret

ab legato fuo adverfus fe fcriptum aliquid, cum ipfi veniendum effet, deduceret eum fecum Romam: cum etiam verius effet, Ti. Sempronio imperium habenti tradi exercitum, quam legato. Nunc videri effe amotum de induftria, ne ea, quæ fcripfiffet, præfens diceret, aut argueret coram : &, fi quid vani afferret, argui poffet, donec ad liquidum veritas explorata effet. Itaque nihil eorum, quæ poftularet conful, decernendum in præfentia cenfere. Cum pergeret nihilo fegnius referre, ut fupplicatio decerneretur, triumphantique fibi urbem invehi liceret; M. & C. Titinii tribuni plebis, fe interceffuros, fi de ea re fieret fenatufconfultum, dixerunt..

IX. Cenfores erant priore anno creati Sex. Ælius Pætus & C. Cornelius Cethegus. Cornelius luftrum condidit. cenfa funt civium capita centum quadraginta tria millia, feptingenta quatuor. Aquæ ingentes eo anno fuerunt, & Tiberis loca plana urbis inundavit. Circa portam Flumentanam etiam collapfa quædam ruinis funt : & porta Cœlimontana fulmine icta eft, murufque circa multis locis de cœlo tactus. Et Ariciæ, & Lanuvii, & in Aventino, lapidibus pluit; & a Capua nuntiatum eft, examen vefparum ingens in forum advolaffe, & in Martis æde confediffe. eas collectas cum cura, & igni crematas effe. Horum prodigiorum caufa decemviri libros adire juffi, & novendiale facrum factum, & fupplicatio indicta eft, atque urbs luftrata. lifdem diebus ædiculam Victoriæ Virginis, prope ædem Victoria, M. Porcius Cato dedicavit biennio poft, quam vovit. Eodem anno coloniam

Latinam in agrum Thurinum triumviri deduxerunt Cn. Manlius Vulfo, L. Apuftius Fullo, Q. Ælius Tubero, cujus lege deducebatur. tria millia peditum iere, trecenti equites: numerus exiguus pro copia agri. Dari potuere tricena jugera in pedites, fexagena in equites. Apuftio auctore, tertia pars agri demta eft: quo poftea, fi vellent, novos colonos adfcribere poffent. Vicena jugera pedites, quadragena equites acceperunt.

X. In exitu jam annus erat, & ambitio magis, quam unquam alias, exarferat confularibus comitis. multi & potentes petebant patricii plebejique: . P. Cornelius Cn. filius Scipio, qui ex Hifpania provincia nuper decefferat magnis rebus geftis, & L. Quinctius Flamininus, qui claffi in Græcia præfuerat, & Cn. Manlius Vulfo, hi patricii. Plebeji autem C. Lælius, Cn. Domitius, C. Livius Salinator, M'. Acilius. fed omnium oculi in Quinctium Corneliumque conjecti. nam & in unum locum petebant ambo patricii, & rei militaris gloria recens utrumque commendabat. Ceterum ante omnia certamen accendebant fratres candidatorum, duo clariffimi ætatis fuæ imperatores. major gloria in Scipione: &, quo major, eo propior invidiam. Quinctii recentior, ut qui eo anno triumphaffet. Accedebat, quod alter decimum jam prope annum affiduus in oculis hominum fuerat; quæ res minus verendos magnos homines ipfa fatietate facit: conful iterum poft devictum Hannibalem, cenforque fuerat. In Quinctio nova & recentia omnia ad gratiam erant: nihil nec petierat a populo poft trium