T. LIVII PATAVINI HISTORIARUM AB URBE CONDITA LIBER III. BREVIARIUM. CAP. 1. Tribuni iterum agitant legem agrariam adjutore Tib. Æmilio consule: sed hujus collega Q. Fabius concordiam tuetur dato consilio coloniæ Antium deducendæ. 2. 3. Q. Fabius 11. cos. devincit Æquos, qui ad Urbem quoque terrorem pertulerant. Censa civium capita 104214. præter orbos orbasque. 4. Ecetra et Antium deficiunt ad quos. Ab his Sp. Furius Fusus consul pulsus in castris obsidetur: quibus subsidio pro consule T. Quintius mittitur cum Latino Hernicoque exercitu. 5. Furius, eruptione e castris facta, vulneratur, et frater ejus circumventus perit. Castra obsidione liberantur, et fugientes Æqui a Postumio consule, et deinde a Quintio, cæduntur. Portenta, feriæ, et supplicationes. 6. 7. Pestilentia Urbs affligitur. Æqui et Volsci populantur Hernicos, Romanos, Tusculanosque agros. Moriuntur consules multique et nobiles et ignobiles. Supplicationes. 8. Ingentes Equorum Volscorumque strages editæ. 9. C. Terentillus Arsa trib. pl. rogationem fert, ut quinque viri creentur legibus de imperio consulari scribendis. Absentibus consulibus atrociter in eum invehitur Q. Fabius præf. Urbi. 10. Lucretii cos. triumphus et Veturii collegæ ovatio. Lex Terentilla ab toto relata collegio. Volsci et Æqui rebellant. Tribuni in foro vociferantur. 11. Patres legem et tribuni delectum impediunt. Kæsone Quintio duce sæpe foro pelluntur tribuni et plebs. Ei capitis dies dicitur ab A. Virginio: quo tamen ferocia ac temeritas juvenis magis augetur quam imminuitur. 12. Die demum judicii prensat singulos, et deprecantur pro eo L. Quintius Cincinnatus pater, T. Quintius Capitolinus, aliique necessarii, principes civitatis. 13. Renm præter invidiam premit falsum testimonium M. Volscii Fictoris tribunicii, qui fratrem suum ab eo necatum dicit. Virginius illum in vincula duci, sed reliqui tribuni vades publicos dari jubent. Kæso in exi lium abit, et pater omnia bona divendere cogitur. 14. Tribunis, quoties de lege agunt, cum ingenti clientium exercitu resistunt Patres juniores, maxime sodales Kæsonis. 15. Exules servique, duce Ap. Herdonio Sabino, nocte Capitolium occupant. 16. Multi variique timores. Tribuni vanam hanc belli imaginem esse putant, ad avertendos ab legis Terentillæ cura plebis animos, et arma poni jubent. 17. P. Valerius Publicola cos. increpat tribunos, et vis ultima imminet. 18. Tusculani Romanis auxilium ferunt, et pars civium, auctoritate consulis mota, arma capiunt. Capitolium recuperatur; sed Valerius in pugna cadit. 19. In locum ejus sufficitur L. Quintius Cincinnatus, qui assiduis concionibus tribunos plebemque non vehementius quam Patres castigat. 20. Tribuni minantur, se impedituros delectum : sed Quintius eo non opus esse dicit, cum multi in verba Valerii juraverint. Religio Romanorum. 21. Tribuni cedunt; at iidem reficiuntur, quod modo vetitum erat SCto. Hinc et Patres L. Quintium consulem refici cupiunt, qui acerrime in eos invehitur. 22. Q. Fabius Vibulanus 111. cos. Volscorum castra ad Antium expugnat. 23. Tusculana arx, ab Æquis capta, ope Romanorum recipitur, et hostes, sub jugum missi, domnumque se recipientes, a Fabio ad unum omnes occiduntur. Tum consules populantur Volscos et Æquos. 24. Tribuniciæ actiones. M. Volscio, qui falsus testis in K. Quintium extiterat, dies a quæstoribus dicitur. Lustrum decimum. Capita civium 117319. censa. 25. Æqui bellum denuo inferunt Romanis duce Graccho Clælio, et legatos Rom. ludibrio habent. 26. Sabini prope ad mœnia Urbis infesta populatione veniunt. Tum plebs nomina dat, reclamantibus tribunis. Castra L. Minucii cos. ab Æquis obsidentur. Hinc L. Quintius Cincinnatus dictator dicitur, et ab opere rustico, cui intentus est, in Urbem deducitur. 27. Is propere delectum habet et Algidum proficiscitur. 28. Circumvallat deinde Equos, et sub jugum mittit. 29. Prædam omnem suo tantum militi dat, et Minucium jubet legatum esse. Tum dictator triumphat, et judicium habet de M. Volscio, qui damnatus Lanuvium in exilium abit. Egregia pugna C. Naucii cos. cum Sabinis ad Eretum. Iidem tribuni quintum refecti. Capitolium lustratum propter lupos in eo visos. 30. Decem tribuni plebis creati, bini ex singulis classibus. Æqui et Sabini bellum reparant. 31. Annona laboratur. Lex Icilia fertur de Aventino publicando. T. Romilius et C. Veturius coss. prædam ingentem, in Algido partam, vendunt, et damnantur. De legibus convenit, sed earum latores non nisi ex Patribus creari placet. Legati mittuntur Athenas, qui leges Solonis describant, aliarumque Græciæ civitatum instituta juraque noscant. 32. Fames et pestilentia. Redeunt legati cum Atticis legibus. 33. Decemviri legibus scribendis creantur sine provocatione, et soli e magistratibus. Regimen penes Ap. Claudium, et XII. fasces per x. dies penes præfectum juris. Moderatio decemvirorum. 34. Legum x. tabulæ proponuntur perferunturque comitiis. Duos adjici placet, ut absolvatur corpus juris Rom. 35. Comitia decemviris iterum creandis in trinum nundinum indicta. Eorum habendorum munus injungitur Ap. Claudio minimo natu, et ambitioso, qui semet ipse cum aliis creat. 36. Decemviri novi Idibus Maiis ineunt magistratum, et subito omnes cum duodenis fascibus prodeunt. Eorum superbia et tyrannis. 37. Duæ legum tabulæ ad decem prioris anni adjiciuntur; sed mentio comitiorum nulla fit. 38. Annus III. decemvirorum. Sabinorum incursio in agrum Rom. et Æquorum in Tusculanum. Decemviri in curiam citant Patres, qui, jam diu haud consulti, tantum non omnes in agris sunt, et conveniunt frequentes. 39. Asperæ sententiæ et vociferationes Patrum, præcipue L. Valerii Potiti et M. Horatii Barbati. 40. C. Claudii et L. Cornelii Moluginensis orationes, precibus, quam jurgio, similiores. In præsentia omnia præter bellum omittenda censent. 41. Decemviri propositum tenent, et delectum habent silentio Patrum. Ap. Claudio et Sp. Oppio imperium in Urbe, reliquis decemviris bellum in Sabinis et Æquis mandatur. 42. Milites Rom. ducibus infensi, ab hostibus vinci se patiuntur. 43. L. Siccius in Sabinis jussu decemvirorum, sed haud inultus, interficitur a militibus. 44. Ap. Claudius Virginiæ, L. Virginii filiæ, stuprandæ libidine capitur, et M. Claudio clienti negotium dat, ut virginem, L. Icilio tribunicio desponsam, afferat in servitutem. Advocati puellæ postulant, ut res integra in patris adventum differatur. 45. Decretum Appii. Icilii cum eo disceptatio. 46. Appius judicium differt in posterum diem, et collegis in castra scribit, ne Virginio commeatum dent. Sed hic eo jam sumto profectus erat, per velociores nuntios certior factus de periculo filiæ. 47. Virginius sordidatus, comitantibus filia, Icilio, matronis, et advocatis, opem Quiritium implorat, et in Appium, vindicias decernentem secundum servitutem, acerrime invehitur. 48. Decemvir, alienatus ad libidinem animo, lictorem mittit, qui summoveat turbam, et viam det Claudio ad prehendendum mancipium. Tum Virginius orat, ut, priusquam filia abducatur, liceat sibi cum ea et nutrice colloqui. Data venia, seducit filiam ad tabernas Novas, et cultro ibi arrepto lanii pectus ejus transfigit. Deinde via ferro facta ad portam pergit in castra. Vociferantur Icilius Numitoriusque, puellæ sponsus et avunculus. Clamitant matronæ. 49. Appius arripi jubet Icilium, quem multitudo ejusque duces, Valerius et Horatius, tuentur. Tandem, fracto animo, profugit in vicinam domum, et Oppius senatum vocari jubet. 50. Motus in castris a Virginio excitus. Exercitus Romam proficiscitur, et Aventinum in montem secedit. Mittuntur eo tres legati consulares; et multitudo conclamat, se non aliis, quam L. Valerio et M. Horatio, daturos responsum. 51. Huic exercitui conjungitur alter in Sabinis, et ab utroque creantur x. tribuni militares, ex his vero duo, qui summæ præsint rerum, M. Oppius et Sex. Manilius. 52. M. Duilio suadente plebs et exercitus in Sacrum montem ex Aventino transeunt. Decemviri, consensu Patrum victi, futuros se in eorum potestate affirmant. 53. Valerius Horatiusque cum plebe agunt de conditionibus reditus, et æquas laudant postulationes, sed supplicia decemvirorum deprecantur. 54. Decemviri abdicant se magistratu, et plebs reversa, Pontifice Max. comitia habente, x. tribunos plebis (Virginium, Icilium, Numitorium, Duilium, C. Sicinium, &c.) creat in pratis Flaminiis, quem postea circum Flaminium appellarunt. 55. Per interregem consules creantur L. Valerius Potitus et M. Horatius Barbatus. Ab his latæ leges: ut, quod tributim plebes jussisset, populum teneret: ne quis ullum magistratum sine provocatione crearet: ut, qui tribunis plebis, ædilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset: ut SCta in ædem Cereris ad ædiles pl. deferrentur. 56. Virginius diem dicit Appio. Is provocat ad populum et majorum merita in remp. commemorat. 57. Jussu Virginii in carcerem conjicitur. Latinorum Hernicorumque legati gratulatum de concordia Patrum ac plebis Romam veniunt, et coronam auream in Capitolium ferunt parvi ponderis. Delectus edicitur ad bella cum Sabinis, Æquis, Volscisque gerenda. Leges XII. tabularum in æs incisæ in publico proponuntur. 58. C. Claudius supplicium Appii deprecatur. Hic vero, spe incisa, ante prodictam diem mor. tem sibi consciscit. Sp. Oppius accusatus in vinculis moritur. Reliqui decemviri et M. Claudius, assertor Virginiæ, exilii causa solum vertunt. 59. Moderatio M. Duilii trib. pl. 60. 61. Æqui Volscique vincuntur a Valerio, 62. 63. et Sabini ab Horatio. Senatus maligne in unum diem supplicationes decernit. Consules, sine auctoritate senatus, populi jussu triumphant. 64. Eosdem tribunos pl. refici vetat M. Duilius, qui comitiis præest, et, tribunis v. creatis, totidem collegas ab his cooptari jubet. 65. Cooptati duo etiam patricii consularesque. Rogatio a L. Trebonio, trib. pl. infesto Patribus, lata, ut, qui plebem Rom. tribunos plebi rogaret, is usque eo rogaret, dum decem faceret. Coitiones tribunorum adversus juniores Patrum oriuntur; et ab his injuriæ fiunt plebi ipsisque tribunis. 66. Dies alicui nobilium dicta, et nova certamina. Hinc Equi Volscique arma capiunt et populabundi accedunt ad ipsa Romæ monia. 67. 68. T. Quintii Capitolini IV. cos. oratio ad populum severissima. 69. Ea non modo Patribus, sed et plebi accepta. Delectus habetur. 70. Volsci Equique vincuntur. Aricini atque Ardeates, qui de ambiguo agro sæpe bello certaverant, judicem populum Romanum capiunt, isque, reclamantibus frustra consulibus Patribusque, agrum sibi adjudicat, quia P. Scaptius, magno natu homo de plebe, dixerat, eum fuisse finium Coriolanorum, captisque Coriolis jure belli publicum populi Rom. factum. 71. 72. 1. ANTIO capto, Ti. Æmilius et Q. Fabius consules fiunt." Hic erat Fabius Quintus, qui unus 1a extinctæ ad Cremeram genti superfuerat. Jam priore consulatu Æmilius dandi agri plebi fuerat auctor. Itaque secundo quoque consulatu ejus et agrarii se in spem legis erexerant," et tribuni rem, * A. U. C. 286. NOTE a Qui unus] Vide lib. 11. c. 50. + Unus extinctæ, &c.] Fictam hanc totius Fabiæ gentis extinctionem ostendimus ex Dionysio ad c. 50. supe rioris libri. J. Clericus. b Agrarii se in spem legis erexerant] Agrarii sunt plebeii qui agros sibi ad sublevandam inopiam dari cupiebant. Ideo 'agripeta' dicti a Cic. |