fecit, forte lubuit adtendere, quæ res maxume tanta negotia sustinuisset Cf. Plat. Menex. ΧΙ, καὶ γὰρ δὴ καὶ τούτων τῶν ἀνδρῶν πολλὰ μὲν ἄν τις ἔχοι διελθεῖν καὶ δι' ἐπιόντα ὑπέμειναν κατά τε γῆν καὶ κατὰ θάλατταν, καὶ ὡς ἡμύναντο ταῦτα. 14° Cat. 58, 13, licuit vobis cum summa turpitudine in exilio atatem agere, quia illa fœda intoleranda viris videbantur, hæc sequi decrevistis. Cf. Plat. Menex. XIII, òv 'Çñν μǹ zuλós, zalós αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν, κ. τ. λ. 15° Cat. 3, 3, sed ego adulescentulus initio sicuti plerique studio ad rem publicam latus sum, ibique mihi multa advorsa fuere. Cf. Plat. Epist. VII, νέος ἐγώ ποτε ὢν πολλοῖς δὴ ταὐτὸν ἔπαθον· ᾠήθην, εἰ θᾶττον ἐμαυτοῦ γενοίμην κύριος, ἐπὶ τὰ κοινὰ τῆς πόλεως εὐθὺς ἰέναι. Καί μοι τύχαι τινὲς τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων τοικίδε παρέπεσον. — Acdeinde enarrat Plato quibus de causis mox ipsum rerum publicarum pertæsum sit, morum corruptionem et majorum instituta in pejus mutata allegans. Cf. Cat. 7 et 10; Jug. 3 et 4. 16° Præterea conferenda videntur loca quæ sequuntur: oratio Cæsaris (C. 51) cum Diodoti apud Thucydidem II, 42; oratio Jugurthæ (J. 49), cum Phormionis (Thuc. 11, 89); digressio ipsa de antiquæ reipublicæ statu (C. 6 sqq.) cum Thucydidis exordio. Ejusdem capitis initio Aborigenum historia, quæ apud Varronem, Vitruvium Ciceronemque ipsum invenitur, a Dicæarcho orta sane est (Vid. Müller, Hist. græc. frag., 11, 233 sqq.). Præterea laudantur nonnulla minoris momenti exempla, quæ vel ex Demosthenis orationibus (III et IV Philippica, pro Corona), vel ex Xenophontis Cyropædia aut Memorabilibus hausta videntur. CONCLUSIO. 1 Jam ad mctam pervenimus, longum iter emensi. Quid vero ex accurata illa sermonis Sallustiani disquisitione colligi potest? Præcipuas quidem virtutes, quas et veteres et recentiores apud illum rerum romanarum florentissimum auctorem agnoverunt, agnovimus et ipsi : brevitatem, varietatem, in verbis proprietatem. Brevitate sua, interdum subobscura, exemplaria græca etiam superavit, quæ tamen liberius imitatus est, nobili et materiæ aptissima prisci sermonis veste sententias induens, ac simul exquisitam simplicitatem et magnum robur assecutus est. Ad varietatem pervenit nullo modo affectatam aut quæsitam, sed lantum per aptam verborum cum sententiis convenientiam, non manifesta quidem, sed tamen accuratissima industria partam; et hæc quidem ac tertia est præcipua inter sermonis ejus virtutes propter quam a Gellio proprietatum in verbis retinentissimus dictus est. Nunc vero, si unumquodque Sallustii opus consideremus, Catilinam et Jugurtham non multum a ceteris ejusdem ætatis operibus sermone differre liquet, Historias vero et archaïsmorum majore numero et vocabulorum delectu et locutionum structurarumque singularitate lon-, gius a Ciceroniano usu discedere; quas quidem potius quam Catilinam aut Jugurtham imitatum esse Suasoriarum auctorem nemo miretur, quippe qui in exemplari fucati splendoris ornamenta facilius quam nobilem ac decoram gravitatem perceperit. Nostrum igitur judicium comprehendere et totum opus concludere liceat, supra laudatam summi ætatis nostræ grammatici opinionem iterum referendo: Ut inter veteres et recentiores stat Sallustius, ita 1. Taciti Annal. III, 30. 2. Auli Gellii Noctes Atticæ, x, 20. 3. Bernhardy, Geschichte der Rom. Litterat., edit. IV, p. 661. ejus sermo inter elegantiam æqualium et antiquum colorem medium tenet; ejus vividum ac forte dicendi genus prisci sermonis dignitatis plenam gravitatem, in vocabulorum usu, flexione ac significatione, cum celeritate et vigore quæ ipsius propria sunt cogitato delectu jungit. ADDENDA ET CORRIGENDA. Jam typis mandatum erat hoc opusculum, quum evolvere licuit recens Riemanni opus (Études sur la Langue et la Grammaire de Tite-Live), ex quo nonnulla tantum hic addenda decerpsimus, dolentes quod non eo maturius uti licuerit; eadem declaranda sunt de eximio Jordani libro (Kritische Beitraege zur Geschichte der lateinischen Sprache, Berlin, 1879). Primȧm tantum Drægeri libri (Hist. Syntax der lat. Sprache) editionem in manibus habuimus. P. 1, 1, 3, pro duplici puncto, pone punctum. -1. 12, post programmata, subdis tinctionem pone. — 1. 14, dele comma post visum est. п, l. 10, pro 1868, lege : 1866. I, 1. 26, post Jordan, subdistinctio- . nem pone; item p. 2, 1. 4, post epistola; p. 3, 1. 3, ante neglegentia et ante intellegitur; 1. 34, post conmittere; p. 4, 1. 25, ante Aspe rum. P. 1, 1. 23, pro æstuma. lege : æstumo. 2, 1. 3 notæ, comma pone post testimonium. - 3, 1. 9, subdistinctionem dele ante Pie rius. - 1. 16, hæc adde : Priscam scripturam ei pro i, quæ sub finem Ciceronianæ ætatis periisse videtur (cf. Jordan, Kritische Beiträge, p. 237), a Sallustio non adhibitam fuisse verisimile est ; nam nulla vestigia præbent codices, quamquam iidem u pro i pluribus locis exhibent. Quod autem Suasoriarum ad Cæsarem Auctor eam frequenter usurpat, hoc nihil ad Sallustianum usum facere potest, quum rhetores et grammaticos posterioris ætatis constet hac scriptura quasi ornatu quodam orationis usos esse. 1. 24, adde: Inter verba ex præpositione ad composita, unum tan - tum (uggredi) assimilationem patitur, ut placet Jordano, cui Jacobsius aliique assentiuntur; Dietschius vero adgredi scribit contra optimorum codicum fidem. 1. 29, pro scripisse, lege: scripsis se. 1. 35, hæc adde: Dietschius hic semper sibi constantem orthographiam accepit, quippe qui nunquam assimilationem admiserit. Jordanus contra codicem Sorbonicum plerumque secutus esse videtur: etenim si commeatus tribus locis scribit (Cat. 58, 9; Jug. 28, 7; 36, 1), conmeatus habet ceteris octo locis, inter quos Jug. 100, 1, ubi, si Dietschio fidem adhibeamus, codex Sorbonicus (P) commeatum exhibet, et Hist. 11, 50, 7, ubi in Vaticano commeatus esse affirmat Dietschius. Similiter impedire, quæ scriptura a Kritzio et Jacobsio constanter şervatur, apud Jordanum sexies est, at inpedire septies. Quum tribus locis (Jug. 35, 4; 70, 5 et 80, 5) P inpedire in impedire correctum afferat (Dietschius), Jordanus ultimo tantum loco impedire scribit. Idem inpetus semel tantum (J. 34, 1) admitit, ceteris vero locis impetus; similiter conmoratus (Cat. 59, 1) et commoratus (Cat. 36, 1). Ceterum hic quæri potest num quid in editione Jordani librariorum artificum negligentiæ tribuendum sit. — Notabimus præterea vocem magnificus (magnifice), quæ septies in Catilina occurrit, ultimo tanto loco (52, 10) ex recensione Jordani sic scriptam videri, at in Jugurtha, ubi similiter septies legitur, semper formam magnuficus (magnufice) induere, unde conjici potest scribam primum priscam formam correxisse, deinde, quum archetypum sibi constare videret, a pruritu emendandi manus abstinuisse. P. 4, 1.9, pro lib., lege: 1. 1., et pro commate subdistinctionem pone ante quod. — 1. extrema, pro imitasse, lege: imitatus esse. 5, 1. 9, pro obsolata, lege: obsoleta. 1. 34, signum » pone post : Bacchanaliorum. 6, not. 1. Colos, quam formam Probus Cat. 15, 5 esse affirmat, in nullo ex vetustissimis codicibus invenitur; similiter odos.(Jug. 44, 4), quod a Frontone laudatur. Unde colligit Jordanus (Kritische Beitræge, p. 144). Sallustium hos similesve archaïsmorum flosculos non nisi in orationibus ornandi causa adhibuisse. - 1. 18, quam tamen formam tamen, dele posterius tamen. 7, 1. 8, pro Planti, lege : Plauti. 1. 16, pro Gallio, lege: Gellio. 1. 27, lege genit.; H. 1, 51, 14 ; J. 84, 3? dat.) 1. extr., pro VI, II, 256, lege: vi, 11, 256. 8, 1. 17, lege: ut apud Tacitum, Hist. IV, 50. 1. 31, pro terminationes, lege : terminatione. 12, 1. 16, pro Fragm., lege: Hist. 13, I. 9, oreretur, Júg. 72; 1, ab optimis codicibus (P P') exhibetur; ceteris vero locis (J. 6, 3; C. 34, 2) omnes pariter codices formam oriretur habent. 14, not. 1 et 4, pro Anschutz, lege : Anschuetz. — 1.5, subdistinctionem pone post concretis; item p. 15, 1. 9, post J. 18, 9, pro commate. - 1. 17, ante Miles, hæc insere : Romanus, Jug. 81, 3, pauci tantum deteriores codices; ceteri, inter quos P, dux Romanus exhibent. 15, 1. 3, lege: catena (H. 1, 23) more poetarum. — 1. 14, subdistinctionem dele post singularem. Ibid., lege: Anschuetzius. -1 24, pro pluralis, lege: pluralem. 16. 1. 2, pro commate subdistinctionem pone post J. 29, 1; item 1. 7, post Cat. 44, 5; at contra p. 17, 1. 19, post Jug. 39, 2. 17, 1. 2, lege : (Cat 6, 5; 10, 5); |