Immagini della pagina
PDF
ePub

10 triumphum separarent, ita convenit, ut, quoniam et in provincia M. Livii res gesta esset, et eo die, quo pugnatum foret, eius forte auspicium fuisset, et exercitus Livianus deductus Romam venisset, Neronis deduci de provincia non potuisset, ut M. Livium quadrigis urbem ineuntem milites sequerentur, C. Claudius equo 11 sine militibus inveheretur. ita consociatus triumphus cum utrique, tum magis ei, qui, quantum merito anteibat, tantum honore 12 conlegae cesserat, gloriam auxit. illum equitem aiebant sex dierum spatio transcurrisse longitudinem Italiae et eo die cum Hasdrubale in Gallia signis conlatis pugnasse, quo eum castra adversus sese in Apulia posita habere Hannibal credidisset: 13 ita unum consulem pro utraque parte Italiae adversus duas acies, duos imperatores hinc consilium suum, hinc corpus 14 opposuisse. nomen Neronis satis fuisse ad continendum castris. Hannibalem; Hasdrubalem vero qua alia re quam adventu eius 15 obrutum atque extinctum esse? itaque iret alter consul sublimis curru multiiugis, si vellet, equis; uno equo per urbem verum triumphum vehi, Neronemque, etiam si pedes incedat,

[blocks in formation]

eius forte auspicium fuisset] Liv. nimmt an, dafs der Oberbefehl bei der gemeinsamen Operation alternis diebus abgewechselt; wie allerdings häufig geschah, vgl. 22, 27, 6. c. 41, 3 alternis imperitabant.

quadrigis urbem ineuntem] auf dem turmartigen Triumphalwagen. Der blofse Ablativ steht bei ingredi, inire, vehi, vgl. § 15 iret equis. 1, 21, 4 bigis curru arcuatu vehi. 5, 23, 5 curru equis albis iuncto urbem invectus. 24, 5, 4 quadrigis alborum equorum procedentem.

equo sine militibus] also eigentlich nur ovans. 3, 10, 4 ut ovans sine militibus urbem iniret.

[blocks in formation]
[merged small][merged small][ocr errors][merged small]

adversus opposuisse] vgl. 27, 48, 5 adversus Claudium Gallos opponit. 30, 10, 5 adversus hostem opposuit.

14. obrutum atque extinctum] mit einer vom Feuer entlehnten Metapher:,,der Glanz Hasdrubals sei ausgelöscht und erstickt." In demselben Bilde ist jedes einzelne der beiden Verba häufig, beide zusammen nur hier; vgl. c. 20, 7 vestigia urbis extinguere. 25, 38, 10 vis atque virtus obruta.

15. multiiugis - equis] sonst wendet Liv. die Formen octoiuges ire 5, 2, 10. 38, 35, 4 seiuges an.

verum triumphum],,der wahre Triumphator"; Abstractum pro concreto; bei Liv. nicht selten; vgl. 1, 13, 2 dirimere iras iratos. 3, 19, 5 semina discordiarum tribuni = satores.

=

vel parta eo bello vel spreta eo triumpho gloria memorabilem fore. hi sermones spectantium Neronem usque in Capitolium 16 prosecuti sunt. pecuniae in aerarium tulerunt sestertium triciens, octoginta milia aeris. militibus M. Livius quinquagenos 17 senos asses divisit; tantundem C. Claudius absentibus militibus suis est pollicitus, cum ad exercitum redisset. notatum est, eo 18 die plura carmina militaribus iocis in C. Claudium quam in consulem suum iactata, equites L. Veturium et Q. Caecilium 19 legatos magnis tulisse laudibus hortatosque esse plebem, ut eos consules in proxumum annum crearent; adiecisse equitum 20 praerogativae auctoritatem consules postero die in contione, quam forti fidelique duorum praecipue legatorum opera usi essent, commemorantes.

Cum comitiorum tempus adpeteret et per dictatorem 10 comitia haberi placuisset, C. Claudius consul M. Livium conlegam dictatorem dixit, Livius Q. Caecilium magistrum equitum. a M. Livio dictatore creati consules L. Veturius Q. Caecilius, 2 is ipse, qui tum erat magister equitum. inde praetorum comitia 3 habita: creati C. Servilius M. Caecilius Metellus Ti. Claudius Asellus Q. Mamilius Turrinus, qui tum aedilis plebis erat. comitiis perfectis dictator magistratu abdicato dimissoque exer- 4 citu in Etruriam provinciam ex senatus consulto est profectus

[blocks in formation]

5 ad quaestiones habendas, qui Etruscorum Umbrorumve populi defectionis ab Romanis ad Hasdrubalem sub adventum eius consilia agitassent quique eum auxiliis aut commeatu aut ope 6 aliqua iuvissent. haec eo anno domi militiaeque gesta. ludi 7 Romani ter toti instaurati ab aedilibus curulibus Cn. Servilio Caepione Ser. Cornelio Lentulo; item ludi plebei semel toti instaurati ab aedilibus plebis M. Pomponio Mathone et Q. Mamilio Turrino.

8 Tertio decimo anno Punici belli, L. Veturio Philone et Q. Caecilio Metello consulibus, Bruttii ambobus, ut cum Hannibale 9 bellum gererent, provincia decreta. praetores exinde sortiti sunt, M. Caecilius Metellus urbanam, Q. Mamilius peregrinam, 10 C. Servilius Siciliam, Ti. Claudius Sardiniam. exercitus ita divisi: consulum alteri, quem C. Claudius prioris anni consul, alteri, quem Q. Claudius propraetor eae binae legiones 11 erant habuissent exercitum; in Etruria duas volonum legiones a C. Terentio propraetore M. Livius proconsul, cui pro12 rogatum in annum imperium erat, acciperet; et Q. Mamilio, ut collegae iuris dictione tradita Galliam cum exercitu, cui

5. ad quaestiones habendas qui] ,,um Untersuchungen einzuleiten gegen diejenigen welche." Der indirekte Fragesatz schliefst sich mit qui an, als ob einfach ad quaerendum voranginge.

Umbrorumve] ve und im Folgenden aut aut scheidet die verschiedenen Richtungen, in denen die Untersuchung sich zu bewegen hat; que · et et würde alle Anschuldigungen zu einer verbinden.

ab Romanis ad Hasdrubalem] zur Verbindung der beiden Substantiva mit einer Präposition vgl. 26, 30, 2 propter defectionem ab Romanis ad Hasdrubalem. Die Härte wird hier durch consilia agitassent gemildert; vgl. 27, 43, 3 litteras se ab Hasdrubale ad Hannibalem ferre.

ope aliqua] irgend eine Hülfleistung, irgend ein Vorschub, wie Spionage, Wegweiserdienst, tragen von Nachrichten u. a.

Zu

7. ludi Romani] diese Spiele, auch magni oder maximi genannt, werden alljährlich von den kurulischen Ädilen zu Ehren des Jupiter, der Juno und der Minerva abgehalten. 27, 6, 19.

ludi plebei semel toti instaurati]

--

[blocks in formation]

1

L. Porcius praetor praefuerat, obtineret, decretum est, iussusque populari agros Gallorum, qui ad Poenos sub adventum Hasdrubalis defecissent. C. Servilio cum Cannensibus duabus 13 legionibus, sicut C. Mamilius tenuerat, Sicilia tuenda data. ex 14 Sardinia vetus exercitus, cui A. Hostilius praefuerat, deportatus; novam legionem, quam Ti. Claudius traiceret secum, consules conscripserunt. Q. Claudio, ut Tarentum, C. Hostilio Tubulo, 15 ut Capuam provinciam haberet, prorogatum in annum imperium est. M. Valerius proconsul, qui tuendae circa Siciliam mari- 16 tumae orae praefuerat, triginta navibus C. Servilio traditis cum cetera omni classe redire ad urbem iussus.

In civitate tanto discrimine belli sollicita, cum omnium 11 secundorum adversorumque causas in deos verterent, multa prodigia nuntiabantur: Tarracinae Iovis aedem, Satrici Matris 2 Matutae de caelo tactam; Satricanos haud minus terrebant in aedem Iovis foribus ipsis duo perlapsi angues; ab Antio nuntiatum est, cruentas spicas metentibus visas esse; Caere porcus 3 biceps et agnus mas idem feminaque natus erat; et Albae duo

14. vetus exercitus] diese Truppen waren 23, 34, 13 mit Q. Fulvius Flaccus (215) dorthin geschickt; es genügt für die Insel jetzt eine Legion.

16. cum cetera omni classe] damit ist der Seekrieg als beendet zu betrachten und die nach römischem Brauch nur für den Kriegsfall gebildete Flotte löst sich auf.

c. 11, 1-12. Prodigien. Reorganisation der inneren Zustände.

1. tanto discrimine belli sollicita] ,,erregt durch den bedeutenden Wendepunkt des Krieges".

omnium secundorum adversorumque] auch oblique Casus der substantivierten Neutra, besonders des Plural, sind (ohne Präposition) bei Liv. in Gebrauch; vgl. 3, 37, 2 taedio praesentium; besonders omnium 5, 38, 5 tanta omnium oblivio, und stehend 1, 1, 1 iam primum omnium. Doch nicht selten ist auch die Umschreibung mit res, vgl. 41, 2, 12 omnium rerum copiam.

causas in deos verterent] „die Veranlassungen den Göttern zuschrieben", sowohl aktiv 26, 45, 9 in prodigium ac deos vertens 4, 9, 3

in deum iras vertunt, als passiv 26, 11, 4 in religionem ea res apud Poenos versa. 30, 38, 10 in religionem versa.

2. Tarracinae] zur Vermeidung der Eintönigkeit folgen von hier bis natus erat § 3 fünf Glieder von Prodigien asyndetisch; von et Albae ab fünf Glieder polysyndetisch.

Satrici] Satricum unweit der Küste nördlich von Antium.

Matris Matutae] ursprünglich Göttin des Morgenlichtes (vgl. matutinus), später mit Leucothea oder Juno identificiert. In Rom soll Servius Tullius ihr einen Tempel gebaut haben; vgl. 5, 19, 6.

perlapsi] labi ist stetes Verbum von Bewegung der Schlangen, vgl. 26, 19, 7 ex oculis elapsam. 25, 16, 2 adlapsi; doch perlapsi nur hier.

ab Antio] ab, weil das Prodigium sich in der Nähe der Stadt zutrug; vgl. 22, 1, 10 et Antii metentibus cruentas in corbem spicas cecidisse.

3. mas idem feminaque] zur Bezeichnung des Zwitterwesens sagt Liv. 27, 11, 5 ambiguo inter ma

[blocks in formation]

4 soles visos ferebant, et nocte Fregellis lucem obortam. et bos in agro Romano locutus, et ara Neptuni multo sudore manasse in circo Flaminio dicebatur, et aedes Cereris, Salutis, Quirini 5 de caelo tactae. prodigia consules hostiis maioribus procurare iussi et supplicationem unum diem habere. ea ex senatus 6 consulto facta. plus omnibus aut nuntiatis peregre aut visis domi prodigiis terruit animos hominum ignis in aede Vestae extinctus, caesaque flagro est Vestalis, cuius custodia noctis 7 eius fuerat, iussu P. Licini pontuficis. id quamquam nihil portendentibus deis, ceterum neglegentia humana acciderat, tamen et hostiis maioribus procurari et supplicationem ad Vestae haberi placuit.

8 Priusquam proficiscerentur consules ad bellum, moniti ab senatu sunt, ut in agros reducendae plebis curam haberent:

[ocr errors]

31, 12, 8. 39, 22, 5. Zu idem feminaque vgl. 30, 37, 7 a multitudine inquieta eadem et inbelli. 34, 25, 5 Pythagoras gener idem tyranni et uxoris eius frater. 30, 1, 5 nobilis idem ac dives.

duo soles] wohl eine Nebensonne; dasselbe 29, 14, 3 duos soles visos; drei Sonnen 41, 21, 12 tres simul soles effulserunt.

lucem obortam] das Compositum mit ob bezeichnet den Vorgang als einen störenden, ungehörigen; vgl. 26, 20, 5 timoris

oborti temere.

30, 15, 1 lacrimae etiam obortae. 35, 14, 10 tum risum obortum Scipioni. 39, 11, 7 lacrimae mulieri obortae. 40, 8, 20. 42, 58, 4.

4. bos in agro Romano locutus] vgl. 27, 11, 4 gesühnt durch Abhaltung einer Senatssitzung im Freien.

sudore manasse] wie 23, 31, 15 cruore manavere oder 27, 23, 3 sanguine manasse.

dicebatur] wie oben ferebant, wohl weil eine amtliche Meldung nicht erfolgte.

[ocr errors][merged small]

Rom, nuntiata die aufserhalb erfolgenden Prodigien; vgl. 26, 23, 4 prodigia aliquot visa nuntiataque sunt.

caesaque flagro] das altertümliche flagrum gebraucht Liv. nur hier in dieser dem Sakralstil entstammenden Wendung.

iussu] Beschlüsse der Art fafste nicht der Pontifex maximus allein, sondern das Pontifikal-Kollegium, daher gewöhnlich ex decreto pontificum, vgl. 24, 44, 9.

1

7. nihil portendentibus deis],,ohne dafs die Götter damit ein Vorzeichen gaben." Zu portendere ist meistens dii Subjekt; vgl. 5, 15, 3 quidnam eo dii portenderent prodigio. 43, 13, nihil deos portendere vulgo nunc credunt. 30, 32, 9 portendisse deos; in Vertretung der Götter 1, 36, 4 quod aves tuae fieri posse portendunt; oder passive Wendungen, vgl. 31, 5, 7.

ceterum] nach vorausgegangener Negation wie sed sondern; vgl. c. 2, 7.

=

ad Vestae] erg. aedem. Eine Supplikation bei nur einem Tempel ist immer durch besondere Umstände geboten; so ad Feroniae lucum 27, 4, 15; beim Tempel des Hercules 21, 62, 9 und der fortuna in Algido.

8. in agros reducendae plebis] teils aus Furcht, teils wegen der

« IndietroContinua »