Immagini della pagina
PDF
ePub

alii divo vovere volet, ius est. telo, super quod stans consul 14 precatus est, hostem potiri fas non est; si potiatur, Marti suovetaurilibus piaculum fieri.

c) Der zweite Samnitsche Krieg.

5 a) Streit des Dictators L. Papirius Cursor und des magister equitum Q. Fabius Maximus Rullianus (Liv. VIII, 30—35).

XXX. In Samnium incertis itum auspiciis est; cuius rei 1 vitium non in belli eventum, quod prospere gestum est, sed in rabiem atque iras imperatorum vertit. namque Papirius 2 10 dictator a pullario monitus cum ad auspicium repetendum Romam proficisceretur, magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu absente se cum hoste manum consereret. Q. Fabius 3 cum post profectionem dictatoris per exploratores conperisset, perinde omnia soluta apud hostes esse, ac si nemo Romanus in 15 Samnio esset, seu ferox adulescens indignitate accensus, quod om- 4 nia in dictatore viderentur reposita esse, seu occasione bene gerendae rei inductus, exercitu instructo paratoque profectus ad Inbrinium ita vocant locum acie cum Samnitibus conflixit. ea fortuna pugnae fuit, ut nihil relictum sit, quo, 5 20 si adfuisset dictator, res melius geri potuerit. non dux militi, non miles duci defuit. eques etiam auctore L. Cominio tribuno 6 militum, qui aliquotiens impetu capto perrumpere non poterat hostium agmen, detraxit frenos equis atque ita concitatos calcaribus permisit, ut sustinere eos nulla vis posset: per arma,

gensatz zu sin autem sese devovere volet. 3. fieri, sc. fas est.

[ocr errors]

4. Die folgenden Ereignisse fallen in das Jahr 429 a. u. 325 v. Chr. 7. incertis auspiciis] Liv. XXII, 1: magistratus auspicium a domo, publicis privatisque penatibus, votis rite in Capitolio nuncupatis secum ferre. Wenn nun nach Abzug des Heeres die Auspicien sich nicht als sicher oder zuverlässig erwiesen (cf. X, 40 pullarius auspicium mentiri ausus), so musste der Magistrat auf römisches Gebiet zurückkehren, um die Auspicien von Neuem anzustellen (repetere). 10. a pullario monitus] Der Wärter der heiligen Hühner vertritt im Felde die Stelle der

Augurn. - 11. Die triftigen Gründe,
welche ihn zu diesem Befehl be-
stimmten, entwickelt der Dictator
selbst c. 32, 4. 15. adulescens,
er war 6 Jahre vorher Aedil ge-
wesen. Motive u. Ausführung der
folgenden Episode erinnern nur zu
sehr an die Kämpfe zwischen Q.
Fabius Maximus Cunctator u. M.
Minucius Rufus im zweiten puni-
schen Krieg. Beachtenswerth ist,
dass Livius hier den Fabius Pictor
benutzt hat, cf. p. 136, 9.
ita vocant locum] Ort oder Gegend
ist unbekannt; vielleicht war es
Imbrivium im Lande der Aequer
bei Subiaco, von wo Kaiser Clau-
dius die Wasserleitungen herleitete.
Nieb. Vorl. I, 483. 22. inpetum

18.

7 per viros late stragem dedere. secutus pedes impetum equitum turbatis hostibus intulit signa. viginti milia hostium caesa eo die traduntur. auctores habeo bis cum hoste signa conlata dictatore absente, bis rem egregie gestam; apud antiquissimos scriptores una haec pugna invenitur; in quibusdam annalibus 5 8 tota res praetermissa est. magister equitum, ut ex tanta caede, multis potitus spoliis congesta in ingentemacervum hostilia arma 9 subdito igne concremavit, seu votum id deorum cuipiam fuit, seu credere libet Fabio auctori, eo factum, ne suae gloriae fructum dictator caperet nomenque ibi scriberet aut spolia in triumpho 10 10 ferret. litterae quoque de re prospere gesta ad senatum, non ad dictatorem missae argumentum fuere minime cum eo communicantis laudes. ita certe dictator id factum accepit, ut laetis aliis victoria parta prae se ferret iram tristitiamque. 11 misso itaque repente senatu se ex curia proripuit, tum vero 15 non Samnitium magis legiones quam maiestatem dictatoriam et disciplinam militarem a magistro equitum victam et ever12 sam dictitans, si illi inpune spretum imperium fuisset. itaque plenus minarum iraeque profectus in castra cum maximis itineribus isset, non tamen praevenire famam adventus sui potuit. 20 13 praecurrerant enim ab urbe qui nuntiarent, dictatorem avidum poenae venire, alternis paene verbis T. Manlii factum laudantem. 1 XXXI. Fabius contione extemplo advocata obtestatus milites est, ut, qua virtute rem publicam ab infestissimis hosti

vom

9.

capere einen Anlauf nehmen,
heftigen Reiterangriff. 3. tra-
duntur, als unzuverlässige Angabe
der Annalisten. 4. antiquissimos,
wie Fabius Pictor. 5. in qui-
busdam annalibus] Solche Angaben
bezeugen die Unsicherheit der äl-
testen Geschichte in Einzelhei-
ten, aber auch zugleich den Fleiss
und die Umsicht des Livius.
Fabio auctori] Q. Fabius Pictor,
der älteste Geschichtsschreiber der
Römer (Fabium aequalem tem-
poribus huiusce belli (II. Pun.)
potissimum auctorem habui Liv.
XXII, 7), behandelte die Geschichte
Roms von Erbauung der Stadt
bis auf seine Zeit, in grie-
chischer Sprache. Es war die vor-
züglichste Quelle des Livius, Poly-
bius und Dionysius. Nach der
Schlacht bei Cannae wurde er als
Gesandter vom Senat nach Delphi
zum Orakel geschickt (Liv. XXII,
57), worüber er nach seiner Rück-
kehr Bericht erstattet (XXIII, 11).

[ocr errors]

Er scheint die Geschichte seiner
Ahnen (gens Fabia) sehr ausführ-
lich behandelt zu haben, nicht ohne
persönliche Theilnahme. 9. Etwa
als tropaeum. Daran erinnert auch
nomenque ibi scriberet. 10. nomen
que ibi scriberet] Dazu hatte er ein
Recht, weil der mag. equitum ihm
untergeordnet nicht suis auspiciis
kämpfte. 11. non ad dictatorem]
Dies war die Pflicht des Unterbe-
fehlshabers, denn nur der Oberfeld-
herr verhandelt direct mit dem Se-
nate. 15. tum vero steht in Be-
ziehung zu si — fuisset. 22. al-
ternis, bei jedem zweiten Wort
(immer und immer wieder), vgl.
alterni versus.
22. T. Manlii
factum] Der seinen eigenen Sohn
hatte hinrichten lassen, weil er im
Latinerkrieg gegen das ausdrück-
liche Verbot des Vaters sich in
einen Einzelkampf mit einem vor-
nehmen Latiner eingelassen hatte.
Liv. VIII, 7.

bus defendissent, eadem se, cuius ductu auspicioque vicissent, ab inpotenti crudelitate dictatoris tutarentur: venire amentem 2 invidia, iratum virtuti alienae felicitatique; furere, quod se absente res publica egregie gesta esset; malle, si mutare fortu5 nam posset, apud Samnites quam Romanos victoriam esse; imperium dictitare spretum, tamquam non eadem mente pugnari 3 vetuerit, qua pugnatum doleat: et tunc invidia inpedire virtutem alienam voluisse cupidissimisque arma ablaturum fuisse militibus, ne se absente moveri possent, et nunc id furere, id aegre 4 10 pati, quod sine L. Papirio non inermes, non manci milites fuerint, quod se Q. Fabius magistrum equitum duxerit ac non accensum dictatoris. quid illum facturum fuisse, si, quod belli 5 casus ferunt Marsque communis, adversa pugna evenisset, qui sibi devictis hostibus, re publica bene gesta, ita ut non ab 15 illo unico duce melius geri potuerit, supplicium magistro equitum minetur! neque illum magistro equitum infestiorem quam 6 tribunis militum, quam centurionibus, quam militibus esse. si 7 posset, in omnes saeviturum; quia id nequeat, in unum saevire; etiam invidiam tamquam ignem summa petere; in caput con20 silii, in ducem incurrere. si se simul cum gloria rei gestae extinxisset, tunc victorem, velut in capto exercitu dominantem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum. proinde adessent in sua causa omnium libertati. si consensum 8 exercitus eundem, qui in proelio fuerit, in tuenda victoria vi25 deat, et salutem unius omnibus curae esse, inclinaturum ad clementiorem sententiam animum. postremo se vitam fortunas- 9 que suas illorum fidei virtutique permittere. XXXII. Clamor i e tota contione ortus, uti bonum animum haberet: neminem illi vim adlaturum salvis legionibus Romanis.

30

Haud multo post dictator advenit, classicoque extemplo ad contionem advocavit. tum silentio facto praeco Q. Fabium 2 magistrum equitum citavit. qui simul ex inferiore loco ad

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

3 tribunal accessit, tum dictator: „quaero" inquit „de te, Q. Fabi, cum summum imperium dictatoris sit, pareantque ei consules, regia potestas, praetores, isdem auspiciis quibus consules creati, aequum censeas necne magistrum equitum dicto audientem 4 esse? itemque illud interrogo, cum me incertis auspiciis pro- 5 fectum ab domo scirem, utrum mihi turbatis religionibus res publica in discrimen committenda fuerit an auspicia repetenda, 5 ne quid dubiis dis agerem? simul illud, quae dictatori religio inpedimento ad rem gerendam fuerit, num ea magister equitum solutus ac liber potuerit esse? sed quid ego haec interrogo? 10 cum, si ego tacitus abissem, tamen tibi ad voluntatis interpre6 tationem meae dirigenda tua sententia fuerit. quin tu respondes, vetuerimne te quicquam rei me absente agere, vetuerimne 7 signa cum hostibus conferre? quo tu imperio meo spreto, incertis auspiciis, turbatis religionibus adversus morem milita- 15 rem disciplinamque maiorum et numen deorum ausus es cum 8 hoste confligere. ad haec, quae interrogatus es, responde, at 9 extra ea cave vocem mittas. accede, lictor." adversus quae singula cum respondere haud facile esset, et nunc quereretur eundem accusatorem capitis sui ac iudicem esse, modo vitam 20 sibi eripi citius quam gloriam rerum gestarum posse voci10 feraretur, purgaretque se invicem atque ultro accusaret, tunc Papirius redintegrata ira spoliari magistrum equitum ac virgas 11 et secures expediri iussit. Fabius fidem militum inplorans lacerantibus vestem lictoribus ad triarios tumultum iam miscen- 25 tes sese recepit. inde clamor in totam contionem est perlatus: 12 alibi preces, alibi minae audiebantur. qui proximi forte tribunali steterant, quia subiecti oculis imperatoris noscitari poterant, orabant, parceret magistro equitum, neu cum eo exer13 citum damnaret; extrema contio et circa Fabium globus in- 30 crepabant inclementem dictatorem nec procul seditione aberant. 14 ne tribunal quidem satis quietum erat. legati circumstantes sellam orabant, ut rem in posterum diem differret, et irae suae spatium et consilio tempus daret: satis castigatam adulescen15 tiam Fabii esse, satis deformatam victoriam; ne ad extremum 35 finem supplicii tenderet, neu unico iuveni, neu patri eius cla

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][ocr errors][merged small][merged small]

rissimo viro, neu Fabiae genti eam iniungeret ignominiam. 16 cum parum precibus, parum causa proficerent, intueri saevientem contionem iubebant: ita inritatis militum animis subdere ignem ac materiam seditioni non esse aetatis, non prudentiae 5 eius. neminem id Q. Fabio poenam deprecanti suam vitio ver- 17 surum, sed dictatori, si occaecatus ira infestam multitudinem in se pravo certamine movisset. postremo, ne id se gratiae 18 dare Q. Fabii crederet, se ius iurandum dare paratos esse non videri e re publica in Q. Fabium eo tempore animadverti. 10 XXXIII. His vocibus cum in se magis incitarent dicta- 1 torem quam magistro equitum placarent, iussi de tribunali descendere legati; et silentio nequiquam per praeconem temptato, 2 cum prae strepitu ac tumultu nec ipsius dictatoris nec apparitorum eius vox audiretur, nox velut in proelio certamini 15 finem fecit.

Magister equitum iussus postero die adesse, cum omnes 3 adfirmarent infestius Papirium exarsurum, agitatum contentione ipsa exacerbatumque, clam ex castris Romam profugit; et patre 4 auctore M. Fabio, qui ter iam consul dictatorque fuerat, vocato 20.extemplo senatu cum maxime conquereretur apud patres vim atque iniuriam dictatoris, repente strepitus ante curiam lictorum summoventium auditur, et ipse infensus aderat, postquam 5 conperit profectum ex castris, cum expedito equitatu secutus. iterata deinde contentio, et prendi Fabium Papirius iussit. ibi 6 25 cum deprecantibus primoribus patrum atque universo senatu perstaret in incepto inmitis animus, tum pater M. Fabius: 7 „,quando quidem" inquit,,apud te nec auctoritas senatus nec aetas mea, cui orbitatem paras, nec virtus nobilitasque magistri equitum a te ipso nominati valet, nec preces, quae saepe hostem mitigavere, 30 quae deorum iras placant, tribunos plebis appello et provoco ad populum eumque tibi, fugienti exercitus tui, fugienti senatus iudi

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

22.

Wahl eines plebeischen Consuls nicht verhindern. 19. vocato, als magister equitum hat er das Recht, den Senat zu berufen, wenn der Dictator nicht anwesend ist. summoventium] i. e. hominum turbam. 24. ibi, da, bei dieser Gelegenheit, gehört zu tum pater inquit, bereitet also das entscheidende Moment (tum) vor. 31. provoco ad populum] Welche immer erst nach der prensio eintritt. Der Vater appellirt für den Sohn an das Volk vermöge der patria potestas. Die Provocation vom Dictator an das Volk war allerdings in der Stadt selbst zulässig seit der Zeit der

« IndietroContinua »