Immagini della pagina
PDF
ePub

hostibus nostris essent, facere. iam omnium primum oppidum 5 nobis restituerunt, per omnem Hispaniam civis nostros venum datos, dimissis, qui conquirerent, ex servitute in libertatem restituerunt. cum iam prope esset, ut optabilem ex miser- ( rima fortunam haberemus, P. et Cn. Cornelii imperatores vestri luctuosius nobis prope quam vobis perierunt. tum vero ad 7 hoc retracti ex distantibus locis in sedem antiquam videbamur, ut iterum periremus et alterum excidium patriae videremus, nec ad perniciem nostram Carthaginiensi utique aut duce aut 8 exercitu opus esse; ab Turdulis nos, veterrimis hostibus, qui prioris quoque excidii causa nobis fuerant, extingui posse: cum 9 ex insperato repente misistis nobis hunc P. Scipionem, quem fortunatissimi omnium Saguntinorum videmur quia consulem declaratum videmus ac vidisse nos civibus nostris renuntiaturi sumus, spem opem salutem nostram; qui cum plurimas ho- 10 stium vestrorum cepisset in Hispania urbes, ubique ex captorum numero excretos Saguntinos in patriam remisit; postremo 11 Turdetaniam adeo infestam nobis, ut illa gente incolumi stare

[blocks in formation]

einem aus videbamur zu entnehmenden videbatur ab.

8. ab Turdulis] sonst 21, 6, 1 u. 24, 42, 11 hiefsen sie Turdetani. vgl. § 11 Turdetaniam.

9. videmur videmus vidisse] zum störenden Gleichklang vgl. 26, 17, 5 caduceatorem misit, qui promitteret, si inde emissus esset.

spem opem salutem] die drei Substantiva enthalten eine Steigerung (progressio); deutsch konkret etwa:,,Retter und Erhalter"; vgl. 7, 34, 4 arx spei salutisque. 5, 40, 2 spem omnem atque opem und oft spes unica 3, 26, 8. 21, 11, 12.

-

[blocks in formation]

Saguntum non posset, ita bello adflixit, ut non modo nobis, <sed> absit verbo invidia ne posteris quidem timenda 12 nostris esset. deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal; vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non fructu iucundius est quam ultione. 13 ob haec, quibus maiora nec sperare nec optare ab dis immortalibus poteramus, gratias actum nos decem legatos Sa14 guntinus senatus populusque ad vos misit, simul gratulatum, quod ita res per hos annos in Hispania atque Italia gessistis, uti Hispaniam non Hibero amne tenus, sed qua terrarum ultimus finis Oceanus, domitam armis habeatis, Italiae, nisi qua15 tenus vallum castrorum cingit, nihil reliqueritis Poeno. Ïovi optimo maximo, praesidi Capitolinae arcis, non grates tantum ob haec agere iussi sumus, sed donum hoc etiam, si vos permitteretis, coronam auream in Capitolium victoriae ergo ferre. 16 id uti permittatis quaesumus, utique, si vobis ita videtur, quae

non modo nobis,<sed> ne posteris quidem] = non modo non, sed ne quidem, vgl. c. 29, 11 u. 25, 15, 2. 21, 7. 26, 2, 11. 29, 34, 4. 1, 40, 2. 5, 38, 9; aber 4, 3, 10. 21, 6 u. 5, 38, 6 non modo non temptato certamine, sed ne clamore quidem reddito, bei verschiedenem Prädikat.

absit verbo invidia] möge meine Rede nicht als vermessen erscheinen und dadurch den Zorn der Götter erregen; formelhafte Wendung, vgl. 9, 19, 15. 36, 7, 7.

=

12. non fructu iucundius quam ultione],,nicht so sehr durch den Gewinn, als die damit geübte Rache erfreulich." fructu Ertrag des vectigal, vgl. 21, 7, 3 maritimis terrestribus fructibus. ultione ist ein von Liv. in die Prosa eingeführtes Substantiv; vgl. 7, 30, 14 ultio irae.

[ocr errors]
[ocr errors]

13. optare ab dis immortalibus scheint dem feierlichen Gebetsstil entnommen; vgl. 21, 43, 5 quibus ampliora homines ne ab diis quidem immortalibus optare solent. gratias actum gratulatum] das Supinum auf um mit Objekt ist bei Liv. oft angewendet; vgl. § 21 Italiam spectatum; gratulatum_ist ganz unklassisch, doch bei Liv. häufig; vgl. 3, 57, 7. 7, 38, 2. 38, 37, 4. 45, 13, 12. 17, 6. 20, 7. 22, 1. vgl. d. Anh.

14. qua terrarum ultimus finis

[blocks in formation]

=

quatenus vallum — cingit] ebenso quatenus in räumlichem Sinne § 21 quatenus tuto possent; häufiger ,,inwieweit" in übertragenem Sinne, vgl. 2, 55, 9 incerti, quatenus Volero exerceret victoriam. 34, 22, 12 nihil contingit, nisi quatenus.

15. praesidi Capitolinae arcis] di praesides sind die staatserhaltenden Schutzgötter, besonders die auf dem Kapitol verehrten; vgl. 3, 7, 1 di praesides ac fortuna urbis tutata est. 26, 41, 18 di immortales, imperii Romani praesides.

victoriae ergo] das altertümliche präpositionell gebrauchte ergo entstammt dem Kurialstil und ist bei Liv. in Dekreten, Weiheformeln und anderen offiziellen Schriftstücken nicht selten; vgl. § 19 muneris ergo. Stellen im Anh.

16. quaesumus] der klassische Gebrauch kennt nur quaeso, quaesumus, ohne Einfluss auf die Konstruktion; Liv. gebraucht es zum Teil ebenso; vgl. 25, 6, 6 sine, quaeso,

nos purgare. 29, 17, 6 cum bona venia, quaeso, audiatis. 30, 12, 13 precor quaesoque. 22, 30, 5 tu, quaeso, iubeas; doch auch nach

nobis imperatores vestri commoda tribuerunt, ea rata atque perpetua auctoritate vestra faciatis." senatus legatis Saguntinis 17 respondit et dirutum et restitutum Saguntum fidei socialis utrimque servatae documentum omnibus gentibus fore; suos 18 imperatores recte et ordine et ex voluntate senatus fecisse, quod Saguntum restituerint civesque Saguntinos servitio exemerint; quaeque alia eis benigne fecerint, ea senatum ita voluisse fieri; donum permittere ut in Capitolio ponerent. locus inde 19 lautiaque legatis praeberi iussa, et muneris ergo in singulos dari ne minus dena milia aeris. legationes deinde ceterae in 20 senatum introductae auditaeque. et petentibus Saguntinis, ut, 21 quatenus tuto possent, Italiam spectatum irent, duces dati litteraeque per oppida missae, ut Hispanos comiter acciperent.

Tum de re publica, de exercitibus scribendis, de provinciis 22 relatum. cum Africam novam provinciam extra sortem P. Sci- 40 pioni destinari homines fama ferrent, et ipse nulla iam modica gloria contentus non ad gerendum modo bellum sed ad finiendum diceret se consulem declaratum esse, neque aliter id fieri 2 posse, quam si ipse in Africam exercitum transportasset, et acturum se id per populum aperte ferret, si senatus adver

[blocks in formation]

17. fidei socialis utrimque servatae] die Treue der Saguntiner wurde sprichwörtlich; dafs durch Wiedererbauung der Stadt eine entsprechende Gegenleistung geboten sei, hörten die Römer gern, damit sie nicht in der Schuld der Saguntiner geblieben zu sein schienen.

19. locus

caverent, ne minus daretur; öfter in ähnlicher Weise elliptisch; vgl. 30, 37, 6 obsides darent, ne minores quattuordecim annis; ebenso ne plus u. ne amplius.

21. irent] im Deutschen mit Hinzutritt des "Hülfsverbums: dafs es ihnen gestattet werden möchte (ire liceret) ebenso c. 45, 13 ut dilectum haberet = habere liceret und ut acciperet accipere liceret. c. 39, 22-45, 12. Beratungen über den ferneren Operationsplan; Spiele.

=

[ocr errors]

c. 40, 1. destinari] durch das Gerede des Volkes ihm im voraus bestimmt würde, vgl. c. 38, 10 Africam ei - provinciam destinabant. von Mund zu Mund trugen", man sagt sowohl homines fama ferunt aliquid, vgl. 23, 31, 13, als fama fert aliquid = das Gerücht, die öffentliche Meinung verbreitet, vgl. 1, 45, 2. 2, 7, 6.

fama ferrent] lautia],,Quartier und Verpflegung"; so stets mit allitterierender Formel zur Bezeichnung der Gesandten von Staats wegen erwiesenen Gastlichkeit; noch vollständiger 30, 17, 14 aedes liberae loca lautia; die Sorge für die Verpflegung der Gesandten lag den Quästoren ob.

ne minus] ne durch ein vorschwebendes Verbum des Befehlens veranlafst ita iussa dari, ut

=

2. acturum se id per populum] er werde ein Plebiscit durchsetzen, welches ihn von dem Gehorsam gegen den Senat entbinde.

aperte ferret],,offen kundthat"; vgl. das häufige palam ferre 22, 29, 6.

saretur id consilium haudquaquam primoribus patrum cum placeret et ceteri per metum aut ambitionem mussarent, Q. Fabius Maximus rogatus sententiam: „scio multis vestrum 3 videri, patres conscripti, rem actam hodierno die agi, et frustra habiturum orationem, qui tamquam de integra re de Africa 4 provincia sententiam dixerit. ego autem primum illud ignoro, quem ad modum certa iam provincia Africa consulis viri fortis ac strenui sit, quam nec senatus censuit in hunc annum pro5 vinciam esse nec populus iussit; deinde, si est, consulem peccare arbitror, qui de re transacta simulando se referre senatum ludibrio habet, non senatorem, qui, de quo consulitur, 6 suo loco dicit sententiam. atque ego certum habeo dissentienti mihi ab ista festinatione in Africam traiciendi duarum rerum 7 subeundam opinionem esse: unius, insitae ingenio meo cunctationis, quam metum pigritiamque homines adulescentes sane

2, 54, 10. 24, 32, 1 u. 22, 14, 15 haud dubie ferebant.

id consilium] Wiederaufnahme und Zusammenfassung der eben erwähnten Pläne des Scipio; regelrecht hätte die Periode weitergehen müssen: improbantibus id consilium primoribus patrum Q. Fabius Maximus.

primoribus patrum] es sind die Häupter der Scipio feindlichen Partei. primores hat fast stets einen näher bestimmenden Genitiv bei sich: primores patrum, equitum u. a.; es ist in Dekade 1 sehr häufig, in den folgenden Dekaden immer seltener. vgl. d. Anh.

mussarent],,murrten"; aus Furcht oder Eigennutz nicht offen zu widersprechen wagten; vgl. 1, 50, 3 clam quidem mussitantes. 7, 25, 1 mussantes inter se rogitabant. 33, 31, 1 clam mussantes carpebant.

3. Rede des Fabius. A. Einleitung (§ 3-14). a. Nachweis der Notwendigkeit der Beratung (§ 3-5). b. Nachweis der Berechtigung und Unparteilichkeit des Redners (§ 6—14).

[blocks in formation]
[blocks in formation]

5. simulando se referre ludibrio habet],,durch einen Scheinantrag zum besten hat", vgl. 24, 34, 16 ludibrio esset; weil der Beschlufs in jedem Falle resultatlos geblieben wäre.

suo loco] in der ihm zukommenden Reihenfolge, vgl. c. 45, 6 quo minus suo quisque loco rogatus sententiam diceret. Fabius als princeps senatus spricht zuerst.

6. certum habeo] nicht ciceronianisch; bei Liv. oft, vgl. 36, 28, 4 certum habeo, te imprudentia labi. 39, 15, 6. 42, 40, 9. 44, 14, 13. 38, 5. 39, 7.

duarum rerum subeundam opinionem],,ich mufs einen doppelten Verdacht auf mich nehmen", vgl. 42, 40, 3 orationis acerbitatem subibo.

7. homines adulescentes] dieselbe Verbindung 2, 18, 10 veniam erroris hominibus adulescentibus darent. Die attributive Anwendung von Substantivis ist bei Liv. verbreitet; vgl. 1, 26, 2 soror virgo. 2, 4, 1 adulescentes liberi. 2, 6, 2 cum liberis adulescentibus. 24, 26, 2 cum filiabus virginibus.

appellent, dum ne paeniteat adhuc aliorum speciosiora primo aspectu consilia semper visa, mea usu meliora; alterius, ob- 8 trectationis atque invidiae adversus crescentem in dies gloriam fortissimi consulis. a qua suspicione si me neque vita acta 9 et mores mei neque dictatura cum quinque consulatibus tantumque gloriae belli domique partae vindicat, ut propius fastidium eius sim quam desiderium, aetas saltem liberet. quae enim mihi aemulatio cum eo esse potest, qui ne filio quidem meo aequalis sit? me dictatorem, cum vigerem adhuc viribus 10 et in cursu maximarum rerum essem, recusantem nemo aut in senatu aut apud populum audivit, quominus insectanti me magistro equitum, quod fando nunquam ante auditum erat, imperium mecum aequaretur

rebus quam verbis adsequi 11

malui, ut, qui aliorum iudicio mihi comparatus erat, sua mox confessione me sibi praeferret : nedum ego perfunctus ho- 12

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

9. neque dictatura] „eine Diktatur"; unus, semel, primum fehlt stets, wenn verschiedene Ämter desselben Beamten oder ein zum erstenmal gewählter Beamter anderen gegenüber genannt werden. 25, 5, 3 duobus consulatibus et censura insignis. 7, 3, 3 C. Genucio L. Aemilio

iterum consulibus.

propius fastidium] die Adverbia propius und proxime haben stets den Accusativ; vgl. 30, 12, 17 (cum) propius blanditias iam oratio esset, die Adjectiva propior und proximus meistens den Dativ 26, 44, 3 propiores subsidiis; vgl. c. 15, 9.

aetas saltem] saltem wird stets unmittelbar hinter das Wort gestellt, zu dem es gehört; meistens geht ihm im Vordersatz si non Voraus; vgl. 38, 53, 4 si non venerabilis, inviolata saltem.

10. cum vigerem adhuc viribus] mit beabsichtigter Allitteration, wie auch vis vigor, vivere vigere gern verbunden werden; vgl. 27, 16, 1 vigore ac viribus. 42, 11, 6 viribus vigeat.

[ocr errors]
[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]
« IndietroContinua »