Immagini della pagina
PDF
ePub
[ocr errors]

TITI LIVI

AB URBE CONDITA

LIBER XXXV.

nec 3

Principio anni, quo haec gesta sunt, Sex. Digitius praetor 1 in Hispania citeriore cum civitatibus iis, quae post profectionem M. Catonis permultae rebellaverant, crebra magis quam digna dictu proelia fecit, et adeo pleraque adversa, ut vix dimi- 2 dium militum, quam quod acceperat, successori tradiderit. dubium est, quin omnis Hispania sublatura animos fuerit, ni alter praetor P. Cornelius Cn. F. Scipio trans Iberum multa secunda proelia fecisset, quo terrore non minus quinquaginta oppida ad eum defecerunt. praetor haec gesserat Scipio; idem pro 4 5 praetore Lusitanos, pervastata ulteriore provincia cum ingenti

35-38. Die Kriege gegen König Antiochus und die gleichzeitigen Ereignisse.

35, 1-2. Der Krieg in Hispanien. Oros. 4, 20.

1-2. Sex. Digitius, wahrscheinlich der Sohn des 26, 48 genannten, der Nachfolger Catos, s. 34, 43, 7. post prof., 34, 46, 2. iis permultae, s. 37, 6, 3; zu 4, 13, 4; 39, 8, 3: quas multas; wenn permultae, was nur die Mainzer Hds. hat, richtig ist, so müssen sich die Einrichtungen Catos 34, 21, 7 schlecht bewährt haben. dign. dictu hat erst L. so verbunden. proel. fec., § 3; 34, 19, 2; 40, 16, 8. dimid. quam q., 45, 18, 7: dimidium tributi, quam quod; 34, 19, 4: quam quantum ; b. 52, 4: plura, quam quae; 32,

Tit. Liv. VIII.

[ocr errors]

13, 7; 30, 23, 2; vgl. 24, 42, 5: minus dimidio quam; 41, 13, 8; 7, 8, 1: multiplex quam u. ä.

3-6. Cornel., 29, 14; 34, 42. quo terr., 1, 30, 4, das Motiv, wie oft bei L. ohne Particip. idem pro pr., 10, 16, 2: Decius consul, proconsul idem. pro pr., vgl. 38, 37, 1; er behält das Commando, bis sein Nachfolger kommt, ohne dass ihm das imperium, wie es bisweilen geschieht, s. 40, 36, 7; 41, 14, 11; vgl. 41, 21, 1; 32, 28, 9; 27, 22, 13, förmlich verlängert ist. Gewöhnlich heissen die Befehlshaber in Spanien proconsules, s. 33, 25, 8. ulter. prov., zu der spater, s. 32, 28, 11; CIL. II. 436; Marq. 3, 1, 82, das jetzt noch nicht eroberte, s. 40, 47, 1, Lusitanien nicht gehörte.

1

praeda domum redeuntis, in ipso itinere adgressus ab hora tertia diei ad octavam incerto eventu pugnavit, numero militum im6 par, superior aliis: nam et acie frequenti armatis adversus longum et impeditum turba pecorum agmen et recenti milite ad7 versus fessos longo itinere concurrerat. tertia namque vigilia exierant hostes; huic nocturno itineri tres diurnae horae accesserant, nec ulla quiete data laborem viae proelium exceperat. 8 itaque principio pugnae vigoris aliquid in corporibus animisque fuit, et turbaverant primo Romanos; deinde aequata paulisper pugna est. in hoc discrimine ludos Iovi, si fudisset cecidissetque hostis, propraetor vovit. tandem gradum acrius intulere Romani, cessitque Lusitanus, deinde prorsus terga dedit; et cum institissent fugientibus victores, ad duodecim milia hostium sunt 10 caesa, capti quingenti quadraginta, omnes ferme equites, et signa militaria capta centum triginta quattuor. de exercitu Romano 11 septuaginta et tres amissi. pugnatum haud procul Ilipa urbe est; eo victorem opulentum praeda exercitum P. Cornelius reduxit. ea omnis ante urbem exposita est, potestasque dominis suas res cognoscendi facta est; cetera vendenda quaestori data; quod inde refectum est militi divisum.

9

12

--

aliis, 1, 53, 1. — freq. arm., s. c.
5, 6; 11, 4; 21, 34, 1: ad frequen-
tem cultoribus populum: in welcher
die Soldaten dicht gedrängt standen,
im Gegensatze zu dem longum
agmen und der Trennung der Sol-
daten durch Gepäck. advers.
concurr., 4, 18, 5: adversus Faliscos
intulit arma; 1, 59, 4; 40, 32, 4;
bell. Afr. 6, 2: equites contra
multitudinem
concurrunt; der
gewöhnliche Ausdruck ist concurrere
cum. longum, c. 27, 15, vgl. 10,
20, 8; ib. 35, 17.
excep., schloss
sich an; 31, 1, 6, vgl. 32, 3, 1;
38, 40, 6; § 7 könnte auch als
Parenthese gefasst werden.

8-12. principio, nur im Anfange, 21, 1, 1; wozu aber das folg. tandem und das Gelübde wenig passt. lud. I., 36, 36, 2. grad. int., 2, 65, 5. deinde bezieht sich nur auf cessit, nicht auf tandem etc. Πέρα wahrscheinlich Ἴλλιπα Mɛyán, Ptolem. 2, 4, 13, Plin.

3, 3, 11, am Baetis, wo dieser für grössere Fahrzeuge schiffbar wird, Strabo 3, 2, 3, da wo jetzt Alcala del Rio liegt, CIL. II. 141, verschieden sind Ilipa minor und II. Laus. victorem ist durch Zwischenstellung von opul. pr. von dem sonst eng verbundenen exerc. getrennt, s. 7, 24, 9: victorem exercitum opulentumque etc.; 4, 34, 4, vgl. 1, 20, 2; 38, 52, 1.

est

est, c. 14, 4; 36, 12, 3; 3, 5, 14. cognosc., 10, 36, 18: noscendas; 5, 16, 7: recognoscendas. vendenda, wie 5, 16, 7; 25, 14, 13: praedam vendiderunt diviseruntque; sonst verkaufen auch die Soldaten die ihnen zugefallene Beute, 10, 20, 16; ib. 17, 6: vendite ista, der Quaestor, die für den Staat zurückbehaltene und die Gefangenen; 42, 56, 10; 37, 5, 3: praeda partim vendita, partim divisa ; 38, 23, 10; 5, 22, 1. refect., gelöst, s. 1, 53, 3.

[ocr errors]

5

Nondum ab Roma profectus erat C. Flaminius praetor, 2 cum haec in Hispania gerebantur. itaque adversae quam secun- 2 dae res per ipsum amicosque eius magis sermonibus celebrabantur; et temptaverat, quoniam bellum ingens in provincia exar- 3 sisset, et exiguas reliquias exercitus ab Sex. Digitio atque eas ipsas plenas pavoris ac fugae accepturus esset, ut sibi unam ex urbanis legionibus decernerent, ad quam cum militem ab se ipso 4 scriptum ex senatus consulto adiecisset, eligeret ex omni numero sex milia et ducentos pedites, equites trecentos: ea se legione nam in Sex. Digiti exercitu haud multum spei esse rem gesturum. seniores negare ad rumores a privatis temere in gratiam 6 magistratuum confictos senatus consulta facienda esse; nisi quod aut praetores ex provinciis scriberent aut legati renuntiarent, nihil ratum haberi debere; si tumultus in Hispania esset, pla- 7 cere tumultuarios milites extra Italiam scribi a praetore. mens ea senatus fuit, ut in Hispania tumultuarii milites legerentur. Valerius Antias et in Siciliam navigasse dilectus causa C. Flami- 8 nium scribit, et, ex Sicilia Hispaniam petentem, tempestate in Africam delatum vagos milites de exercitu P. Africani sacramento

2. 1-3. nondum der cum, Hauptsatz steht nachdrücklich vor dem Nebensatze; cum führt nicht, wie oft mit dem Perf. od. praes. hist., die eine andere unterbrechende oder sich an sie anschliessende Thätigkeit ein: da, s. 2, 46, 3; ib. 10, 10, vgl. 28, 14, 19: iam conflixerant cum venissent; anders ist 28, 2, 1; Cic. Verr. 32, 36, 89; über das Plusqpf. s. 21, 39, 4; über das Imperf. bei cum, c. 8, 1; 36, 5, 1; ib. 15, 1 u. a.

magis nachgestellt, 26, 41, 8. temptav., bevor das § 6 Erwähnte beschlossen wurde, hatte er den Antrag gestellt, zu erlangen versucht. fugae, Furcht und Verwirrung, wie sie gewöhnlich auf der Flucht eintritt, s. 1, 28, 5.

[ocr errors]

urb. leg., der Reservelegionen. ex sen. cs. gehört zu scriptum ; 34, 56, 8 ist die Sache nicht so bestimmt erwähnt; vgl. zu 32, 8, 6. omni, der Legion und den von ihm ausgehobenen. sex mil.

[ocr errors][merged small]

[ocr errors]

6-9. in grat., s. zu 28, 21, 4; 40, 17, 2: in gratiam soceri dono dederat; 42, 43, 2. scriber., s. c. 6, 6. tumult., s. 29, 3, 6: Hispaniae rebellantis tumultu; 32, 7, 7; 41, 6, 6; 11: Histrico tumultu, wie sonst in Italien s. 32, 26, 11; daher im Folg. tumultuarii milites, wie c. 23, 8; 31, 2, 6 f. mens f. ut, 37, 17, 6. placere Hispania hat nur die Mz. Hds., die übrigen nur placere tumultuarii milites extra Italiam legerentur, vielleicht richtiger, s. c. 23, 8; 26, 10, 2; 22, 1, 17. Val. Ant., 3, 5, 12; von ihm scheint der Abschnitt c. 1-11 mit den detaillirten Schlachtschilderungen, Verhandlungen u. s. w. grossentheils entlehnt, Einleit. 33 f. de exerc., s. c. 1, 10; 27, 38, 11; diese hätten sich 8 Jahre, seit 201 a. Ch. in Afrika herumgetrieben, vgl. 37, 4, 3. sacram. rog.,

-

S.

3

rogasse; his duarum provinciarum dilectibus tertium in Hispania adiecisse.

Nec in Italia segnius Ligurum bellum crescebat. Pisas iam quadraginta milibus hominum, adfluente cotidie multitudine 2 ad famam belli spemque praedae, circumsedebant. Minucius consul Arretium die quam edixerat ad conveniendum militibus venit. inde quadrato agmine ad Pisas duxit, et cum hostes non plus mille passuum ab oppido trans fluvium movissent castra, consul urbem haud dubie servatam adventu suo est ingressus. 3 postero die et ipse trans fluvium quingentos ferme passus ab hoste posuit castra. inde levibus proeliis a populationibus agrum 4 sociorum tutabatur; in aciem exire non audebat novo milite et ex multis generibus hominum collecto necdum noto satis inter 5 se, ut fidere alii aliis possent. Ligures multitudine freti et in aciem exibant, parati de summa rerum decernere, et abundantes

[ocr errors][merged small]
[ocr errors]
[ocr errors]

1-3. segnius bellum ist wol nicht als Adverb., 40, 40, 1, sondern wie c. 40, 7; 10, 12, 4: segne bellum, vgl. 33, 43, 2: tantum bellum glisceret, zu nehmen. milibus circumsed., c. 38, 7; 9, 2, 3: legiones Samnitium - Luceriam omnibus copiis circumsedere, vgl. 44, 29, 6: fama cum magno numero peditum equitumque venientium Gallorum. adflu., 21, 38, 4, vgl. 34, 1, 5. quam ed., 31, 11, 1; ib. 29, 1; 22, 11, 3; vgl. 29, 1, 3: điểm, qua; 34, 56, 12. quadr. agm., 21, 5, 6. fluvium, Plin. 3, 8, 50: Pisae inter amnes Auserem et Arnum; an u. St. ist der nördliche, der Auser, gemeint, da der Consul erst, nachdem er in die Stadt eingerückt ist, über den Fluss geht.

4-6. in ac. ex. braucht L. oft, dass bei exire an das Lager zu denken sei, ist selbstverstandlich, s. c. 4, 2; 23, 29, 1; ib. 47, 3 collecto etc. scheint

u. a.

- novo

nicht genau zu sein, da die nach Arretium befehligten Soldaten § 2 die beiden städtischen Legionen des vorigen Jahres, s. 34, 56, 4, also weder neu noch anders als sonst die Heere zusammengesetzt sind. noto int. se, weil an die Einzelnen in dem collectiven milite zu denken ist, vgl. 21, 39, 7; ib. 43, 18; 44, 25, 12: captati inter se. satis, ut, d. h. fast tantum, ut, ausreichend, bis zu dem Masse, dass, s. Cic. Tusc. 5, 18, 53; Att. 13, 45, 2: satis dierum, ut; L. 7, 11, 9, vgl. unten c. 33, 5. alii aliis, die Einen den Anderen, die jedesmal in Betracht kommen, einander, 34, 50, 3; 4, 22, 5 u. o., vgl. Cic. Off 1, 7, 22: ut ipsi inter se aliis alii prodesse possent.

[ocr errors]
[ocr errors]

-

Ligures mult. fr. ist so vorangestellt, als ob es zu allen drei mit et beginnenden Sätzen gehören sollte, aber im dritten ist ein neues Subject eingetreten: praesidium, und der in freti multit. liegende Begriff in abundantes mil. num. und paratum er. praesid. wiederholt, vgl. 3, 45, 13. summa rer., eine entscheidende Schlacht, vgl. 10, 27,; 21, 29, 4 5. decern., 37, 13,

u. óft.

« IndietroContinua »