properantia tam facile tractum bellum secordia magis, quam dolo, crederent. Sed postquam, dilapso tempore, comitiorum dies adventabat, Albinus, Aulo fratre in castris pro praetore relicto, Romam decessit.

XXXVII. EA tempestate Romae seditionibus tribuniciis atrociter respublica agitabatur. P. Lucullus et L. Annius, tribuni plebis, resistentibus collegis, continuare magistratum nitebantur: quae dissensio totius anni comitia impediebat. Ea mora in spem adductus Aulus, quem pro praetore in castris relictum supra diximus, aut conficiundi belli, aut terrore exercitus ab rege pecuniae capiundae, milites mense Januario ex hibernis in expeditionem evocat; magnis itineribus, hieme aspera, pervenit ad oppidum Suthul, ubi regis thesauri erant. Quod quamquam et saevitia temporis, et opportunitate loci, neque capi, neque obsideri poterat: (nam circum murum, situm in praerupti montis extremo, planicies limosa hiemalibus aquis paludem fecerat) tamen, aut simulandi gratia, quo regi formidinem adderet, aut cupidine caecus, 'vineas agere, Zaggerem jacere, alia, quae incepto usui forent, properare.

XXXVIII. AT Jugurtha, cognita vanitate atque imperitia legati, subdolus augere amentiam: missitare supplicantis legatos: ipse, quasi vitabundus, per saltuosa loca et tramites exercitum ductare. Denique Aulum spe pactionis perpulit, uti, relicto

* Pro prætore. In some editions proprætorem, the compound word being declined.

y Vineas. In some editions cæcus, ob thesauros, oppidi potiendi, vineas, &c.

z Aggerem. Aggeres were mounts or banks of earth, secured by timbers, and raised to the height of the walls, or to a greater height. They were sometimes fixed, sometimes moveable; and were designed as stations for soldiers to annoy the besieged, till the army should undermine the wall, or beat it down with engines.

Suthule, in abditas regiones sese, veluti cedentem; *insequeretur. Interea per homines callidos die noctuque exercitum tentabat: centuriones duces. que turmarum, partim uti transfugerent, [corrumpere;] alii, signo dato, locum uti desererent: ita delicta occultiora fore. Quae postquam ex sententia finstruit, intempesta nocte, de improviso multitudine Numidarum Auli castra circumvenit. Milites Romani, tumultu perculsi insolito, arma capere alii, alii se abdere, pars territos confirmare; trepidare omnibus locis: vis magna hostium; coelum nocte atque nubibus obscuratum; periculum anceps: postremo fugere, an manere, tutius foret, in incerto erat. Sed ex eo numero, quos paullo ante corruptos diximus, cohors una Ligurum, cum duabus turmis Thracum, et paucis gregariis militibus, transiere ad regem: et centurio primi pili

a Insequeretur. After this word is introduced in some editions an entire sentence, Ita delicta occultiora fuere. This sen tence, with the variation of fore for fuere in this edition, follows desererent.

b Turmarum. A turma or troop consisted of thirty horse. c Instruit. In some editions instruxit.

Periculum anceps. Double danger, danger on all hands. e Ligurum Of Ligurians. The republic of Genoa was formerly called Liguria.

f Thracum. Of Thracians.

nia.

Thrace is now called Roma

The number

The Roman

g Centurio primi pili. A Roman legion consisted of ten cohorts, each cohort of three manipuli, and every manipulus of two centuries, each commanded by a centurion. of men in a century was not uniformly the same. troops were usually drawn up in three lines; those in the first rank were called bastati, those in the second principes, and those in the third triarii, from their position. The triarii were old and tried soldiers, and were reckoned more honourable than the rest. The centurion of the first century of the first mani. ple of the triarii was called centurio primi pili, or primi ordinis, or primus pilus, primipilus, primopilus, or primus centurio, presided over all the other centurions, and had the charge of the eagle, or chief standard of the legion.

tertiae legionis, per munitionem, quam, uti defenderet, acceperat, locum hostibus introeundi dedit: eaque Numidae cuncti irrupere. Nostri foeda fuga, plerique abjectis armis, proxumum collem Occupavere. Nox atque praeda castrorum hostes, "quo minus victoria uterentur, remorata sunt. Dein Jugurtha postero die cum Aulo in colloquio verba facit: "tametsi ipsum cum exercitu fame, ferro clausum tenet, tamen se humanarum rerum memorem, si secum foedus faceret, incolumis omnis 'sub jugum missurum: praeterea, uti diebus decem Numidia decederet." Quae quamquam gravia et flagitii plena erant, tamen, quia mortis metu mutabant, sicuti regi libuerat, pax convenit.

XXXIX. SED, ubi ea Romae comperta sunt, metus atque moeror civitatem invasere: pars dolere pro gloria imperii: pars insolita rerum bellicarum timere libertati: Aulo omnes infesti, ac maxume qui bello saepe praeclari fuerant, quod armatus dedecore potius, quam manu, salutem 'quaesiverat. Ob ea consul Albinus ex delicto fratris invidiam, ac deinde periculum timens, senatum de foedere consulebat: et tamen interim exercitui "supplementum scribere: ab sociis et nomine Latino auxilia arcessere denique modis omnibus festinare. Senatus ita, uti par fuerat, decernit, sUO ATQUE POPULI INJUSSU NULLUM POTUISSE FOEDUS FIERI. Con

h Quo minus, &c.

tory.

From making a proper use of their vic

iSub jugum, &c. Two spears stuck in the ground, crossed by another at the top like a gallows, were called jugum. Under this the vanquished passed disarmed by way of ignominy, and in token of subjection.

k Mutabant. They exchanged. In some editions nutabant, they wavered, fluctuated, were irresolute.

Quæsiverat. In some editions quæsiverit.
Supplementum. Recruits; literally a supply:

sul impeditus a tribunis plebis ne, quas paraverat copias, secum portaret, paucis diebus in Africam proficiscitur : : nam omnis exercitus, uti convenerat, Numidia deductus, in provincia hiemabat. Postquam eo venit; quamquam persequi Jugurtham et mederi fraternae invidiae "animus ardebat; cognitis militibus, quos praeter fugam, soluto imperio, licentia atque lascivia corruperat, Pex copia rerum statuit, nihil sibi agitandum.

XL. INTEREA Romae C. Mamilius Limetanus, tribunus plebis, rogationem ad populum promulgat, “ uti quaereretur in eos, quorum consilio Jugurtha senati decreta 'neglegisset; quique ab eo in legationibus, aut imperiis pecunias accepissent; qui elephantos, quique perfugas tradidissent; item qui de pace, aut bello cum hostibus pactiones fecissent." Huic rogationi partim conscii sibi, alii ex partium invidia pericula metuentes, quoniam aperte resistere non poterant, quin illa et alia talia placere sibi faterentur; occulte per amicos, ac maxume per homines nominis Latini et socios Italicos impedi. menta parabant. Sed plebes, incredibile memoratu est, quam intenta fuerit, quantaque vi rogationem jusserit, decreverit, voluerit; magis odio nobilitatis, cui mala illa parabantur, quam cura reipubli cae: 'tanta lubido in partibus. Igitur, ceteris metu perculsis, M. Scaurus, quem legatum Bestiae supra 'docuimus, inter laetitiam plebis, et suorum fugam, 'trepida etiam tum civitate, cum ex "Ma

n Animus. In some editions animo.
• Soluto imperio. Under a lax discipline.
P Ex copia, &c. Considering all circumstances.
a Neglegisset. An archaism for neglexisset.

r Tanta lubido, &c. Such was the violence of party spirit. s Docuimus. In some editions memoravimus.

t Trepida etiam, &c. The city being not yet free from panic. Mamilia. In some editions mamiliana.

milia rogatione tres 'quaesitores rogarentur, effeceSed "quaestio rat, uti ipse in eo numero crearetur. exercita aspere violenterque ex rumore, et lubidine plebis: ut saepe nobilitatem, sic ea tempestate plebem ex secundis rebus insolentia ceperat.

XLI. CETERUM mos partium popularium et senati factionum, ac deinde omnium malarum artium, paucis ante annis Romae ortus, otio et abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt. Nam, ante Carthaginem deletam, populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant: neque gloriae, neque dominationis certamen inter civis erat: metus hostilis in bonis artibus civitatem retinebat. Sed, ubi illa formido mentibus discessit; scilicet ea, quae secundae res amant, lascivia atque superbia incessere. Ita, quod in advorsis rebus optaverant, otium, postquam adepti sunt, asperius acerbiusque fuit. Namque coepere. nobilitas dignitatem, populus libertatem in lubidinem vertere: sibi quisque ducere, trahere, rapere. Ita omnia in duas partis abstracta sunt; respublica, Ceterum nobilitas quae media fuerat, dilacerata. factione magis pollebat: plebis vis soluta atque 'dispersa, in multitudine, minus poterat: paucorum

Quæsitores. Commissioners to inquire into the charges, &c. w Questio exercita. The commission was executed; the inquiry was conducted. In other editions quæstione exercita.

x Asperius acerbiusque fuit. Produced more asperity and bitterness among the citizens.

y Dignitatem, &c. Various words in the English language must be employed to express the various shades of character denoted by the general Latin term libido. In this sentence, as connected with dignitatem, it has one application, and, as attached to libertatem, another. Dignitatem in lubidinem vertere, to convert their high rank into a mean, or instrument for the gratification of their passions; libertatem in lubidinem vertere, to convert their liberty into licentiousness.

z Soluta. Loose, uncemented, not bound or compacted by a common interest.

a Dispersa, &c. In some editions dispersa in multitudine,