ratione minime alieni videntur, quomodo habendi, mox 12 aperiam: fed primo,quod peculiare a me notatum fit in fimilibus ægris, patefaciam. Habeo enim nunc, & alias habui alios nonnullos hypochondriacos , quos circa agibilia manifefte infanire nunquam competi; fed tan tummodo leviorum rerum non jufto timore illos deti neri cognofco, & imaginationes quafdam circa morbi accidentia pati, ex quibus intelle&us eorum, vel leviufculum, & nullius momenti dolorem ut aliud quodvis le ve fymptoma, pro ingenti, gravi, intolerabili, atque immedicabili judicat. Habent præterea quandam mentis inconftantiam, ex qua diverfimode aniini paffionibus agi tantur, ita ut quem modo amant & expetunt, non mul to poft odio habeant ac refpuant; modo quid intenfe cupiunt, paulo poft iftud ipfum fi poffederint, negligunt; plurimum mærent, fed interdum quoque latiores apparent, ac denique modo amicorum colloquia expetunt, modo ab iis abhorrent, & fic in cæteris, quæ tamen omnia, ut dixi, nihil illis circa agenda obeffe unquam notavi. Itaque adhibito Medicorum judicio, ac judicis etiam arbitrio, ubi de particularibus fententia ferenda eft, ad plura tales fufficere non negantes, decernendum, an a quibufdam eliminandi veniant, ut exempli gratia, a promotione ad Sacra, a publici officii adminiftratione, 13 & hujufmodi, quæ non folum denegari poffent fortafle habito refpectu ad præfentem eorum ftatum, fed maxime refpicientes aptitudinem, quam habent, ut facile infaniant. Notandum tamen, (quod & fupra admonui) me hic temper locutum de Melancholia, id eft de delirio hypochondriaco, non vero de hypochondria co affectu; nam hypochondriacus affectus quoddam eit morborum hypochondriacorum; at Melancholia hypo pochondriaca eft quædam Ipecies affectus hypochon driaci; ut in libro proprie de morbis hypochondriacis, a lias declaravi, unde qui affectu tantum hypochondria co, non vero Melancholia hypochondriaca afficiuntur quoad mentem, inter maxime lanos connumerandi, ut jam dixi.

Cæterum loquendum jam eft de iis, qui fuæ demen tiæ dilucida habent intervalla, circa quos illud unum, ut fciamus, decet, in quibuinam dementiis fperari poffit, Agrum habuifle, vel habere potuiffe hæc dilucida 14 intervalla; & antequam hoc determinetur, notandum; in quibufdam dementiis hæc intervalla manifeftiffima, ac vera, in aliis nonnifi obicura, & apparentia; tales enim dementiæ remittere potius dici poffunt, quam in 15 termittere. Ergo harum quæitionum ordinem fequuti, dicamus primo, quod in rationis diminutione, confide rata in pueris, non habent locum dilucida intervalla, etiamfi prudenter agant, fapienterque loquantur, ut dixi alias in barum quæftionum lib. 1. tit. 1. q. 3. n. 26.

16

17

18

19

20

21

Secundo, ex fenio delirantes non habent fui delirii dilucida intervalla, nec unquam refipifcunt: ratio eft, quia caufa delirium excitans non folum non minustur tempore, fed intenditur, & augetur, unde & effectum capere incrementum neceffe eft.

Tertio, mulieres circa intelle&us imbecillitatem, quæ ex fexus culpa illis evenit, nunquam proficiunt, neque unquam naturalis rationis diminutione, qua detinentur, expoliantur; ratio eadem, quæ in pueris, quia ruditas illa naturalis eft, non adfeititia; neque habent fufficiens tem calorem, qui poffit intellectum perficere, ut pue ri, qui procedente ætate ruditatem intellectus exuunt, & prudentiores, ac fapientiores evadunt.

Quarto, non habent dilucida intervalla eorum amentiæ, quos ignorantes, & craffæ farine homines nominavimus, neque obliviofi, nec denique fatuorum genus ullum, quod vel a natura, vel a morbo, vel ab ætate procedat. Differunt tamen qui a natura fatui funt, aut ab ætate, ab illis, qui a morbo infatuantur, quia po fteriores ii a fatuitate liberari poflunt, illi vero nequa quam.

Quinto, non habent intervalla fue imperfectionis Intellectus muti fimul, & furdi a nativitate, cum eadem ratio in iis dominetur, quæ in aliis, qui a natura fas tai funt.

Sexto, Ebrii unam acceffionem habent, neque inter medio tempore per intervalla refipifcunt, durat enim in iis delirium, quoufque vini potentia evincatur, & edometur.

Septimo, Lethargici, Comatofi, & Carotici non habent ullas fuæ infaniæ interpolationes; ratio eft, quia caufa cerebri inftrumenta occupans, femper præfens exi. ftit; durante vero caufa durat effectus.

Odavo, Iti a fulmine, Attoniti, Congelati, feu Ca

taleptici non habent dilucida intervalla: ratio eadem, quæ in fuperioribus.

Nono, Phrenetici unam tantummodo habent acceffio za nem, & nunquam, nifi omnino fanentur, ad fanam men. tem per intervalla redeunt. Ratio non abfimilis eft cum fuperioribus, caufa enim præfente,, necefle eft effectum durare..

Decimo, idem event in Hydrophobis, feu rabio- 23 fis; quia tota fanguinis mafia infecta eft, cujus vitio

delirant.

Undecimo, idem ob eandem caufam evenit in his, 24 qui ex affumpto veneno vel infatuantur, vel quovis modo infaniunt.

Duodecimo, dementia eorum, qui ex morbis longis 25 in eam incidunt, non habet interpolationes. Ratio eft, quia a longitudine, & vehementia morbi abfumptis (pi ritibus, intemperies quædam in ipfo cerebro eft introducta, a qua morbus continuus fit, non interpolatus. In cæteris autem dementiis omnibus five illæ effentiales fint, five fecundarii morbi, fperare licet dilucida intervalla; poflunt enim remitti & intendi; fed manifeftiffime remittunt Melancholia fpecies omnes, præci pue vero Hypochondriaca, Ecftafis, Epilepfia, Apo- / plexia (quando non fuerit fortis) Lycanthropia, per cullio Fanatica, Furor uterinus, uteri fuffocatio, & his fimiles. Obfcure vero furor, feu mania, præfertim cum eft inveterata, Dæmoniacorum (pecies omnes, & hujufmodi.

Itaque ii, qui manifefta habent dilucida intervalla, 26 in plerifque, ut fani habendi, fi modo nonnulla excipias, de quibus in fingulis quæftionibus egimus, quod tam in præjudicialibus , quam in favorabilibus locum habebit; in favorabilibus enim exempli gratia, patet, quod tales teftari poffunt: I. furiofum, S. fi vero, C. qui teft. fac poff. in præjudicialibus autem, quia non 27 excufantur a pœna, fi delinquant. Caball. Refolut. crim. 28 Cent. 2. caf: 297. numero 38 at ii, qui tantum remif- 29 fiones, non intermiffiones dementiæ habent, ex mea fententia, ut infani judicandi, fi modo paucula quædam excipiamus, quæ non omnino mentem fanam requirunt.

Quomodo tandem cognofci poffit, an actus a demen- 30 te factus, qui dulucida habet intervalla, fit tempore intermifla dementiæ celebratus, docet Alex.confil. 141. n: 8, vol. 3. & Menoch. de Arbit, jud. lib. 2. cafes. 28. & vide ad hoc Mafcard. de probat. conclus. 39. vol. 1. per sot. Ac facile patet ex qualitate ipforum actuum, qui fi fanæ menti conveniunt, fanum hominem denotant, & actus dilucidis intervallis facti præfumuntur, Rot. in Mṛlevitana Jenut. 14. Junii 1647. curam. Bichiu: unde non fuffi cit ad invalidandum aliquem actum civilem, talem fu:fse dementem, nam potuit talis actus fieri dilucido in tervallo, ut advertit cit. Rota ibid.

M

De fuffocatis ex utero, & ex utero furentibus.

Ulieres, non fecus ac viri, omni dementia (pecie tentantur, quanquam, ut ex Aretæo, & Avis cenna tradit Mercurial. Ju practice, lib. 1. cap. 10. Melancholicæ de raro evadunt, aut faltem minus quam z viri, Melancholiæ morbo tentantur: contra quam tamen affertionem facit Hippocratis auctoritas in libello de his, que ad virgines spectant, ubi mulieres ob animi demiffi, & pufilli naturam, frequentius quam viros, defipien& vanis terroribus apprehendi tradit. Patet etiam pro lingulis viris dæmoniacis (qui in Melancholico- 3 rum quoque claffe connumerantur) fexcentas mulieres 4

tia,

Dæmonio oblideri, ut Codronch. de morb.venef.lib.2.c. 8. Sit tamen quomodocunque, illud certum eft, mulie5 res ex melancholia morbo infanientes, multo pejus habere, quam viros; intenfius enim & magis irremedia biliter infaniunt. Sed præter dementias, quæ ipfis cum viris communes exiftunt, duobus morbis obnoxie funt, ex quibus per confenfum cerebri cum utero delirio tentantur: horum alter illis adeo familiaris eft, ut nihil fupra; alter vero earum quidem proprius, non tamen ita familiaris ac frequens.

6

Prior utevi fuffocatio eft, feu ejufdem afcenfus, & frangulatus, ut nonnulli dicunt, qui illis familiariffi. inus exiftit, ut experientia docet, & notat Mercurial. 1.4. de morb. mut. cap. 22. & alii Autores Gynæciorum: alter eft uterinus favor. In priori, de quo antea verba 7fecimus, mulieres vel tanquam mortuæ, fi magnus morbus fit, vel femimortuæ, fi magnus morbus non fit, jacere folent: loqui non poffunt, fed tamen audiunt, ac facile quæ allantes loquuntur, percipiunt, & interdum, ut in nonnullis adnotavi, mutibus interroga tæ refpondent; quod & in Polemarchi uxore adnota tum ab Hipp. in Epid, text. 40. & a Vallefio in aliis, ut alle in ejus particule commento teftatur; imo etiam Aranfacto paroxifmo, audita referunt, tefte Mercur. ubi fupra: unde concludit ille, fervari in ipfis memoriam; 8 ratione vero deficere eas dubium non eit, tametfi Alfaharavius Medicus Arabs, Pract. tract. 25. Sect. 2. c. 12. tradens differentiam inter Epilepticas, & fuffocatas ex utero, dixerit, fuffocatas in ratione non deficere, Epilepticas autem maxime; cujus dictum ex mea fententia ita interpretandum eft, ut fuffocatæ non deficiant 9 in ratione extra paroxyfmum, ut Epilepticæ, quæ ut fuo loco diximus, a paroxyfmo excitate, quafi demen tes, ac ftolide apparent: vel dicendum, quod non ita intenfe a ratione abalienantur, ut epilepticæ. Ex qui bus concludamus, quod fuffocatæ ex utero quamdiu paroxyfmo detinentur, tanquam mortua, & abfentes 10 cziilimandæ fint, & etiam fi nutibus ad interrogata refpondere poflent, tamen nihil validum debeat ab ipfis procedere, fi quid recte nutibus celebrari poffit, quia a ratione, in paroxyfmo alienæ funt, extra quod nihil impedit, quo minus ut fanæ mentis homines habeantur. 11 Porro Furor uterinus, qui polterior morbus erat mu lierum proprius, et uteri pljus fuperexcalfactio cum delirio circa Venerem, & ad eam pertinentia; in cam enim adeo acutis ftimulis exagitantur, ut in furorem agantur; garrulæ enim evadunt, & circa Venerem quam plurima effuciunt; de quo affectu, ut de fuperiore quoque, fi quis plura fcire defiderat, practicos adeat in propriis capitibus, præcipue vero Auctores Gynæcio rum, five de morb. mul. & inter recentiores & noviffi mos, Hucher. de flevil. lib. 2. c. proprio, & Varand. lib. 1. de morb. mul. c. 5. [Roder. a Caftro & alios. ]

12

I

Cæterum ratio in his non minus quam in maniacis, & furentibus oblæfa eft; imo & hic morbus nihil aliud eft, ut ipfum nomen innuit, nifi furor, feu mania, ex uteri vitio excitata. Itaque in his quoque omnia locum habebunt, quæ in illis procedere diximus, neque plura circa id afferenda.

quorum prima illa eft, quod femel furiofus femper præfumatur furiofus, & contrarium tenenti incumbat onus probandi fanam mentem. Archid. in c. filii, n. L. de bær. Alexand.conf. 92. n.6. vol. 5. Dec. in l. fi furiofum, n. 24. C. qui teft. fac. poff. Petr. a Biax. in direct, elect. p. 1. c. 15. nu. 3. vide adducta per Mafc. concl. 93, num. 1. Altera eft, quod demens de præterito, præfumatur etiam demens de præfenti, Farinac. confil. crim.conf 51. 2. 14. Cum tamen z demens nullus præfumatur, fed potius, fanæ mentis. Rota in Romana hæreditatis de Aigonis 1624. coram Manzaneda n.11. & in Melitenf. jam cit, n. 2. & in Tiburtina Hæredi. 3 tatis 1637. coram Carillo, nu. 17. Videbatur has conclu fiones firmare alia non abfimilis, nec minus quam fuperiores accepta, quæ vult, quod qui olim aliqua ægri- 4 tudine laboraverit, etiam hodie æger præfumatur; præ. fertim quia declarant DD ut procedar in ægritudine naturaliter durabili. Alc. de præsumpt. regul. 2. prafump. 19. n. 1. & 3. Mafcard. de probat. conc. 896. n. 1. vol. 2. at tales ægritudines abfque dubio funt furor, & dementia: ergo jure pofterior hæc conclufio de his quoque verifi

catur.

Priorem tamen conclufionem, quæ, ut dixi, cum po fterioribus coincidit, licet plures Doctores acceprave rint, alii tamen non approbarunt, & habes utriufque fententiæ fautores apud Mafcard. ibidem concl. 825. a n. 1. ad plures feq. qui etiam ex nonnullorum Doctorum opinione decidit, quando, & in quibus cafibus ea conclufio acceptanda.

Nos qui rei naturam ob Medicinæ fcientiæ cognitio nem facilius affequi poffumus, ejus conclufionis verita tem patefaciemus, & nonnullas breves regulas trademus: quarum prima ea fit: Ea conclufio non habet locum in dementiis, quæ cum febre eveniunt, aut cum alio morbo, quem febris concomitetur, ut in phreni tide, lethargo, & hujufmodi. Speciatim vero in phrenitico non habere locum hanc conclufionem, ex Mafc. aflerit Actius de Inf. p. 2. liut. P. verb. Phrenitici, num. 3. Non habeo pro hac regula alios Jurifconful tos quos in teftimonium adducam, non deeft tamen ratio: nam aliter fete re habente, omnes homines, aut potior faltem pars, furiofi & dementes præfumerentur; quis enim eft, qui aliquando delirio in febre non la beraverit, aut qui morbo aliquo, ex quo rationem læ 1am habuerit, nunquam fuerit detentus? Adde eriam rationem ex rei natura defumptam, quæ talis eft: Deliria, auf dementiæ in febribus, funt earundem febrium fymptomata; recedente ergo febre, ipfas etiam recedere pecefle eft: at febres, ut plurimum in longum non protrahuntus, præfertim eæ, in quibus tam magna ap parent fymptomata, neque etiam de facili revertuntur. Sed fubvenit nunc ex Jurifconfultis alter, quem adducam ad hanc regulam firmandam, nempe Jo. Aloyfium Ricc. in pract. var» refolut. 386. nu.7.in fin. qui bene hanc regulam declarat.

Secunda regula. Non poteft ea conclufio locum ha- 6 bere in dementiis momentaneis, aut quæ non longo tempore durare folent, & vide eirca hanc regulam allata a Malcard. ubi fupra n. 8. & feq. nam ad hoc ut ca conclufio verificetur, neceffarium eft probare aliquem fuifse furiofum per aliquod tempus fucceffivum, ut per menfem, aut annum.

non

Tertia regula. Non procedit ea conclufio in demen- 7 tiis, quæ per confenfum aliarum partium fiunt, ex morbo per effentiam in cerebro exiftente: quanquam enim furor, & fimiles paffiones durare præfumuntur teftimonio DD. quos adducit Mafc, ib. num.3. Patil. de Refign. benef. lib. 3. q.8. n. 11. ita ut verum omnino fit id, quod Caftr. dicebat in l.qui Teft. §. Nec furiofus, nu. 8 3. de Teft. nimirum quod qui aliquando infanire cœpit, 9 vix unquam ad fanam mentem redeat: tamen hoc de dementis intelligendum, quæ per eflentiam, & ex proprio cerebri morbo abfque febre eveniunt.

Quarta regula. Ea præcipue conclufio locum habere 10 poteit in omnibus melancholia fpeciebus, in Mania, in Apoplexia, in Epilepfia, in Dæmoniacis, & fimilibus, de quibus hoc Titulo fatis abunde, ut mihi videtur, difputatum eft.

LIBRI

2

127

I. De veneni nomine, & appellatione.

II. De venenorum divifione, & de variis venenorum affectibus.

III. De venenorum divifione juxta eorum effectus. IV. De qualitate, & quantitate veneni.

V. An venenum fic proprie dictum poffit in noftro corpore generari.

VI. An dentur certa figna affumpti veneni.

VIII. De veneni ingeniti certitudine: & de fignis diftinctivis inter unum, & aliud nonnulla reiterantur.

IX. An venenum veneno resistat.

X. An detur venenum ad tempus..

SUMMARIUM.

1 Medicorum judicio ftatur, an quis ex veneno perierit. 2 Non fufficit rei confeffio ad probandum, aliquem ex veneno periiffe.

3 Rei confeffio irrita evadit, Medicis deponentibus, veneni quantitatem, vel qualitatem non fuiffe aptam ad occidendum, & n. feq.

5 Venenandi crimen graviffimum, & gravius fimplici bomicidio.

6 Venenarii non gaudent immunitate Ecclefiæ. 7 Ob veneni fufpicionem conceditur zbori feparatio Reus mortis non poteft condemnari ad venenum assu. mendum.

Bannitus veneno interfici non poteft.

10 in puniendo delicto venenationis, non diftinguitur nobilis ab ignobili.

11 Veneni appellatio communis, & generalis.

12 Venena non folum appellantur medicamenta, quæ oc• cidunt, fed etiam que fanant.

13 Venenorum quedam bona, quædam mala..

14 Venena mala ad necandum, bona ad fanandum. 15 Venena fecundum Medicos diftinguuntur in proprie fic dieta, improprie.

16 Venenum proprie pro malo accipimus:

17 Venena proprie dicuntur, quæ femper talia funt. 18 Venenum pro venefico, & pro utili Medicamento.ac. сергит.

19 Venenavii qui.

20 Venefici proprie qui.

21 Venenum quid ex communi opinione.

22 Venenum quid fecundum Cardanum.

23 Venenum quid fecundum Avicennam.

24 Non eft de veneni effentia, ut interimat.

25 Quædam licet occidant cum assumuntur, venena ta. men non funt, & cur.

26 Pro veneno quid intelligendum bic.
27 Veneni definitio fecundum Leges.
28 Venenum, & alimentum oppofita.

'IN

QUÆSTIO I.

De veneni nomine appellatione.

N materia de Venenis, multa Jurifconfultis occurrunt quæ confilium, & fententiam. Medicorum expofcunt ; nam vel ipfis Jurifconfultis judicibus, Medici primum ae præcipue convocandi ad determinandum, an quis.ex veneno interierit, necne, eorumque Medicorum judicio standum eft. Alexand. confil. 115. num 3. lib. 3. Bol. in prac. crim. tit. de delicto, num. 7. Foller. in pract. crim. 2. c.2.rubr.ltem quod fororem venenaverit, Mascard. de probat, concluf. 1034. num. 7. Volum, 2. & alios vide relatos per 2 Guazzın. de Reor. defenf.cap. 6. num. 13. & 18. lib. I. Neque enim fatis elt ad hoc probandum etiam ipfius rei confeffio, quod nimirum dederit venenum, ita ut ob cam condemnari poffit: fed requiritur Medici vo. tum, quo definiat, an illud venenum potens fuerit ad occidendum, necne. Caball. in tract, de omn. gen. homic. n.615. & feq. & Carrer. in pract. crim. §. homicidium, n. 3 102. Farinac. Confil. 184. n. 14. 46. Nam fi Medici deponant, quod propinatum venenum malum non fuerit,

nec aptum ad occidendum, reddunt etiam rei ipfius con feffionem irritam. Guazzın. ubi fup.n. 12.infin. fic etiam de quantitate veneni fentiunt; nam fi quidem Me dici infufficientiam interimendi alicujus veneni in tanta quantitate fumpti atteftentur reum etiam confeflum 4 condemnare retardant. Bofius ubi fupr. n. 8. Non inutiliter ergo pro ipfis Jurifconfultis ad hoc de s venenis argumentum petractandum accedemus ; præcipue quia apud illos venenandi crimen graviffimum deliétum exiltimatur, ut vere eft, & gravius homicidio, .1. de ma Lef. & Mathm imo venenantes, ut proditores habene Bal. in lege Nemo Clericus, C. de fumm. Trinit. & Fids. Cathol. Farinac q. 122. part. 1. num. 4. & notavit eriann nuperrime ex Medicis Francifcus Ranchinus in Hipp. Jusjur. leg. 4. rubr. An liceat Medicis verf.Nos tamen contra, 6 ita ut tales immuritate Ecclefiæ non gaudeant. Caball. in tract. de omn. gen. homic. n. 683. Farinac. de ImmunitEcclef in appendin. 142. cap. 10. Adde his, quod propres veneni fufpicionem conceditur thori feparatio inter con juges. Cabal. ubi alias, n. 575. Plura quoque de hujus delicti atrocitate afferunt Farinac. q. 122 an. 2. tit. de bo micid. & Caball. ibid. Abhorrent enim adeo leges ab hoc. 9 delicto, ut in Juftitiæ executione veneno uti nolint; reos enim ad venenum affumendum non poteft condenari, neque ut Farinac. placet, Bannitus. poteft veneno. interimi, licet contrarium teneat Caball. ex noftris ta. men Ranchinus ubi fupra, fundam tertio, dicebat, neque flagitiofis hominibus, neque hoftibus, neque ad ntimum fupplicium damnatis licere venenum propinare.. Sed ut magis Jurifconfulti oftendant hujus delicti atrocitatem, in illo puniendo non diftinguunt nobiles ab ignobili, fed utrumque pœna furcarum mul&tari jubent, quæ ignobilibus folis irrogari folet; ita Caball. ubi fu. 10. pr. num. 611. & feqq. Multum ergo corun intereft de ve nenis perfectam habere notitiam, circa quæ plures. effe poflunt quæftiones, tam ipfis, quam Medicis. fcitu ju cundiffime, quas procedente fermone difcutiemus.

Primo tamen loco, ut ea quæ dicuntur, clariora eva: In dant,, pro noltro more, de veneni nomine, & appellatione differendum, ut fciat Lector, de quanam re pe culiariter agamus. Nos veneni appellationem commu nem efle ac generalem docemur per 1. Qui venenum ff. de verb.fignif.& per l. 3. §. adje&tio autem, ifta ff. ad Cor. nel. de Sicar. Aul. Gell. Noct. Art. lib. 12. cap. 9. Grilland. de fortileg. quæft. 12. 4. 4. Guibert. quest. Jurid, cap. 16. n. 1. & ex noltris Guaine, de venen. cap. 1. in princip. Valler. lucor. comm. lib. 3. cap. 18. Gort. in præfat, ad Nicandri Alexiph. revin, lib. 1, de venen, cap. 1. Mercurial. de venen. lib. 1. cap. 2. Sal. de febr. post. cap. 4. Neque enim ea fo xa: lum , quæ hominem interficere apta nata funt, venena. appellantur, fed ipfa quoque medicamenta, quæ cun. dem hominem fanant, eodem nomine interdum infigni.. untur; ut per capdem leg. Qui venenum, quam ad hanc ipfam rem adducit ex. noitris Cardan. lib. 1. de venen. cap. 1. idemque repetit Sal. ubi proxime: unde idcirco di.. citur, quod, attenta hac generali veneni appellatione, venenorum quædam bona, feu non mala fint; quædam vero fimpliciter mala, ut habetur in eadem leg. 3. ff. eodem. Alexand. confil. 22. n. 6. volum. 2. Alciat, in 1. qui venenum num. 4. de verborum fignificat. Grilland, de facri leg. quæft, 12. num. 4. Caball. übi jæpe, num. 606. Et ob cam rem Græci, qui tam medicamenta, quam venena

QUESTI o i

De Venenorum divifione, & de variis veneno.
vum effe&ibus.

M Edici multiplici Venenorum divifione utuntur: primo enim dividunt in ea, qua a tota fubftan1 tia, five ab occulta proprietate interimunt, & in ea, quæ folis manifeftis agunt qualitatibus, & in ea, quæ ex utroque capite noxia funt. Ea quæ a tota fubftantia 2 nocent, ut Napellus, nullam fui nocumenti caufam ma mifeftant; & ideo ab occulta, & nobis. ignota proprie tate agere ea Philofophi dixerunt. Ea quæ folis quali 3 tatibus agunt manifeftis, ut fuccus lactucæ, qui ob exu perantem frigiditatem occidit: multi noluerunt proprie venena dici; in noftro autem propofito poffunt, & debent venena vocari, cum venenorum effectus produce re poffint; caufa vero, propter quam nolunt appellari hæc venena, ea eft, quod putent plerique de effentia, veneni efle, ut adjunctam habeat occultam proprietatem, qua generi humano, ac vita contraria exiftat. Guainer, de venen. part 2. c. 6. Carrer. in questione Venen. ad Temp. notab. 1. 2. Bacc, in Prolegom. de Venen. c. 3. articolo 7. Forelt. Obf, lib. 30. 1. & 2. Schol, quæ proprie tas in "Gmilibus quidem deficit, unde excedentia in qualitate nomine tenus pofle appellari venena, voluit Car din. Ponzet. lib.i.de Venen. c. 25. imo mixta quædam, putrefacta, ut lauri femina rancida effecta, ant nuces corruptas, magis venenofa exiftimat prædictis Vene nis; quæ a qualitatis, exuperantia agunt.

S

6

7

8

Jam vero ea, quæ utroque modo noxia, funt, ut Eu phorbium, & Opium, non modo iliud ob excedentem ca lorem, hoc autem ob exuperantem frigiditatem, obeft, fed etiam quia occulta ea proprietate dotatur, qua non. folum, illud., ut Crocus, hoc vero, ut laЯuca, fi modum, excefferint, nobis, inimica funt, fed etiam ut talia, veluti cætera bmnia, que a tota fubftantia operantur. Secundo, dividitur venenum a Medicis, juxta quatuor primas, qualitates, ut quoddam calefaciendo, quoddam infrigidando, aliud vero exficcando, & fi liber, etiam. aliud humectando interficiat; nam hoc plerique non da ri credunt: hæc quidem, ut annuimus, etli, cum talia. folummodo funt, ut folis qualitatibus manifeftis operentur, proprie venena, non dicantur nabis. tamen,. quandocunque hæc occidere, vel infigniter lædere admis niftrata poffint, venena, dicenda. funt, non curantes unde effectus. fequatur, dummodo, ad ea, fequatur, & licet privata qualitate occulta, agendi venena minime effe velint doctiffimi Medici, ut Carrer. in citata queftione de venen. ad Temp. Guainer. fumm. 4. ferm. 4. c. 1. Fernel. de Abd. rer, cauf. lib. 2. cap. 15. Bacc. in Prolegom, cap、 3. artic. 7. Mercurial. ubi fupra, cap. 8. & alii fuperius ad ducti, id nos nihil omnino movere debet, neque illud. dufcutere, ad rem elt..

Tertio venena dividuntur a modo operandi, cum quædam occidant putrefaciendo, quædam congelando, alia. exulcerando, multa inflammando, alia ftrangulando; & alia aliis. modis. nocendo. Putrefaciendo occidit Lepus. Marinus, fupefaciendo opium, itemque conge lando, ulcerando, atque inflammando Arfenicum, Su blimatum, Euphorbium ;. ftrangulando, ut fungi, & fuccus Hyucca, cujus meminit diligentiffimus. Medicus. Petrus Caftellus, de quo alias, in libell. de ravioribus Plant. Hort. Farnes. cap. 2. fect. 4. & hujufmodi, de quibus, fingulis in feq.

Quarto dividuntur, quia quædam venena a Natura talia funt, ut Aconitum, cicuta, & omnia ex fe cam naturam habentia; quædam per accidens, ut nuces & lauri baccæ, cum rancidæ fiunt, carnes, aut pifces affati, & fuffocati, aur putrefacti ; quædam etiam ab. arte, ut fublimatum, aqua fortis..

Quinto, diftinguuntur venena in ea, quæ fecundum tota venena funt, ut Cicuta, Lepus Marinus. ; & ea quæ fecundum partem, ut Felis. fecundum cerebrum, Cervus fecundum caudæ extremitatem, & Vefpertilio juxta cor & linguam. Rurfus dividuntur in ea, quæ temper talia funt, ut Bufo, & ea, quæ non femper talia funt, ut rane, limaces, fungi, cum hæc aliquando in noxia fint, interdum vero maxime noxia.\

Sexto dividuntur quoque juxta corum originem: quæ dam enim ex mineralibus habentur, ut argentum vivum, arsenicum; quædam ex animalibus, ut Vipera, Torpedo. Addunt etiam nonnulli quædam ex elementis, nam & aer, & aqua videntur interdum talia eva

dere, ut hominem, non fecus ac lethale venenum inficiant, ut in peite.

Septimo, dividuntur ex modo adminiftrationis: nam je quædam per os affumuntur, quædam ab extra applican tur; & horumi quædam morfu communicantur, ut venenum viperipum, ferpentum omnium, & canis rabi di, & hujufmodi: quædam pun&tione, ut venenum Ara neorum, & Phalangiorum de his eleganter fingula [ ria exhibet Reies pag 708. q. 90. ] & alia quædam illi tu, vel tactu, quædam olfactu, quædam fimplici vilu, & auditu. Ac de prioribus quidem nullum dubium eft, de potterioribus autem multi videntur hæfitare. Minus aurem dubitatur de veneno, quod tactu inficiat, Plu tarch. Sympof. dec. s. probl. 8. Ex Odoard. Barbof. refert Majol.dierum canic. coll 21. in Dells regno arborem effe, Banenam nomine, que radices ita venenatas habet, ut tangentes ftatim perimant: fructus pro antidoto funt, ibid & alii multi tale venenum dari fatentur, ut ex recentioribus plerique, qui antiquioribus minus fortafle creduli funt. Joubert. Parad. 10. decad. 2, Mathiol- in 6. Diofcorid. in prefation. Grevin. 1. 1. de ven. cap. 1. Salius. de febr. peftilen. cap. 11. imo mirabile eft, quod narrat Calalpin. t. 3. qui eft de venenis, in fua pračt, c. 46. quod etiam admitti Grevinus, ubi proxime, nimirum Vene tiis aliquando peftem fuifle concitatam, ex eo, quod venefici quidam illitis oftiorum annulis, ac peffulis, lethaliffimo veneno, omnes pene ex contractu dictorum. annulorum veneno fint infecti. Mirabilius fortaffe eft, Gullam veritatem habet id, quod refert Cardan. lib. I de venen. cap. 8. & alii apud Schenck. lib. 5. Obf. tit. de venenis, Turcas fcilicet veneficia adeo præfentanea ha 12 bere ut eodem, die folo contact interimant. Vero magis fimile eft id, quod de veneno ferunt folo olfactu interimente, & miror Pigræum, Regium Chirurgum doctiffimum 17. Jue Chirurgie, c. 9.. negafle dari posse tale venenum, cum cæteri Auctores omnes illud admit. tant: & narrat Paræus, & ipfe pariter Chirurgus Regius, ac vir illuftris, 1. 20. qui eft de venen. c. 7. Clementem feptimum Pontificem Maximum, præeuntis venena te facis toxico per fumum in corpus admiffum infe &tum, & exinde extinctum. Pigræus tamen docet ad hoc, fuiffe aerei ex fumo illo infectum, nec fimplicem fuifle qualitatem venenatam, per nares attractam:tamen quid ad illud, quod firmat Čardan. 1. 2. de Venen.c. 1. de omnibus venenis, quod odorata vertiginem, dolorem capitis, fuffocationes afferunt, & idcirco a fimilium o doratu homines, arcet? imo & 1. 2. 1bid. de venenis agit odore interficientibus, c. 3. fed experientiam auctoritatibus cur poltponimus? mille habemus exempla in animalibus quibufdam, quæ folo olfact inficiunt, ut de Bufone teftantur multi, quod vaporibus ab ipfo expi rantibus. obvios homines itupefaciat. Ardoin. de venen.. lib. 4. cap. 7. Cardin. Ponzet. lib. 3. de venen, cap. 12. & Ovid. Metamorph. lib. 3. de ferpente quem Cadmus occidit, loquens;

Occupat bos morfu, longis amplexibus illos,
Hos. necat afflatu, funefta bos tabe veneni.

Videmus etiam, quotidie ex odoribus vel malis, vel bonis quoque, multos male, imo peffime affici : funt enim qui certæ rei odore, animo linquantur, cordis tremorem, capitis dolorem, vertiginem, & alia ejufmodi incurrant fymptomata: & conftat apud Mercurial lib. t. de morb. Mul. c. 2. &.ex Arift. folo lucernæ extinctæ odore mulieres abortire poffe. Teftatum item relinquit Bruyer. de re cibaria lib. 9, cap. 12. Jacobum Forolivien fem, Medicum infignem, ab alliodore, tanquam a re peftilenti lædi confuevifle: quin etiam vel ipfius. Rofa: odorem nonnullis, lipothymiam, ac fyncopen excitarepatet, qualem cafum. narrat Amat. Lufit. Curation. Medic. cent 2. cur. 36. & qualem naturam paflum fuifle Oliverium Caraffam Cardinalem narrat. Pier. Valer. Hie roglyph. lib. 8. in Scarabeo : & apud Schenck. ubi hæc ipla, comemorata, habes. Epifcopum quendam folo ro farum odore extinctum, Cromerus recitat de reb. Polon.. lib. 8. & mihi quidem albarum rofarum odor adeo inimicus eft, (non quod mihi fit ingratus.) ut capitis non modicum dolorem illico excitet. [Vid. Scaliger.ex. 153. fect: 10. Ingraffius Marcellus, Donatus Digbeus de putr. fympat. ] Quod fi fuavis, ex, (ua natuta ac alioquin fa lutaris nobiliffimi floris. odor fic afficere ob quandam naturalem contrarietatem poteft: cur & hoc ipfum, in venenis concedendum non fit, ego.non video. Sed cons vincit omnino Pigræum ratio, quæ fequitur: fi enim concedamus odorem nutrire poffe, ut exiftimant pene omnes Medici, & facit ad hoc Hipp. fententia in Apb.