neribus arborum ; J. 57, 4 glande aut lapidibus pugnare (Cf. Liv. 38, 20 et 21). Insolentius posita numero singulari invenimus: angustia (H. iv, 35); catena H. 1, 23) more pœtarum ; insidia (H. 11, 22); primordium (H, 1, 1); radix (H. inc. 6).

II. PLURALEM Contra NUMERUM PRO SINGULARI adhibet Sallustius, non tantum, ut solet, in substantivis quibus materiæ notantur et res quæ in natura fiunt, ut aquæ (Jug. 17, 5; 37, 4; 55, 8); incendia (Cat. 27, 2; 32, 2; 48, 4; 51, 9; 52, 36 ; Hist. 1, 51, 20); luces (Hist. inc. 88), ignes (J. 98, 6; 106, 4; Hist. II, 77, 5 et 17); ardores (J. 18, 9; Getuli sub sole magis haud procul ab ardoribus, id est locis quæ solis ardoribus exuruntur, cf. 19, 6, dehinc loca exusta solis ardoribus); sed etiam nonnullis concretis aliis, ut COMITATUS, (Cat. 45, 1); COMMEATUS, Cat. 58, 9 omnia nobis tuta erunt, commeatus abunde, ubi singularem, alii, alii pluralem, ut Anschutzius, vident; Jug. 28, 7; 47, 2; Hist. 11, 50, 7; 11, 48; v, 8; - EQUITATUS (Jug. 46, 7); FRUMENTA, Hist. 1, 77, 20 et tum natura in agris erant autumni frumenta (ex restitutione plurimorum editorum); MULTITUDINES, (globorum popularium sensu), Cat. 50, 1, partim exquirebant duces multitudinum, (rarius quidem plurali numero vocabulum); PATRIMONIA (Cat. 37, 4); PECUNIE (Cat. 18, 3 ; 49, 2; 51, 43; 52, 14; Jug. 31, 25; 40, 1; Hist. 1, 51, 17); — PRÆDE (Jug. 20, 8; 31, 10; 32,3; 41, 7; 44, 5; 88, 3; Hist, IV, 63); - RES FAMILIARES (Jug. 64, 6; Hist. 1, 12).

Notandum etiam est pluralis liberos per concinnitatem adhibitum Jug. 10, 8: observate talem hunc virum, imitamini virtutem et enitimini ne ego meliores liberos sumpsisse videar quam genuisse, ubi de Jugurtha tanium res est 2.

III. ABSTRACTORUM vero SUBSTANTIVORUM PLURALEM præter ceteros Ciceronem frequentissime adhibuisse constat, quod ante ætatem ejus perraro accidit. Quem pluralis usum Drægerus, qui de ea re diligenter disputavit (Hist. Synt. p. sqq.), in his quattuor causis positum putat. Usurpari enim pluralem dicit, 1o quod significet complura genera substantivi abstracti; 2o aut (sæpissime) quod designet actiones, condiciones, animorum quosdam habitus, qui iterum ac sæpius repetantur; 3o aut quod ad plura concreta pertineat; 4o aut propter concinnitatem verborum. Generis cujusque exempla hæc notavimus 3 :

1. Cf. Anschuetz. p. 3, qui eadem nomina affert.

3

2. Hanc verborum seriem, rerum dispositione tantum mutata, ex Anschuetzio, p. 3-4 hausimus.

3. Hæc quoque, ex Draegero quidem ad verbum fere expressa, ab Anschuetzio mutuamur,

1o ASPERITATES Jug. 75, 2 et Hist. 1, 68; (ex conjectura Carrionis); cf. J. 29, 1; bellique quod administrabat asperitatem ostendere coepit; DIFFICULTATES (Jug. 7, 1; 90, 1); - FAME Hist. 1, 66 (ex conjectura Keilii, quem Kritzius et Dietschius sequuntur); Hist. inc. 42; LUBIDINES (Cat. 13, 5); MODI (passim); - MUNDITIE (J. 63, 3; 85, 40); — OPPORTUNITATES loci (C. 43, 3; J. 47, 2); — RATIONES Cat. 44, 5; consideres quid tuæ rationes postulent; (cf. C. 56, 5); alio sensu J. 97, 2; - SUSPICIONES (Hist. iv, 56).

20 a. ASTUTIE (Cat. 26, 2); -CONVENTUS (Cat. 30, 2; Jug.,30, 1); DEDECORA (C. 37, 5; J. 31, 19; cf. Cic. fin. 1, 14, 47); - DOLI (Cat. 14, 5; Jug. 6, 3; 14, 11; 22, 4; 23, 1 ; 25, 9; 56, 1); EGRESSUS (Jug. 35, 5); FALLACIE (Cat. 11, 2); -LARGITIONES (Cat. 37, 7; Hist. 1, 51, 6); LATROCINIA (J. 4, 7; Hist. II, 77); POLLICITATIONES (J. 20, 1; 61, 4); -PORTATIONES (Cat. 42, 2); -RAPINE (passim); -SEVITIE (Hist. 1, 10); SUMPTUS (Cat. 24, 3; Jug. 4, 7; Hist. 11,

50, 7; IV, 19, 8).

6. ÆRUMNE (Cat. 51, 20; Jug. 14, 7 et 23; 24, 10; 49, 3; Hist. 11, 27); - CASUS (J. 1, 5; Hist, 1, 77); - FORTUNE Jug. 13, 3; 14, 24; 23, 2; 62, 1; 83, 2; — (cf. Decl. in Cicer. 3, ut sese ac fortunas suas venales habeat). GAUDIA Cat. 61, 9; Jug. 2, 4; (cf. Livium, 9, 15; 22, 7; 30, 42; Tacit. Ann. 13, 46; 14, 4; Ciceronem ipsum, in Cat. 1, 10, 26, et poetas); - INITIA (Cat. 11, 4); - INSOMNIÆ C. 27, 2; H. iv, 19; (cf. Cic., de senect. 13, 44); MISERIE (Cat. 4, 1; 40, 3; 51, 20; Jug. 13, 4; 11, 21; 92, 3; 100, 5; Hist. 1, 21; 11, 50, 2); - NECESSITATES (Hist. III, 1, 8); (cf. NECESSITUDINES (Cat. 21, 3); TEMPESTATES (Cat. 20, 3; 53, 5; Jug. 73, 7; 96, 1; 108, 2). Sæpius vero singularem Sall. usurpat, quæ apud veteres scriptores et Ciceronem ipsum (sed tanquam poeticum), de orat. 1, 38, 153; Orat. 49, de div. 1, 34, 75, invenitur; ad pluralem quod attinet, merus archaïsmus est. (Cf. Lorenz ad Plauti most. v. 18; Schultze, loc. 1. p. 76).

Falso autem Gerlachius docet in pluralibus abstractorum substantivorum inesse quemdam antiquitatis colorem, cum ex computatione recenti constet 58 tantum pluralia varia abstractorum substantivorum apud veteres scriptores, 402 autem apud classicos, qui dicuntur.

et indices qui sequuntur, ex ejus indicibus valde locupletatos, ad ordinem alphabeticum redegimus, ut ceteros omnes.

1. Cf. Schulze, de arch. Sall. p. 47, et Allgeier, in Krebsii Antibarbaro, qui verbum hoc significationem laborum non fugiendorum aut summæ tristitiæ apud Ciceronem ipsum (de fin. 11, 35, 118; de Orat. III, 38, 153) habere ostendit. Ceterum non archaïsmus, ut Gerlachius voluit, putandum esse videtur, etsi Ciceronis ætate paululum obsoletum.

scriptores, et 484 apud posteriores inveniri. (Draeger, Hist. Synt. p. 9 sqq.)

3o AMICITIE (Cat. 6, 5; 10, 5; cf. FAMILIARITATES (Cat. 14, 5); INIMICITIE (Cat. 49, 2; 51, 16; Hist. 11, 50, 4; III, 82, 27); singularem, quem teste Gellio (19, 8) Cæsar non esse admittendum putabat, Cicero usurpat Tusc. IV, 9, 21; item Plaut. Stich, II, 1, 8; cum eo reveni ex inimicitia in gratiam; Nonn. 129, 6; Ennius ap. Gell. 19, 8, 6; SIMULTATES (Cat. 9, 2; Hist. 1, 11); DISCORDIE (Cat. 9, 2; Jug. 78, 1; H. 1, 10; 1, 51, 14; II, 82, 17); DISSENSIONES (Hist. 1, 8; 1, 10). — ANIMI (de una persona); Hist. 1, 45, 24; II, 82, 11; et cum nomine collectivo, H. 1, 16 atque omnis Italia animis discedit; contra singulari numero de pluribus, Jug. 20, 8 suis animum, hostibus terrorem augere. (Cf. Jug. 54, 1; 85, 45). Pluralis vero ad plures personas spectans apud Sallustium, ut apud ceteros omnes, rarus non est. Cf. INGENIA Cat. 8, 3 et 4; 20, 2; 51, 35; Jug. 103, 2; at Cat. 51, 8, ingenia non jam viros magno ingenio præditos, sed ingenium, idest naturam atque indolem quorumdam virorum significat, ut singularis. -AUXILIA (C. 6, 5; 52, 29; H. 1, 24; 1, 45,7; 1, 51, 13; 1, 50, 1); et pro auxiliaribus militibus Jug. 39, 2, 84, 2 etc; cf. PRÆSIDIA (Cat. 26, 4; Jug. 14, 15, 18 ; Hist. III, 82, 4); PATROCINIA (Hist. 1, 51, 6); SOCIETATES Jug. 14, 18; CULTUS (Hist. 11, 78); II, -CUSTODIE (C. 47, 3; 50, 4; 52, 14); - IMPERIA (Cat. 6, 7; Jug. 3, 1 magistratus et imperia ; J. 4, 7 ; H. ш, 82, 18); cf. DOMINATIONES (Hist. 1, 11); POTESTATES (Jug. 63, 5; 85, 9); LegatioNES (J. 40, 1); CONSULATUS (Jug. 31, 10; 85, 29); SACERDOTIA (Cat. 21, 2; Jug. 31, 20 sacerdotia et consulatus): ex quibus ultimis exemplis patet non Livium primum, ut docet Draeger (l. 1. p. 15), nomina magistratus designantia plurali numero usurpasse. STUDIA (C. 23, 5; J. 2, 1; 5, 2; 6, 3; 73, 4; 84, 3); cf. VOLUNTATES (Jug. 113, 1 regiæ voluntates, ut vehementes sic mobiles, sæpe ipsæ sibi adversæ).

4o EXITIA Hist. 1, 45, 25 turbamenta reipublicæ atque exitia probate; (cf. Cic. pro Mil. 2, 1 ; De leg. 1, 12); sic fere MORTES Hist. I, 1, 1, quem - fame, miserrima omnium morte, confecistis ; (cf. Cic. de fin. 11, 30); — GLORIÆ Jug. 41, 7 penes eodern ærarium, provinciæ, magistratus, gloriæ triumphique crant'. — PACES J. 31, 20 bella atque paces; (cf. Lucr. v, v. 1128; Plaut. Rud. 1, 5, 1; Hor. ep. 1, 3, 8; 11, 1, 102) ; QUIETES (Cat. 15, 4); namque animus impurus neque vigiliis neque quietibus sedari poterat; paulo aliter Lucr. 1, 406 (canes) naribus inveniunt intectas fronde quietes=(loca in quibus quiescunt fera); Cic. de

-

1. Abstractorum substantivorum plurali numero positorum multa exempla attulit Deltourius (1. 1, p. 16 et 17), ex Cæsare, Cicerone, Livio, Isocrate petita. Item apud nostratem Bossuetium hæc structura sæpius invenitur.

off. 1, 29, 103, ludo et joco uti licet, sicut somno et quietibus ceteris = (quiescendi modis).

IV. — ABSTRACTUM PRO CONCRETO satis frequenter adhibuit Sallustius, quæ loquendi consuetudo apud posteriores scriptores frequentata, apud Ciceronem ipsum passim invenitur.

२

1o Abstracta substantiva pro personarum nominibus posita FLAGITIA, FACINORA, pro hominibus flagitiosis et facinorosis: Cat. 14, 1, omnium flagitiorum atque facinorum circum se tanquam stipatorum catervas habebat; IMPERIUM, pro homi e imperante : Cat. 51, 14, quæ apud alios iracundia dicitur, ea in imperio superbia atque crudelitas adpellatur (Cf. Cœs. b. g. 11, 32, imperia=imperatores) — INjuRIA pro eo qui injuriam facit: Hist. 1, 82, 20, et vostrarum rerum ultro injuriæ gratiam debere. -SERVITIA Pro servis: Cat. 24, 4; 44, 6; 46, 3; 50, 1; 56, 5; Jug. 66, 1. (Cf. Cic. pro Flacco, 38, et alibi; Liv. 1, 40; II, 10); — VICINITAS pro vicinis, Cat. 36, 1; (cf. Cic. pro Rosc. Amer. 6. 15; Cæs. b. g. 6, 34; et Hor. sat. 2, 5, 106; ep. 1, 16, 14 (vicinia.) Adde etiam NOVITAS: novitatem meam,me novum hominem (Jug. 85, 14); - VETUSTATEM = veteres homines (Hist. 111, 64); IGNAVIA ignavi homines: Cat. 20, 2 neque ego per ignaviam aut vana ingenia incerta pro certis captarem, ubi perignava legendum esse censuit Kritzius, contra optimorum codicum auctoritatem. — SUPERBIA ILLORUM=illi superbi: Jug. 85, 13 comparate nunc Quirites, cum illorum superbia me hominem novum.-CONJURATIO Conjurati: Cat. 43, 1 multitudo conjurationis; Cat. 48, 4; (cf. Cic. in Cat. 1. 3); NOBILITAS nobiles (sæpissime). Item, ut apud ceteros scriptores, JUVEN– TUS, VIGILIÆ, STATIONES; at CUSTODIE pro custodibus non invenitur apud nostrum, ut docuit Anschuetzius (loc. laud. p. 9).

III,

=

=

2o Abstracta substantiva pro concretis rerum nominibus posita : NAUFRAGIA = naves naufragium perpessæ : Hist. iv, 37 Charybdis mare. vorticosum, quod forte illata naufragia sorbens gurgitibus occultis millia sexaginta Tauromenitana ad littora trahit;-MACHINATIONES= machinæ (Jug. 92, 7); cf. Cæs. Liv. Vitr. ; - MUNITIONES munimenta quæ munitionibus fiunt (Jug. 23, 2; 38, 6; Hist. iv, 15); cf. Cic. Vellej. Tac.;-Usus quæ ad usum vitæ sive belli pertinent: Cat. 48, 2 quippe cui omnes copiæ in usu cotidiano et cultu corporis erant ; Jug. 84, 3 et Marius aut belli usum aut studia volgi amissurus; 89, CULTUS quæ ad cultum et ornamentum vitæ spectant (Jug. 75, 1; Cat. 48, 2); cf. Tac. Ann. 13, 13; 16, 31). SOLITUDINES = loca deserta Jug. 74, 1; 75, 1; 80, 1; 89, 4; (cf. Cic. Rep. 6, 19, Pis. 22, 53, ad Fam. 2, 16, 6; Cæs. b. g. 6, 23, 1; Vellej. 2, 55. fin.;

6 ;

Plin. etc.); - ORIGINES, civitates unde oriundi erant: Jug. 19, 1 exque (urbes) brevi multum auctæ, pars originibus suis præsidio, aliæ decori fuere; cf. Tac. Germ. 2; Liv. 26, 13; 38, 39.

V. Nonnulla etiam de NUMERO substantivorum adhibenda afferamus : 1o Nomina concreta pluralis numeri cum singulari juncta apud omnes scriptores inveniuntur, præsertim in nominibus propriis et numeralibus; et apud Sall. Cat. 17, 3 Publius et Servius Sullæ, Serv. filii, at contra Jug. 42, 1 Tiberius et Caius Gracchus.

2o Pluralem MODESTIÆ satis frequenter adhibuit Sallustius: Jug. 14, 18; 85, 37 nos illorum æmulos contemnit (Marius de se ipso); Cat. 7, 7 memorare possem, ni ea res longius nos ab incepto traheret, ubi mutatio constructionis notanda; Hist. 11, 50, 8, quare indigna vobis nobisque et republica incipitis?

3o Nonnulla adjectiva pro substantivis habita in formulis technicis per detractum substantivum explicantur; hiberna (intellige castra), Jug. 37, 3; 62, 4; 64, 5; 70, 5; 97, 3; 100, 1; 103, 4; æstiva (J. 44, 3 et 4); at stativis castris cum substantivo, J. 44, 4.

1

VI. PROPRIA SALLUSTII SUBSTANTIVA AUT RARA AUT POETICA.

Ordine alphabetico hic enumerare libet 1° substantiva quæ vel primo a Sallustio vel a Sallustio solo, vel peculiari sensu usurpata sunt, vel etiam apud Ciceronem et Cæsarem nunquam aut fere nunquam inveniuntur; 2o substantiva quæ a priscis auctoribus adhibita in Sallustii quoque libris occurrunt et pro archaïsmis habendi sunt. Pretiosum in hoc paragrapho auxilium præstitit OEstling, cujus libellus amplam rariorum quæ apud Sallustium sunt vocabulorum messem habet.

1° ACCEPTIO Jug. 29, 4 cujus rei species erat acceptio frumenti, quo sensu legitur tantummodo apud Ciceronem top. 8: neque deditionem neque donationem sine acceptione intelligi posse; ceteroquin in libris philosophorum est positio quam alter concedit alteri.» (Anschuetz). ADOPTATIO, antiquior forma quam adoptio, a Cicerone semel usurpata (Tusc. 1, 14, 31), apud Sallust. occurrit Jug. 11, 6. Breviores formas posteriores fuisse docet Allgeier in Krebsii Antib.; verisimile-tamen est utramque hujus vocabuli formam adhuc ætate Ciceronis usitatam fuisse, longiorem vero jam tunc insolescere cœpisse. ÆVUM Jug. 1, 1; Hist. inc. 44; vox poetarum pro ætate. AMBITIO semper est apud Sall. honorum vel gratiæ cupiditas, qua ad finem propositam quacumque via grassamur (Cat, 3, 4; 4, 2; 10, 5; 11, 1; 52, 22 et 26; Jug. 45, 1 ; 63, 6; 85, 9; 86, 3; 96, 3; 100, 5).

Cat. 5, 3; (cf. Tac. H. 3, 22).

ALGOR

ANTIQUITAS, eodem sensu de

1. Stativa (absolute) apud primum Livium exstat, deinde apud Tacitum.