13 leniter alis, pileum aufert: superque carpentum cum magno clangore volitans, rursus, velut ministerio divinitus missa," capiti apte reponit. Inde sublimis abiit. Accepisse id augurium læta dicitur Tanaquil, perita, ut vulgo Etrusci," cœlestium prodigiorum mulier. Excelsa et alta 13 sperare complexa virum jubet." Eam alitem ea regione cœli et ejus Dei nuntiam venisse. Circa summum culmen hominis auspicium fecisse. Levasse humano superpositum 14 capiti decus, ut divinitus eidem redderet. Has spes cogitationesque secum portantes, Urbem ingressi sunt; domicilioque ibi comparato, L. Tarquinium Priscum edidere no • Tanquam a Diis missa ad ministerium exhibendum. » Amplexa maritum, hortatur eum, ut alta speret. k esse dativum, ad viro relatum.' Stroth.-13 Excelsa ex alite conj. Scheller. in Obss.-14 Humana manu superpositum conj. Stroth.-15 Crevier. nomen edidere. NOTE + Aquila, suspensis demissa leniter alis] Videor mihi hic Poëtæ cujus piam verba olfacere, qualia essent in descriptione hujus historiæ: 'Jovis ales Cœlo suspensis demissa est leniter alis. Aufert illa apicem volitans, apteque reponit; Tum sublimis abit,' &c. Et res et verba poëtam magis decebant, quam historicum. J. Cleri cus. h Ut vulgo Etrusci] Tages puer e terra natus, Festo Genii filius, Jovis nepos, dicitur disciplinam aruspicii dedisse XII. populis Etruriæ: ad quos a Romanis adolescentes nobiles ejus perdiscendæ causa mittebantur. i Eam alitem] Aquila rex avium, et Jovi sacra, in cujus tutela sunt reges, repositusque pileus capitis ornamentum, portendebant supremam dignitatem. Et vero Tarquinius effigiem aquila in sceptri vertice ab Etruscis oblatam inter præcipua regni insig. nia deinde habuit. Atque inde forte Romanorum aquilæ. Eodem etiam exemplo aquila Claudio in forum eunti cum dextro humero insedisset imperium portendere credita est. * L. Tarquinium Priscum] Nomen suum cum edere jussus esset Tarquinins, utpote advena, Romanorum more prænominis loco Lucius pro Lucumone appellari voluit, pro gentilitio nomine Tarquinium se de patriæ appellatione vocavit. Quod ad Prisci cognomen attinet, illud quasi glossema inducendum Sigonius, nec immerito, putat, quod cum ex Dionysio non alia de causa hic Tarquinius Priscus appellatus sit, quam quod natu major esset, quam Tarquinius Superbus rex VII. non videtur illud ipsi statim advenienti inditum, nec prius, quam hic Superbus florere cœperit. Si nihilominus Scoppam au. diamus, apud quem, in Collectan. Lucius lingua Etrusca senem, et Lucu. mo seniorem sive Senatus principem men.'s Romanis 16 conspicuum eum novitas divitiæque faciebant: et ipse 17 fortunam benigno alloquio, comitate invitandi, beneficiisque, quos poterat, sibi conciliando, adjuvabat; donec in regiam quoque de eo fama perlata est: notitiamque eam 18 brevi, apud regem liberaliter dextreque obeundo' officia, in familiaris amicitiæ adduxerat jura," ut publicis pariter ac privatis consiliis bello 19 domique interesset; et, per omnia expertus, postremo tutor etiam liberis regis testamento institueretur. m n 35. Regnavit Ancus annos quatuor et viginti, cuilibet Provexerat usque ad privilegia intima familiaritatis. -16 Jam et Romanis Edd. plerique ante Drak. Vid. Not. Var.-17 Et ipse quoque Gronov. Doujat. Crevier.-18 Forte leg. (quod quidam libri exhi bent) notitiaque eum...jura.' Rupert.-19 Al. belli. NOTE significat, potnit hanc Prisci nomenclaturam (quasi senis dixeris) jam tum affectare ominis causa. 1 Liberaliter, dextreque obeundo] Liberalem non uno modo se gessit Tarquinius. Nam ingenuo, non servili more, munia sibi commissa peragebat: et in belli sumtus pecunias non semel contulit. m Bello domique interesset] Quam jejune hic Noster egregia Tarquinii facinora, et complura Anci Marcii bella indicat, vel silet potius? Supplenda hæc nobis breviter ex Dionysio lib. III. Belli cum Latinis anno 1. captum ab Anco Politorium, altero receptum, 3. captæ Tellenæ, 4. et 5. Medullia, et Ficana, quam per triennium Latini detinuerant, receptæ ; tum prælia commissa, quorum altero fusi fugatique Latini: et præfectus præsidiis adversus eos Tarquinius. Post hæc cuniculis expugnatæ direptæque Fidenæ. Successit bellum tertium in Sabinos, qui, ducente equitatum Tarquinio, cæsi, pacem petierunt. Quarto post hocce bellum anno, Veientium novorum hostium castris potitus ad Fidenas Marcius, in Urbem triumphali porta invectus est. 2 superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par. Jam filii prope puberem ætatem erant. Eo magis Tarquinius instare, ut quam primum comitia regi creando fierent. Quibus indictis, sub tempus 20 pueros venatum ablegavit. Isque primus et petisse ambitiose regnum, et orationem dicitur habuisse ad conciliandos plebis animos compositam; 'cum, se non rem novam petere: quippe qui non primus, quod quisquam indignari mirarive posset, sed tertius Romæ peregrinus regnum affectet: et Tatium ' non ex peregrino solum, sed etiam ex hoste, regem factum et Numam, ignarum urbis, non petentem, in regnum ultro accitum. Se, ex quo sui potens fuerit, Romam cum conjuge ac fortunis omnibus commigrasse: majorem partem ætatis ejus, qua civilibus officiis fungantur homines, Romæ se, quam in vetere patria, vixisse, domi militiæque sub haud poenitendo magistro, ipso Anco rege, Romana se jura, Romanos ritus didicisse. Obsequio et observantia in regem cum omnibus, benignitate erga alios cum rege ipso certasse.' Hæc eum haud falsa memorantem ingenti consensu populus Romanus regnare jussit." Ergo virum, cetera egregium, secuta, quam in petendo habuerat, etiam regnantem ambitio est. Nec minus regni sui firmandi, quam augendæ reipublicæ, memor, centum in Patres legit; qui deinde minorum gentium" sunt appel t Qui urbis mores non noverat. $ Ex quo sui arbitrii fuerit. 20Suspicari possis sub tempus id.' Rupert.-1 Putabat Stroth. et Tatium positum esse pro tum Tatium.-2 Ed. Kreyssig, accitum: tum se, ex quo, NOTE • Filii prope puberem ætatem] Major scilicet Anci Marcii filius: nam minor adhuc infans. Ex Dionys. Eo magis] Ne major natu filius superioris regis, si pubes factus esset, cum eo de regno facilius contenderet. 4 Sub tempus] Comitiorum nempe. Non rem novam] Quod exemplo fit, videtur jure factum. Idcirco tria hic affert exempla. A. U. C. 139. • Domi militiæque] Publicis pari. ter privatisque consiliis pace et bello adhibitus, ut supra; equitatui etiam præfectus. ' Centum in Patres legit] Ad conciliandam plebis gratiam, centum ex ea selectos, in Patriciorum primum allectos ordinem, numero Senatorum lati. Factio haud dubia regis, cujus beneficio in curiam venerant. Bellum primum cum Latinis gessit, et oppidum ibi Apiolas vi cepit:* prædaque inde majore, quam quanta belli fama fuerat, revecta, ludos opulentius instructiusque, quam priores reges, fecit. Tum primum circo, qui nunc maximus dicitur, designatus locus est.* Loca divisa Patribus equitibusque, ubi spectacula sibi quisque face NOTE ascripsit. Quæ secunda centenarii numeri ad Senatum adjectio. Nam ex Sabinis a Romulo centum priori Senatui additi fuerant. u Qui deinde minorum gentium] Patricios minorum gentium Tacitus XI. Annal. existimat a L. Bruto consule primum appellatos; cui et Patrum conscriptorum originem attribuit Plutarchus ita ut omnes Patricii, a regibus lecti, fuerint e majorum numero. Id tamen Livius hic Tarquinio ascribit. Onuphrius in Civit. Rom. et in Fastis contendit eos tantum Patricios, qui a Romulo primum lecti sunt, majorum gentium fuisse: quod sane verum erit, si quidem hi cum iis comparentur, qui insecutis temporibus asciti. Sed et, qui ex Sabinis ab eodem, et qui nunc a Tarquinio ascripti, majores posteriorum respectu dici possunt, uti fatetur idem Onuphrius. x Apiolas vi cepit] Tarquinio regi primum cum Latinis bellum, neganti bus se fœdere teneri post Marcii mortem. Initio bellum hoc non comminni consilio gestum ab omnibus Latinis, sed per partes: qua de causa facilius singula oppida succubuere Romanorum armis. Appiolæ antem, sive Apiolæ veteris Latii non ignobile oppidum; quo loco steterit parum liquet dirutum quippe, ac statim concrematum est a Tarquinio. In Latinorum Sabinorumque confinio, Aniene haud procul circa Crustu mium ant Corniculum fuisse, conjici potest ex Tarquinii per hæc tempora expeditionibus a Dionysio memoratis lib. 111. y Ludos opulentius] Ludi publici, qui partim religionis, et placandorum Deorum causa, partim ob popularem lætitiam ad demerendam plebem celebrabantur. Duo inprimis genera fuere: Circenses, sive Gymnici, et Scenici, qui et Theatrales. Hi voce, ac fidibus, et tibiis fiebant: illi hominum aut equorum cursu, et certati. one corporum, de quibus hic sermo. 2 Circo, qui nunc maximus] Circi a curriculorum, ni fallor, circuitu dicti sunt; aut quod in iis circum metas pompa ferretur, id est, effigies numinum. Non enim a circulari figura deductum hoc nomen videtur; ut quæ amphitheatris magis conveniat, cum circorum forma longior esset, quam latior, etsi duorum minorum laterum unum lunatum esset. Plures Romæ progressu temporis circi fuerunt. Hic, qui Maximus dici meruit, inter montes Palatinum et Aventinum situs, nomen deinde dedit Urbis regioni xi. Accuratam ejus descriptionem præ ceteris habet Dionys. lib. III. qui centum quinquaginta millim hominum capacem fuisse ait. Sed eum, opinor, describit qualis a Cæsare Dictatore instauratus fuit, potius quam qualis nunc a Tarquinio constructus vel designatus. A. U. C. 144. b rent fori appellati." Spcctavere furcis duodenos ab terra spectacula alta sustinentibus pedes. Ludicrum fuit equi pugilesque," ex Etruria maxime acciti. Solennes deinde annui mansere ludi, Romani Magnique varie appellati. Ab eodem rege et circa forum privatis ædificanda divisa sunt loca; porticus tabernæque factæ. 36. Muro quoque lapideod circumdare Urbem parabat, cum Sabinum bellum cœptis intervenit. Adeoque ea subita res fuit, ut prius Anienem transirent hostes, quam Furcis sustinentibus et fulcientibus sedilia e quibus spectabant, quæ duodecim pedes eminebant supra terram. "Ludi illi constabant equorum cursu et pugilum certamine. NOTE a Fori appellati] Fori navium sunt tabulata quæ sternuntur, seu spatia quæ iter præbent perambulantibus naves, a ferendo dicti, quod incessus ferant. Sic etiam vocantur latera navium concava, ex eo quod foris emineant. Eodem exemplo Fori in circo vocantur loca spectaculorum cava, cancellis invicem separata. b Spectavere furcis] Hoe priscis Romanis ante Tarquinium attribuit Dionysius, quasi antea quidem furcis innixa fuerint spectacula; sed hoc tempore e porticibus, jam tum commodius spectare cœperint. c Romani Magnique] Iidem, licet variis nominibus appellati diversis ex causis. Circenses, vel a Circe, quæ omnium prima circum in honorem Solis patris excogitavit; vel quod in circo, aut quod circuitu exhiberentur, eorum imitatione qui apud Elidem in honorem Jovis Olympici celebrabantur ad Alphei ripam, ita angusto tramite, ut altero latere urgente flumine, altero positis gladiis, utrimque præsens periculum iis immineret qui bigarum cursu certabant, ut ait Serv. III. Georg. Romani vero dicti sunt, quod inter solennes Romanorum ludos antiquissimi: Magni denique, sive quod maximis impensis fierent, (ducentis millibus nummum,) sive quod magnis Diis, Jovi, Junoni, Minervæ sacri. Ceterum initio Gymnici tantum erant, et unico die v. Idib. April. absolvebantur. Postea Scenici quoque fuere, et in alterum, ac tandem in plures dies producti. Hi autem Ludi Magni a Megalesiis erant diversi, de quibus suo loco. Muro quoque lapideo] Nunc se ad hoc opus accinxit Tarquinius Priscus, quod postea resumsit, et si non omnino perfecit, saltem ex parte mania exstruxit quadratis lapidibus, quorum singuli justum plaustri onus conficiebant. Vide infra c. 38. e Cum Sabinum bellum] Octavum fuit hoc in Sabinos bellum. A. U. C. 147. f Prius Anienem transirent] Anio, (Anienis, raro Anionis,) nomen est amnis omnium in Tiberim defluentium celebratissimi, cujus aquæ frigidissimæ, limpidissimæque, amœnæ aspectu sunt, potuque suaves. In monte Trebanorum ortus, per Trebam, Sublaqueum, aliaque Æquorum oppida, inde Sabinos a veteribus Latinis fere disterminaus, salutato Ti |