lethalia vulnera de neceffitate funt, quæ Cor quomodo 21 cunque læferint, cum vifcus hoc nobiliffimum continui folutionem non patiatur, ut communis eft Medicorum opinio; & tamen reperta funt aliquando in Corde ulce ra antiqua, cum quibus homo potuerit per longum tem pus fupervivere, quale repertum eft in Corde infignis cujufdam furis, de qua Beniven. de Abd. curat. c.8.Quin etiam narrabat Nobili cuidam viro, ex quo ipfe audi. vi, Profper Cecchinus Chirurgus Romanus, cafum hujufmodi fupra omnem admirationem. Maniacus quidam Sacerdos cum furore ductus fe primum caftraflet, imo univerfum penem cum fcroto, & tellibus abfcidiffet, in eodem furore perfiftens, acubus quibufdam fortibus pe tus fub finiftra mammilla fibi transfodit, tandemque poft nonnullos dies, quinque nimirum aut fex, ab hifce vulaufculis illatis vitam, quam oderat, facile amifit. Aperro cadavere, acus omnes ad cordis fubftantiam pe netrafle repertæ, cum quibus tamen potuit per nonnullos dies fupervivere. Hoc quidem mirabile auditu eft: nam pro raro quodam eventu videtur Gal. 5. de loc.aff. . 2. enarraffe, quod nonnulli corde vulnerato, vulnere tamen ad ventriculos non penetrante, non folum eadem die, fed fequente etiam nocte tantum vixerint, fed & alia exempla fimilia vide apud Schenckium 1.2. Obferv. it, de Corde. Hæc autem ita perfuafa funt Hollerio, ut voluerit Comm. 6. Aphor. 18. vulnera, fi tantum pulpam, vel carnem cordis attingant, non neceflario interimere quod tamen als perfuafu difficile eft, quia quamcunque cordis particulam quomodocunque attigerit vulnus, coalefcere ob continuum motum non poterit, & facilli me inflammationem excitabit, & exinde alia fympto mata, quæ neceflario Animal, fi non fubito, faltem non 22 multo poft interficient; nam quomodocunque fit, quod aut eadem hora, ac momento, vel fubfequenti die, vel etiam poft duos, aut tres, qualecunque cordis vulnus interficiat, nobis ea conclufio rata, ac firma maneat, quod talia vulnera neceflario interimant, ita ut recte a Fallop. dictum fit, in lib. de vulner. c. 6. quod vulnerato Corde non poteft homo vivere nifi miraculofe : & ejus affertionis,rationes apud ipfum vide, licet non fit neceffarium illico a vulnerato corde hominem, five quod cunque animal commori, ut ex hiftoriis relatis per Schenckium, ubi fupra, evidentiffime patet, & ex alia a nobis commemorata. [ Ita Bartolinus differt, de latere Chrifti p. 135. 136. quendam corde vulnerato aliquot dies fupervixiffe. Quinimo fcimus, quod avullo corde integro, & arteriæ magna trunco ante avullionem optime alligato, animal per aliquod temporis fpatium vivere potelt, ut mult ex Anatomicis oculati teftes funt, & quandoque ipfe etiam vidi. Sed & Galen. 2. de Decr. 1 Hippocr. & Platonix, pluries obfervatum memorat facrificiis victimas avullo corde, & clamafle, & aufugiffe, donec fanguine toto effufo conciderent. Ex qui bus patet, adeo evidentem mortis caufam effe Cordis vulnus, ut non obftantibus quibufcunque, vel vulneri bus aliis cujufcunque partis, vel morbis aliis certo in terimentibus, femper ad hoc fit referenda caufa ipfius mortis fubfecute.

23

in

Sed proxime a Corde, periculo certiffimo hominem exponunt vulnera quæcunque infignia, quæ Cerebrum, Jecur, Diaphragma, Sthomachum, Ventriculum, Afpe ram Arteriam, Venam, itemque Arteriam magnam, Pulmonem, Lienem Fellis, veficam, urinariam > tenuia inteftina, præfertimque jejunum, Renes, & temporales mufculos læferint, Adnotandum tamen, ad hoc ut vulnus de neceffitate interimat his partibus infli&tum › re. quiri non modo ut eas quomodocunque læferit, fed etiam ut ad eas earundem partium particulas pervene. rit, quæ vel quoad ufum, vel quoad fenfum, vel quoad nobilitatem, funt præstantiores, ut Galen. Comm. 6. Aph. 18. docet, & vide commentatores in Hippocr. lib. 6. Aphor. eod. Nam exempli caufa, licet Cerebrum infi gniter læfum fecundum fuam fubitantiam mortem affe rat, hoc quidem ut plurimum veritatem habet, at non femper, & de neceffitate, nifi ad bafim penetraverit vulnus, tunc enim neceffario occidit. Galen. ibid. Cell. lib.5.c.26. Fallopp. de Vulner. c. 6. & idem de pulmonibus, hepate, & reliquis partibus vulneratis eft dicendum, atque hoc pacto intelligendi funt Auctores, quando vul. nera aliquarum partium pro defperatis, & incurabilibus pronuntiant, ut de renibus Ruland. Chirurg. lib. 3. c. 36. dicebar, curam eorum potius, divinæ gratiæ, & beneficio committimus naturæ, quam operi noftro. Sed de his omnibus vide peculiariter Fallopium, ubi fupra. Et ex his apparet, non effe fimpliciter verum exemplum

allatum a Farinac. de Homicid. quest. 126:n. 5. de vulne ribus, quæ ad mortem certo, & omnino terminantur. Quemadmodum, inquit, funt que cerebrum tangunt: ut enim dictum eft, non modo evadunt interdum leviter in cerebro vulnerati, fed etiam ii, qui ex iifdem vul neribus aliquam ipfius cerebri fubftantiam amiferunt, ut in cafu,de quo Galenus, & aliis evenifle certum eft, quorum hiftorias vide, fi libet, apud Schenck. lib. 1. Obf. tit. de Cerebr. [Cardan. in aplur. p. 625. Crucium cent. 2.p. 160. Sennertum part. 1. pag. 161. Carolum Guilielmumin aphor.p.225. Horftium 1. 2. pag. 56. 59. 61. 63.]

Porro ut plurimum lethalia vulnera funt ea omnia, 24 quæ prædictas omnes, ac fingulas partes, corde exce pto, non infigniter læferint, fed penetraverint ad inti. miora. De diaphragmate tamen, feu Septo transverso dubium eft apud Fallopium, qui ex Galeno loco citato dicit, diaphragmatis vulnera aliquando fuiffe fanata; ipfe autem de neceffitate interficere afferit, propter continnum, & nunquam definentem motum. Mihi quidem non videtur Galenus hoc dixiffe, quod illi imponit Falloppius, fed potius contrarium, nam & cordis & diaphragmatis vulnera agglutinari non poffe, ex jugi corum motu fatetur; in principio autem ejus commenti di. cebat, cordis vulnera lethalia de neceffitate effe, ut eft in confeflo apud omnes, non tamen in aliis partibus & membris, ab Hippocrate inibi enarratis, æque recipit vulnus quodcunque mortem afferre; hoc est, non omnes in hoc convenire, ut vulnera aliarum partium fint de neceffitate æque lethalia, ac vulnera cordis. Certum igitur fit, vulnera diaphragmatis, etiam non magna, interimere, quia & jugem habet motum, propter quem & fanguinis fuppreffio, & agglutinatio impeditur, & nullo negotio inflammationem concipit, & habet fenfum exquifitum, ob quem dolores mirum in modum exacerbantur. [Foreftus 1.6.cb/.3. Vidus Vidius p.365. lib. 8. c. 15. Glandorpius in fpecula Chirurg. ] Sed & fpinadem medullam vulnera lædentia, lethalia de neceffitate funt, fi notatu digna alia fint, quoad eorum magnitudi nem, fin minus, ut plurimum interficiunt, ut omnium magnorum articulorum præcipue vulnera faciunt: Guid. Gauliac. fuæ Chirurgi tra&t, 3. doctr. 1. cap. 1. Paræus lib. 9. cap. 39. quia femper fint cacoethica, & maligna. Ga len. 4. Method. cap. 6. Tragault. lib. 2. Inftit. Chirurg. cap. Riolan. Chirurg. felt. 3. cap. 2. Foreft. lib. 6. Obferv. 2. Velicam item urinariam neceffario mortem afferre volunt, quandocunque in parte mufculis, & carne caren te vulnus fuerit; fed de his omnibus confulendus præ ceteris Fallopp. ubi fupra: nam hæc dicendum potius frequentius, quam alia quædam vulnera occidere, & fic multo rarius fanari, quam quæ fecundum plurimum le. thalia funt judicata; non quod vere de neceffitate interimant. Sed & lethale fecundum plurimum vulnus eft, circa umbilicum duobus vel tribus digitis in circuitu inflictum, & hoc, ut inquit Arcæus de cur. vuln. lib. 2. c. 4. Fortun. Fidel. lib-4. Relat. cap. 2. ob nervos, qui in 25 umbilicum pertingentes ea loca percurrunt: & hoc for. tafle fibi Homerum voluiffe putaverim, qui Medicus fuit, & Chirurgus, quantum nonnulli aftruunt, Iliad. lib. 13. in illis carminibus.

Meriones porro abeuntem infequens percuffit basta,
Pudenda inter, Umbilicum ubi maxime
Fit plaga gravis ærumnofis hominibus.
Et idipfum fignificaffe puto Torquatom Taffum no
ftrum, in fua Hieruf. Cant. 9. S. 68. cum inquit:
Poi fere Albin là'v ve premier s'apprende
Noftro alimento.

In cujus rei confirmationem, non conticebo id, quod de iis, qui vivi excoriantur, a nonnullis relatum eft, non mori nempe nifi umbilico fecto. Legi hoc apud Leonem Africanum in fua Africa, ex quo, & ex Sca ligero refertur a Riolan. lib. 2. Anthropograph. c. 10. imo Andr. Laur. Anat, lib. 7. cap. 19. in fin. fimpliciter fecto umbilico homines perire dicit, & confueviffe barbaros umbilicum orbiculatim fecare. Nam eo, inquit, refecto, ftatim pereunt fuffocati, concidente enim umbilicali vena hepatis vinculo, collabitur bepar, a quo irabitur diaphra gma princeps refpirationis organum. Hæc ille. Et in e 26 nunciatione vulnerum lethalium, hæc fufficere poffunt. Non lethalia vero funt, quæcunque nullam ex his par tibus attigerint, quæ fimplicia fuerint, in parte ignobi li, & obtufo fenfu prædita, quæ quantitate fuerint mo dica, in juvene robufto, cum armis incidentibus potius, quam alterius generis inflicta.

Lethalia autem ex qualitate ipforum vulnerum judi- 27 cantur, quæ cum contulione funt, quæ magis compofitas

& plures partes natura diverfas læferint; Gc & quanti tatis refpectu, majora lethalia, quantum eft ex hoc, minora minus, & mediocria medio modo fe habent. Cum autem triplex quantitas fit, vulnera quæ magis pro. funda, & penetrantia funt, minus profundis, fuperficiariis, & non penetrantibus funt magis periculofa, fic quæ in longum, aut in latum fefe extendunt, cæteris paribus minus periculofa iis, quæ magis profunda funt, & quæ rotunda, & in orbem fe pandunt, cæteris magis periculofa, maxime quod hæc multo difficilius conglutinentur, & idcirco fanguinis effufionem, inflammationem, & dolores in longum protrahunt, unde mors facilius fuccedit. Quin etiam refpectu qualitatis armo rum, nonnulla magis, aut minus lethalia funt. Si e nim arma fuerint pungentia, hamata, ferratá, & hujufmodi, evidentius periculum afferunt quam fi fimpliciter incidentia fint. Jo. de Vigo, ubi fupra. Fortun. Fidel. ibid. cap. 4. Si ea item fuerint contundentia, pejoris naturæ, ac magis lethalia vulnera infligunt: quamobrem vulnera fclopetorum, & aliorum id genus armorum, ob idipfum præter alias caufas pejora funt, quam cum fimplici ferro accepta. Venenata etiam fi fuerint arma, quomodocunque, & qualecunque vulnus efferant, lethale eft, ut in fequenti quæftione docebimus. 28 Etatem quoque vulnerati in confiderationem venire c portet: nam vulnera in fenibus, cæteris paribus, pericu lo magis proxima, minus puerorum, & robuftorum ju venum, ob vegetum calorem, ut cum Gal. Medici omnes, imo cum ipfa experientia fentiunt. Quin & fexus fi confideretur, certum eft, fœmineum facere ad majorem vulnerum fecuritatem, quia fœminæ multo gravio. 29 res ictus, & vulnera perpetiantur, & ab his facilius fe. fe extricant, quam viri, adnotantibus etiam Jurilconfultis. Gloff. in 1. Nihil intereft, in verbo, tam gravia ff. ad l. Juliam de Adult, cum plerifque aliis, adductis a Ti raq, de leg. Connub. I. 9, n. 225. nam & alios etiam morbos difficiliores patiuntur quam viri, ut dixi alias lib. 4. barum Quafi, rit. 1. quæft. 8. num. 18.

30

Temporis etiam conftitutio facit ad majorem, vel miBorem vulnerum fecuritatem magis enim periculola in conftitutione frigida & humida, quam in quavis alia; licet Hippocr. de Cap. vuln. dixerit, eos qui in capitis vulneribus perituri funt, magis vivere, & longiori tempore in hyeme, quam in æftate: peffimum omnium tempus autumnale judicatur. Fort. Fidel. ubi aliase, lib. 4. cap 2. Locorum quoque refpectu vulnera magis aut Ininus periculofa. Unum, idemque ejufdem partis vul nus, in hoc loco utplurimum lethale, in illo utplurimum non lethale. Vulnera capitis, quod pro exemplo fit, Florentia & Bononiæ maxime lethalia, Romæ vero, & Ragulii non ita. Florentiæ, & Bononiæ (inquit periculofa funt, ut raro capite vulneratus fanetur; in hoc vero faxo Ragufæo contrario modo even it: vix enim ex fracto, & comminuto capite ægrotus decedit, imo plerumque convalefcit. Idem de Ferraria teftatur Jofeph. Quercet. de Vulner. Scloper.cap. 3. In fumma au tem, ut univerfaliter loquamur, in editis locis, aper tifque, aerifque tenuioris, capitis vulnera difficillime, crurum facillime fanantur, contra in locis calidioribus, humilioribus, craffiorifque aeris, vulnera capitis facillime, crurum difficillime ad fanationem perducuntur : cujus rei caufam quærit Prothus Caful. lib. t. Etiolog, n. 290, Atque ea quidem manifefta eft, nam Aer edito rum locorum, ob frigiditatem & tenuitatem, vulneribus capitis inimicus, ob ficcitatem vulneribus crurum amicus contraria caufæ in diverfis locis contrarios ef fectus producunt.

Ex ftatu denique vulnerati præcedenti vulnus, accipitur conjectura majoris, aut minoris periculi. Quæ enim vulnera in corporibus fiunt & morbofis, & cacochy mis, in convalefcentibus, veletudinariis, vel morbis de facili obnoxiis, & hujufmodi perfonis, magis abfque du bio periculofa; & idcirco prudenter Jurifconfulti volue runt vulnerantem infirmum, fi ille decedat, teneri de homicidio, etiam vulnere non exiftente mortali. Dam. 32 houd. in Enchirid. rer. crimin. cap. 87. num. 40. & addu&i per Thom. Actium de Infirm. part. 2. verb. vulnus num. 1. & feqq. licet contrarium velit Caball. de omn. gen. hom. num. 330. Sed ratio videtur militate pro af. firmativa; dato enim quod vulnus non mortale poffit fieri mortale ex corporis impuritate ipfius vulnerati, videtur vulnerans dediffe proximam caufam morti, ut in cafu, de quo Manard. lib. 6. Epift. 1. in quo cum fupervenerit vulnerato, duobus vulneribus læfo non quidem

mortaliter, ut ipfe probat, ery(pelas, ob corporis impuritatem, mortuus eft decima quarta, & cum unus quifque huic periculo fubjici poffit, nempe corporis im• puritati, non videtur ullo modo excufandus vulnerans maxime fi deliberato animo occidendi vulnerafle conftet, fi vulneribus non mortalibus exiftentibus, vulneratus ex corporis impuritate decedat, ex qua tamen, abfque acceptione vulnerum, non deceffiffet; nam qui caulam damni dat, damnum feciffe videtur, ut ipfis ju rifconfultis notiffimum eft; quibus hæc decidenda relinquantur, non enim funt undequaque a dubio exempta per fuperiora.

SUMMARIUM.

I Vulnere exiftente lethali non excufatur vulnerans ex maloregimine, aut negligentia, vel imperitia Medici. 2 Vulnere lethali exiftente præfumptio mortis eft ex vul. nere, non obftantibus quibufcunque.

3 Vulnus fi fit indifferens, & vulneratus fua negligen. tia, vel ex Medici culpa periit; vulnerans non te. netur de occifo.

4 Vulnere non exiftente de certo lethali præfumptio eft vulneratum non deceffiffe ex vulnere. Amplia, ui n. feq. declara, ut ibi.

6 Vulnus ex fua natura non lethale poteft incuria, vel alia occafione fieri lethale.

7 Ex quibufcunque vulneribus homines perire contingit. 8 Cauja ex quibus vulnus, quod ex fua natura non eft lethale, fieri poteft lethale.

9 Culpa Medici quomodo vulnus non lethale fiat lethale. 10 Culpa agroti quomodo fuccedat, ut vulnus non lethale, fiat lethale.

11. Medicum non adhibere, vel adbibere imperitum, pa~ria funt.

12 Non quilibet error vulnerati culpari poteft, ad hoc ut vulnus non lethale, ejus culpa mortem accerfisse di

Vulnus ex fua natura non lethalè, an incuria,

fed a

vel ex alia occafione fieri poffit lethale. Ed eorum verborum occafione, quæ in fine fuperior I vulnus, quod ex fua natura nequaquam lethale fit, poffit incuria medentis, vel ipfiufmet vulnerati, ab extra, & per accidens fieri lethale, & cum effectu hominem e medio tollere, [ Sennertus lib. 5. part. 4. cap. 3. pag. 373. ] hoc enim pro Jurifconfultis videtur valde fcitu neceflarium, quia etiamfi quando vulnus eft ex fua natura mortale ( & maxime, inquam, quando de certo eft mortale ) non excufetur vulnerans ex malo regimi ne, aut ex negligentia, & imperitia Medicorum, omnino de homicidio teneatur, Clar. lib. 5. fenient. §. bo. micidium, n. 33. qui de communi teftatur, Andreas Gail. Obferv. lib. 2. obf. 111. n. 21. Farinac. conf. 100. n. 17. Ú quæft. 126. num. 12. quia dominatur præfumptio, quod vulneratus ex vulnere decefferit 1. 1. Ait. lex. §. quid fi mortifere ff. ad l. Aquiliam, adducente Jo: Aloys. Ricc. in prax. var. reful. 149. n. 3. tamen fi vulnus fuerit indiffe rens ad fanitatem, & mortem, & vulneratus Medicum non adhibuerit, aut adhibuerit quidem, fed imperitum; aut fi fua ipfius negligentia, & inobedientia mortuus fuerit, tunc vulnerans de homicidio non tenetur, cum fua ipfius culpa reputetur mortuus, Joan. Trigonius fingul. 67. num. 1. Pet. Ravenn. fingul. 797. Caball. Cent. 3. caf. 248, n. 40. late Farinac. ubi fupra, num. 20. Guazzın, defenf. 4. cap. 10. n. 12. femper enim præfumptio militat, 4 quod vulnere non exiftente de certo lethali, vulneratus non decefferit ex vulnere, Farinac. conf. 121. lib. 2. num. 1. 27. & ex Medicis Codronch, in method. teftif. cap. 4& Fortun. Fidel. Relat. lib. 4. cap. 2. & facit tex. in l. fi ex plaga, ff.adl. Aquiliam ab ipfo Fortunato noftro adducta. Imo volunt multi relati per Guazzin. ubi fupra,

.13. hoc procedere quandocunque, etiamfi forte vulnus ex fua natura fecundum plurimum occideret; licet contrarium in utroque cafu fentiat Boer. quæft. 323. num. 8.

СИА

7

8

4

3

Sciendum ergo primo,quod vulnera omnia ex primo ca. pite periculofa, nimirum quæ nobiles partes, aut exquifiti fenfus, aut magni, & præcipui ufus læferint, videntur faltem ut plurimum, & quafi neceffario hominem occidere: quod fi forte fortuna ex iis convalefcat, neceffe eft eum, per totum quod reftat vitæ curriculum, debiirtatum, ac multo deterioris conditionis fieri, quam an tea fuerit, non modo quia apparentem aliquem membrorum ufum adimere aut impedire poflunt, aut aliter corpus labefactare, fed quia ex ipfæ partes debiliores de neceffitate redditæ, cum ad vitam omnino fint neceffas riæ, vitæ ipfi maximopere præjudicare, ipfamque brevio rem, propter ufus earum deteriorationem, reddere apta nata fint. Hoc omnibus Medicis elt acceptiffimum, nec ulla controverfia difputabile, & facit inter infinita propemodum exempla illud, quod adducitur a Valefco Ta. rent. lib. 1. Philon, c. 1. de capitis vulneribus in quodam milite, [& Sennerto. 2. c. 13. de quodam ftudiofo in diaphragmate læto ] & eodem modo de reliquis partibus nobilibus exemplificare licet.

Secundo eos, qui craflos nervos fauciatos habent, ne ceffe eft claudos fieri, uc & fi mufculorum capita faucia. ta fuerint, vel mufculi per tranfverfum, vel tendines abfciffi. Hæc regula eft Hipp. 1. de morb, fe&t. 2. text. 5. 6. in Coac, prænot. n. 08. & confirmatur quoque ab a 5 lis. Tagaut. lib. z. Inftit, Chirurg. c. 3. & fi quifpiam de fiderat peculiariter fcire, qui nervi, aut mufculi, aut tendines læli, cujus partis impedimentum afferant, confulat de hoc Fortun. Fidel. lib. 2. Relat. cap. 5. ubi plura habentur. Sciendum vero, ex Petro Salio, in priorem Hippocratis locum, quod illud, Necefle eit claudos fie ri, non eft intelligendum folum de co crurum impediimento, feu depravatione, quam claudicationem nomi namus, fed intelligendum eft quoque per ea verba, quod ex tali nervorum, tendinum, feu capitum mufcu lorum abfciffione, aut fauciatione, membri, ad quod pertineat talium nervorum, capitum mufculorum, ipfo rumque mufculorum, ac tendinum ufus, depravetur, aut deperdatur motus.

Limitandum tamen dictum hoc quoad mufculos, ut docte admodum monet Fortunatus, ubi fup. quia mem bri motum, atque ufum perire, ac depravari, ex ab. fciffione, aut læfione mufculi verum eft, quando mem bri functio unico mufculo perficitur enim pluribus perficiatur, & alter tantum mufculus lædatur, aut ab fcindatur, tunc nequaquam necefle eit actionem partis prorfus perire, aut infigniter depravari, fed tantum debilitati. De particularibus autem mufculorum functio nibus, & lætionibus ex eorum vulneribus provenienti bus, fi quis magis peculiarem habere cupit cognitio nem, Anatomicos confulat in tractatu de mufculis, & præcipue Gal. in lib. de Mufcul, diffect. & mot. Mufcul. & 1.4.5. de Anatom, admin, claff, 1. & alibi ibi. Vesal. lib. 2. de bum. corp. fabr. Andr. Laur. Anatom. lib. 5. Columb. Anat. lib. 5. Riolan. Anthropograp. lib. 5. & Anatomicos alios, & ex aliis Fort. Fidel. ubi fupra.

Tertio, membri cujufcunque aut totalis, aut maxima ex parte abfciffio, etiamfi reparari per naturæ miraculum poffet, femper tamen omnimodum ufum illius membri impediet; quod amplia, etiamfi ( ut dixi) non to taliter, fed magna ex parte illud membrum eflet abfcif. fum; & ratio eft, quia in totali abfciffione nervos, ar terias, venas, mufculos illi membro opitulantes abfcin di magna ex parte, aut in totum neceffe eft; quorum inftrumentorum plura abfcifla, denuo coalefcere non poffunt. Hipp. 6. Aphor. 19. & in Coac. prænot. n. 504. & ibi omnes Doctores. Quod etiamfi aliquo modo reuniri contendas, quia tamen ex cicatrice, & callo impeditur Tranfitus fanguinis, & fpirituum ad fubjectum membrum, femper motus, & fenfus ejus membri, alteruter, aut uterque fimul aboletur.

Cæterum quoad particularia, fciendum primo,a capite incipientes, quod omnia ejus vulnera magna, cum pe riculo evidenti, & exitialia, nifi occidant, præter id,

quod diximus, quod relinquunt hominem maxime de. bilem, vitamque ipfius reddunt breviorem, faciunt etiam fterilem, & aliquando etiam ad coitum impotentem, 9 ut notat Marcell. Donat. 16.4. hift. Med. mirab, c. 18. Præ terea fi cerebri fubftantiam vulnus attigerit; & in cau.. necefle eft hominem in animalibus functionibus infigni. ter, licet non femper eodem modo, & eadem lafionis fpecie, lab: factatum iri, prout deperdita fub. ftantia ad hujus, aut illius conjugationis nervorum originem, aut progreflum fpectabit. Andr. a Cruce lib. 1. Chirurg. c. 14. quod Hipp. & Gal. auctoritati, & experientia innititur: & vide fi libet plures hiftorias hujufmodi apud Schenck. lib. 1. Obf de Vulner. c. ex qui bus elicies, nonnullos homines ex his vulneribus relolutos aliqua in parte remanfifle, alios cæcos, alios ftra. bones, alios furdos, alios memoria orbatos, alios denique mutos, alios fatuos & ftolidos: & licet nonnulli omnino etiam convaluerint, tamen aliquod notabile incommodum in ipfa vita breviore facta effugere non potuerunt, ita ut regula pro indubitata fit acceptanda.

Verum circa partes iplius capitis particulares fcien dum, occipitis vulnera ut plurimum cæcitatem inducere, cujus rei caufam quærit, & affert Epiph. Ferdin. lib. s. Theorem. 51. 9. 44. & vide de hac re plura apud Marcell. Donat. Med. bist, mirab. 2. c. 11. neque ab re ad hoc ad. duca legalem textum in l. fed & fi quemcunque § fi magifter ff. ad 1. Aquiliam, ubi Tutor puero difcenti, inge. II nuo filiofamilias, parum bene facienti quod demonftra verat, forma calcei cervicem ita percuffit, ut oculus puero perfoderetur: vides enim quam bene hic textus aptetur ad rem noftram. Sed & idem Epiph. ubi pros xime, quest. feq. idem in altero oculorum evenire extemporis vulnere afleverat, nempe dextrum oculum occacatum fuifle ex tempore dextro vulnerato, finiftrum ex finiftro. Sed de hac materia, nempe de temporum vulneribus, vide Lang. lib. 1. c. to. Hipp. ulterius in Coac. prænot.fent.510. aciem oculorum obtundi iis ait, qui in 12 fuperciliis, vel paulo altius vulnera acceperint, & in amaurolim, hoc eft, in vifus obfcuritatem eos incidere, & quod magis confideratione dignum cenfetur, quo vulnus, inquit Hipp. recentius eft, eo magis vident, inveterafcente autem, aut tardante cicatrice magis obtun di folet. Qui vero ejus rei caufam nofcere cupit, Dures tum confulat in ejus loci commento. Et quamquam hoc etiam ex recentiorum experientia veritatem habere con firmatum eft, tamen Fortun. Fidel. ubi fupr. ex propriis, 13 quotidianis, observationibus, nihil unquam tale libi fucceffiffe teftatur. Ego quid in hac re pro Hipp.dicam, non habeo, nifi id fecundum plurimum fuccedere co modo velimus, ob rationes, de quibus Duretus in comm. & Hol lerius ab ipfo Fortunato adductus. Modus fortaffe læfionis ex ipfis vulneribus emanans contiderandus, non enim æque in omnibus fuccedere par eft, ut Medici noverunt.

Paræus porto lib. 9. c. 23, dicebat, vulneratis fuperci. 14 his aliquando ita lacerari mufculos palpebras moventes, ut ægri fanitati reltituri, dum aciem oculorum in rem aliquam intendere ftudent, cogantur ipfas palpebras pro pria manu attollete; quod impedimentum alicujus con fiderationis exiftimandum. Membranæ infuper oculorum diflectæ, præter alia multa fymptomata, quæ inducunt etiam perfanataj vifui maxime officiunt, ob inductam cicatricem. Pigræus lib.4 fue Chirurg. c. 11. quamquam Gal, lib. 1. de cauf. sympt, c. 2. & alu apud Schenck.lib. 1. Ob/.it, de oculis viderunt difcilla membrana, & humore albugineo exeunte, ægros vifum recuperalle.

Alperæ Arteriæ vulnera non uniuntur; quin etiam u 15 fum loquendi, li magna fuerint, impediunt, licet Pa ræus lib.9.c. 29, narrat, le duos homines hac in parte vulperatos, exaphonis vocales reddidifle: fed hi fpatio trium vel quatuor dierum interierunt. Pigræus tamen ubi fup. 6, 12, narret cujufdam viri hiftoriam, qui eo lo co vulneratus, lanatus quidem fuit, led orificium vul neris apertum remanfit, ex quo biennio tantum fuper vixit. [ Addi & referri hoc poteit Laryngotomia apud 16 Fontan. Sed etfi nervi recurrentes vulnerati fuerint, & abfciffi, hominem aphonum, & abfque loquela remanere neceffe eft, abfque ulla fpe illam unquam in futurum recuperandi: quod fi alter tantum dictorum nervo rum fauciatus aut dilectus fuerit perpetuæ raucedinis incommodo homo moleftabitur, & femivocalis efficietur. Paræus ubi alias, Pigræus ib. l. 3.c.1.

Thoracis vulnera penetrantia fiftulam relinquere, & uniri nequaquam polle, communis eft Medicorum opinio, de qua teftantur Arcæus de cur. vula, lib. 2. cap.

1. &

18

1. & Alvar. Nonn. in annot. Cardan. lib. 5. Aphor. 2. Fallop. de Vulner. c. 28. & ante hos omnes Bertaphalia de Vulner, tract. 2. cap. 2. ob eam caufam homo ex his vulneribus licet aliquando per annos fupervivat, tamen denique tabidus moritur. Verum idem Arcæus ibid. huic communi Medicorum fententiæ contrariatur : credit e nim thoracis vulnera pofle perfe&tiffime fanari, & omne futurum tabis incommodum facile evitari, fi diligenti opera Medicus ufus fuerit, cujus utplurimum incuria, ac infcitia cas moleftias ab iis vulneribus relinqui affirmat: tradit autem ipfe rectam rationem hujus curationis. Porro hic de cicatricum incommodo aliquid dicamus, Quid autem fit cicatrix manifeftum eft, vettigium quippe cam elle dicimus folutæ unitatis prægreffæ ex contracto callo, in externæ cutis unione apparens. Quæ definitio confona videtur dictis Gal. 14. Method, medend. cap. 18. & huic non diffimilem affert Fortunat. Fidel. lib. 2. Relas. cap. 1. apud quem plura de hac materia habentur. Nos dicamus, cicatricem vel fanitati officere, vel pulchritudini, vel utrifque fimul : non enim dubium elt, quod aliquando cicatrix corporis functionibus obelle pof19 it. Vidi qui tumorem prope podicem patiebatur, cui cum maturus jam præcideretur, ex cicatrice dehinc ea in parte relicta, perpetuo tenelmo magna cum moleftia afflictus eft. Mulieres etiam ob cicatricem in utero relictam fteriles fieri, ex Hippocr. auctoritate patet in lib. de morb. mul. & fic alia cicatrices in aliis partibus, ut in oculi tunica, de qua jam diximus, vifui incommo. dare, in buccis, partibulque proximis loquelam impe dire, & in alus partibus alias lædere poffunt, Sed pro20 priiffime, ut recte exiftimat Fortunatus, cicatrix pul

chritudini obeft, cujus cum præcipua fedes facies, fit, idCirco indignius ferri majorique dedecori (ut Plutarch, 21 in Politica ad Trajanum dicebat ) haberi folent verru

cæ, ficuive in facie, quam notæ, nævi, atque mutilationes in reliquo corpore, quod etiam ex Hipp. in Coac. pranst.cap. 11. part. 3. Dutetus firmabat, de qua re fan. citum eft in l.fi quis in metallum. C. de Pœnis, quam ex noftris adducit Talliacot. lib. 1. de Cur, Chirurg. cap. 3. ne quis in facie fignetur: tanti fecerunt legislatores faciei humanæ decorem: & Plato lib. 9. de Leg. in fin. vulnera quæ turpitudinem relinquant (qua' a maxime funt quæ in facie cicatricem relinquunt ) infanabilibus vulnerious æquavit, & eandem pœnam in utrifque delinquentibus 22 impofuit. Cicatricum autem differentiæ multæ efle pof. Munt, omnes tamen huc tendunt, ut magis aut minus confpicuæ aut deformes fint. Quæ enim majores funt, magis inæquales, duriori callo obducte, magis cavæ, aut eminentes, magis confpicue item funt, & fic etiam magis decori ac pulchritudini officiunt: contra quæ minotes, æquales, leviter junctæ, neque cavæ, neque emiBentes, minus confpicua funt, & idcirco parum pul chritudini oblunt. Et hæc regula generalis eft quoad omnes omnium partium cicatrices, nam refpectu parnum longe aliter fe res habet. Quales autem cicatrices 23 ex vulneribus remanfuræ fint, ipfa vulneris natura, ac forma declarat. Vulnera magna ac profunda, magnas cicatrices elinquunt : inæqualia, & ferro non incidente, fed hamato, vel ferrato, aut quomodocunque inæ quali inflicta, cicatrices etiam faciunt inæquales, & ditortas. Quæcunque etiam vulnera cum deperditione fubftantiæ partium, ac præcipue oflium fiunt, cavas cicatrices facere certum eit, & demonitrat Hipp. Auétoritas 24 116. 6. Aphor. 45, & hæc a natura ipfius vulneris depen dent. Alias autem culpa medentis cicatrices ex vulneri bus magis deformes relinquuntur, ut li afpere tractentur, ii lente, & parum bene fuantur, aut fi fuantur ubi 25 opus non fit, fi ante opportunum tempus difluantur, fi medicamenta nimis, ac præter exigentiam denfantia ap. plicentur, nam ad hæc omnia advertere debent, qui vulnera curantes remanfuræ cicatricis providentiam quo 26 que habent. Ad cujus negotii allecutionem Chirurgus quidam, ut relatum eft, folebat vulnera inter fe nulla confuere, fed ipforum vulnerum labris optime, ac quantum arctius fieri poteft inter fe unitis, aptifque auxi liis in ea unione ad conveniens temporis fpatium reten. tis,cicatrices efformare folebat elambendo propria lingua, & fic nullo modo a fanato vulnere confpicua erant.

27

Non dubium denique eft, quod faciel cicatrices respectu aliarum partium magis deformes exiltimanda, Duretus in Coac, prænot. Hippocratis tract. 2. cap. 2. de Vuln.&fift. partic. 3. quod facies omnium partium pulcherrima fit: ita ut majoris æftimanda fit minima cicatrix in facie, quam maxima in quavis alia parte Sed & refpectu partium ipfius faciei, una cicatrix, & ma

gis confpicua, & magis deformis quam alia effe folet, & circa id plura attulit jam fæpe adductus Fortunatus, loco proxime allegato, cujus verba huc transferre liber. Ergo, inquit, quæ in nafo apparet cicatrix, quantum ad partium ornamentum spectat oninium maxime deformis effe mihi videtur, data nimirum in reliquis paritate; pru xima vero quæ in malis, quas prifci genas appellant, & quæ, ut aut Plinius, pudoris fedes eft, ac maximum ruboris indicium; tertio loco que in buccis, nifi cum barbe regumento delitefcit; quarto, que in labris: poftca quæ in oculis: deinde vero quæ in fronte apparet, ac que tandem in auribus. Hæc Fortunatus, in cujus dictis li cet aliquæ difficultates effe poffint, quarum nonnullas ipfe proponit, ex leviores funt, neque ejus momenti ut remorari nos amplius debeant.

Illud unum addam, cicatricem in loco, in quo pili enafci folent, relictam, hoc præ cæteris cicatricibus incommodum afferre, ut glaber locus perpetuo appareat, quod quam faciat deformitatem, omnes, norunt. Gla bra vero loca cicatrice obducta remanent, ob ipfarum cicatricum callofitatem & duritiem, quam mollis pilus perforare non potelt. Sed cur, inquies, in aliis animalibus pili in cicatricibus nafcuntur, quod etiam teftantur Card. lib. 7. de variet. c. 4. Num, quia duriori pilo dotantur? fed profecto hoc locum in omnibus non ha bet aliam igitur caufam venari oportet. At qui plura de hac materia defiderat audire, ad Fortunatum recur. rat, qui fumma diligentia hæc percurrit.

Q

Uoniam fæpiffimæ occurrit, quod homicidæ, vel qui homicidii accufati reperiuntur, opponunt de Vul neris inhabilitate ad occidendum, & mortis caufam aut in ipfius ægroti negligentiam, & intemperantiam, aut malum habitum, & itatum valetudinarium, aut Medicos, ac Chirurgos, aut in novum aliquem morbum, aut in aliud quid ab extra adveniens conjiciunt; idcirco fumma, ac exquifita diligentia Jurifconfulti conjecturas aliquas pro ponunt, ex quibus facilius in veritatis cognitionem deve. niamus, ac realiter cognofcamus, utrum mors ex ipfo vul. nere, quod vere lethale extiterit, an ex alia quacunque caula originem traxerit: quas conjecturas mira diligentia profecutus eft Farinac. q. 127. part. 2. a num. 28. ad plures jeqq. cas tamen omnes examinare, & longum effet, & extra rem noftram, cum earum plures ad Medicum negotium non faciant. Examinemus ergo eas, quæ & ad nos pertinent, & majoris momenti funt: & præ omnibus quidem ea magni facienda videtur, quæ a tempo re defumitur, quamobrem de hac primum verba facia mus. Habet autem ejus rei decifio parem & difficulta tem, & neceffitatem, difficilis enim eit tum ob vulnerum