Exftat oratio ejus. Praeterea res contra Ligures, Iftros, Sardos, & Celtiberos, a compluribus ducibus profpere geftas, & initia belli Macedonici continet, quod Perfeus, Philippi filius, moliebatur. Miferat enim ad Karthaginienfes legationem, & ab iis nocte audita erat: fed & alias Graeciae civitates follicitabat. Qui praeter religionem, quod quam multa templa magnifica multis locis erexit, Athenis Jovis Olympii, & Antiochiae Capitolini, viliffimum regem egit.

PATAVINI

LIBER QUADRAGESIMUS PRIMUS.

A CEPHALU S.
*
*

*** a patre in pace habitam armaffe, eoque juventuti praedandi cupidae pergratus effe dicebatur.

quum

ha

I. CONSILIUM de Istrico bello beret conful, alii gerendum extemplo, antequam contrahere copias hoftes poffent, alii confulendum prius fenatum cenfebant. Vicit fententia, quae diem non proferebat. Profectus ab Aquileja conful caftra ad lacum Timavi pofuit; (inminet mari is lacus) eodem decem navibus C. Furius duumvir navalis venit. Adverfus Illyriorum claffem creati duumviri navales erant, qui tuendam viginti navibus mari fuperiore Anconam, velut cardinem haberent: inde L. Cornelius dextra litora ufque ad Tarentum, C. Furius laeva ufque ad Aquilejam tueretur. Eae naves ad proximum portum in Iftriae fines cum onerariis & magno commeatu miffae fecutufque cum legionibus conful quinque ferme millia a mari pofuit caftra. In portu emporium brevi perfrequens factum, omniaque hinc in caftra fubportabantur. Et, quo id tutius fieret, ftationes ab omnibus caftrorum partibus

circumdatae funt: in Iftriamque fuum praefidium ftativum, repentina cohors Placentina obpofita inter mare & caftra: &, ut idem aquatoribus ad fluvium effet praefidium, M. Aebutius tribunus militum fecundae legionis duos manipulos militum adjicere juffus eft. T. & C. Aelii tribuni militum legionem tertiam, quae pabulatores & lignatores tueretur, via, quae Aquilejam fert, duxerant. Ab eadem regione mille ferme paffuum caftra erant Gallorum: Catmelus pro regulo erat tribus haud amplius millibus armatorum.

II. Iftri, ut primum ad lacum Timavi caftra funt Romana mota, ipfi poft collem occulto loco confederunt: & inde obliquis itineribus agmen fequebantur, in omnem occafionem intenti: nec quidquam eos, quae terra marique agerentur, fallebat. Poftquam ftationes invalidas effe pro caftris, eorum turba inermis frequens inter caftra & mare mercantium, fine ullo terreftri aut maritimo munimento, viderunt; duo fimul praefidia, Placentinae cohortis, & manipulorum fecundae legionis, adgrediuntur. Nebula matutina texerat inceptum: qua dilabente ad primum teporem folis, perlucens jam aliquid, incerta tamen, ut folet, lux, fpeciem omnium multiplicem intuenti reddens, tum quoque fruftrata Romanos, multo majorem iis, quam erat, hoftium aciem oftendit. Qua territi utriufque ftationis milites ingenti tu

multu quum in caftra confugiffent, haud paullo ibi plus, quam quod fecum ipfi adtulerant, terroris fecerunt. Nam neque dicere, quid fugiffent, nec percunctantibus reddere refponfum poterant: & clamor in portis (ut ubi nulla effet ftatio, quae fuftineret inpetum) audiebatur: & concurfatio in obfcuro incidentium aliorum in alios incertum fecerat an hoftis intra vallum effet. Una vox audiebatur ad mare vocantium. Id forte temere ab uno exclamatum totis paffim perfonabat caftris. Itaque primo, velut juffi id facere, pauci armati, major pars inermes, ad mare decurrunt: dein plures, poftremo prope omnes, & ipfe conful; quum, fruftra revocare fugientes conatus, nec imperio, nec auctoritate, nec precibus ad extremum, valuiffet. Unus remanfit M. Licinius Strabo, tribu, nus militum tertiae legionis, cum tribus fignis ab legione fua relictus. Hunc, in vacua caftra inpetu facto, Iftri, quum alius armatus iis nemo obviam iffet, in praetorio inftruentem atque adhortantem fuos obprefferunt. Proelium atrocius, quam pro paucitate refiftentium, fuit: nec ante finitum eft, quam tribunus militum, quique circa eum conftiterant, interfecti funt. Praetorio dejecto, direptis, quae ibi fuerunt, ad quaeftorium forum quintanamque hoftes pervenerunt. Ibi, quum omnium rerum paratam expofitamque copiam, & ftratos lectos in quaeftorio inveniffent,

regulus adcubans epulari coepit. Mox idem ceteri omnes, armorum hoftiumque obliti, faciunt: &, ut quibus infuetus liberalior victus effet, avidius vino ciboque corpora onerant.

III. Nequaquam eadem eft tum rei forma apud Romanos: terra, mari trepidatur: nautici tabernacula detendunt, commeatumque in litore expofitum in naves rapiunt: milites in fcaphas & mare territi ruunt: nautae, metu ne compleantur navigia, alii turbae obfiftunt, alii ab litore naves in altum expellunt. Inde certamen, mox etiam pugna cum vulneribus & caede in vicem militum nautarumque oritur, donec juffu confulis procul a terra claffis fubmota eft. Secernere inde inermes ab armatis coepit. Vix mille ducenti ex tanta multitudine, qui arma haberent, perpauci equites, qui equos fecum eduxiffent, inventi funt. Cetera deformis turba, velut lixarum calonumque, praeda vere futura, fi belli hoftes meminiffent. Tunc demum nuncius ad tertiam legionem revocandam, & Gallorum praefidium: & fimul ex omnibus locis ad caftra recipienda demendamque ignominiam rediri coeptum eft. Tribuni militum tertiae legionis pabulum lignaque projicere jubent: centurionibus imperant, ut graviores aetate milites binos in ea jumenta, ex quibus onera dejecta erant, inponant equites ut fingulos e juvenibus pedites fecum in tollant. equos Egregiam gloriam le

66