Immagini della pagina
PDF
ePub

<< maximum Junonemque et Minervam, ceterosque <deos, qui Capitolio atque arci præsident, salu<< tandos ibo: hisque gratias agam quod mihi et << hoc ipso die, et sæpe alias, egregie reipu«blicæ gerendæ mentem facultatemque dederunt. << Vestrûm quoque quibus commodum est, ite << mecum, Quirites, et orate deos ut meî similes « principes habeatis. Ita, si ab annis septende<< cim ad senectutem semper vos ætatem meam << honoribus vestris anteistis (4), ego vestros << honores rebus gerendis præcessi. »

Ab Rostris in Capitolium ascendit. Simul se universa concio avertit, et secuta Scipionem est: adeo ut postremo scribæ viatoresque tribunos relinquerent, nec cum iis, præter servilem comitatum et præconem, qui reum ex Rostris citabat, quisquam esset. Scipio non in Capitolio modo, sed per totam urbem omnia templa deûm cum populo Romano circumiit. Celebratior is prope dies favore hominum et æstimatione vera magnitudinis ejus fuit, quam quo triumphans de Syphace rege et Carthaginiensibus Urbem est invectus. (XXXVIII, 50, 51.)

NARRATION XLVI

NOUVELLE ACCUSATION, RETRAITE ET MORT
DE SCIPION L'AFRICAIN

(187 - 183 av. J.-C.)

ARGUMENT

Les accusateurs de Scipion renouvelèrent leurs attaques quelque temps après. L'Africain, encore cité, se

4. Ab annis septe ndecim... avez toujours devancé mon vos ætatem meam honori- âge par vos honneurs, en bus vestris anteistis, vous me confiant ces charges

retira dans sa villa de Literne. Son ennemi, Tib. Sempronius Gracchus, alors tribun du peuple, empêcha lui-même qu'on l'inquiétât dans son exil volontaire. Il y mourut (183), et fit écrire sur sa tombe ces mots amers Ingrate patrie, tu ne possèdes pas même mes cendres.

Sommaire: Scipion l'Africain se retire à Literne; - Lucius Scipion prend sa défense en son absence; Décret que fait rendre le tribun Tib. Sempronius Gracchus;- Désappointement des autres tribuns; Mort de Scipion; Jugement de Tite-Live sur ce grand homme.

Hic speciosus ultimus dies P. Scipioni illuxit. Post quem quum invidiam et certamina cum tribunis prospiceret, die longiore prodicta, in Literninum (1) concessit; certo consilio ne ad causam dicendam adesset. Major animus et natura erat, ac majori fortunæ assuetus, quam ut reus esse sciret, et summittere se in humilitatem causam dicentium. Ubi dies venit, citarique absens est cœptus, L. Scipio morbum causa esse cur abesset excusabat. Quam excusationem quum tribuni, qui diem dixerant, non acciperent, et ab eadem superbia non venire ad causam dicendam arguerent, qua judicium et tribunos plebis et concionem reliquisset; et, quibus jus de se dicendæ sententiæ et libertatem ademisset, his comitatus, velut captos trahens, triumphum de populo Romano egisset, secessionemque eo die in Capitolium a tribunis plebis fecisset: « Habe«tis ergo temeritatis illius mercedem. Quo duce << et auctore nos reliquistis, ab eo ipsi relicti << estis et tantum animorum in dies nobis de« crescit, ut, ad quem ante annos septendecim

avant l'âge fixé par les lois. A dix-sept ans, il commandait un escadron de cavalerie; à dix-neuf, il était tribun légionnaire; à vingtdeux, édile; et à vingtquatre, consul.

XLVI. 1. Literninum, s.ent. prædium. Literne, en Campanie, était situé sur

l'emplacement ou tout près du village moderne Torre di Patria. La maison de Scipion était entourée et fortifiée, à cause des incursions que les pirates faisaient dans ces parages. Voyez la lettre 86 de Sénèque, qui a été écrite dans cette villa.

« exercitum et classem habentem, tribunos plebis ædilemque mittere in Siciliam ausi sumus, << qui prehenderent eum et Romam reducerent (2), << ad eum privatum ex villa sua extrahendum ad << causam dicendam mittere non audeamus; » tribuni plebis, appellati ab L. Scipione, ita decreverunt: Si morbi causa excusaretur, sibi placere accipi eam causam, diemque a collegis prodici. Tribunus plebis eo tempore Tib. Sempronius Gracchus erat (3), cui inimicitiæ cum P. Scipione intercedebant. Is (4) quum vetuisset nomen suum decreto collegarum ascribi, tristioremque (5) omnes sententiam exspectarent, ita decrevit : « Quum L. Scipio excuset (6) morbum esse causæ « fratri, satis id sibi videri. Se P. Scipionem, << priusquam Romam rediisset, accusari non pas<< surum : tum quoque, si se appellet, auxilio ei << futurum ne causam dicat. Ad id fastigium rebus << gestis, honoribus populi Romani, P. Scipio<< nem deorum hominumque consensu pervenisse, << ut sub Rostris reum stare, et præbere aures << adolescentium conviciis; populo Romano magis << deforme, quam ipsi, sit! »

Adjecit decreto indignationem : « Sub pedibus << vestris stabit, tribuni, domitor ille Africa, Scipio? Ideo quattuor nobilissimos duces Pœnorum << in Hispania, quattuor exercitus fudit fugavitque; << ideo Syphacem cepit, Hannibalem devicit, Car<< thaginem vectigalem nobis fecit, Antiochum << (recepit enim fratrem consortem hujus gloriæ « L. Scipio) ultra Tauri juga emovit, ut duobus << Petilliis succumberet, vos de P. Africano pal<< mam peteretis? Nullisne meritis suis, nullis ves<< tris honoribus unquam in arcem tutam et velut

2. Romam reducer enc voy. le liv. XXIX, ch. 20. 3. Tib. Sempr. Gracchus, le père des deux célèbres tribuns.

4. Is désigne Gracchus.

5. Tristiorem, c.-à-d. severiorem, acerbiorem.

6. Excuset, pour pro excusatione dicat.

<< sanctam clari viri pervenient, ubi, si non vene« rabilis, inviolata saltem senectus eorum con<< sidat? »

Movit et decretum et adjecta oratio non ceteros modo, sed ipsos etiam accusatores; et deliberaturos se quid sui juris et officii esset dixerunt. Senatus deinde, concilio plebis dimisso, haberi est cœptus. Ibi gratiæ ingentes ab universo ordine, præcipue a consularibus senioribusque, Tib. Graccho acta sunt quod rempublicam privatis simultatibus potiorem habuisset; et Petillii vexati sunt probris quod splendere aliena invidia voluissent, et spolia ex Africani triumpho peterent.

Silentium deinde de Africano fuit. Vitam Literni egit sine desiderio Urbis. Morientem rure eo ipso loco sepeliri sejussisse ferunt, monumentumque ibi ædificari, ne funus sibi in ingrata patria fieret. Vir memorabilis : bellicis tamen quam pacis artibus memorabilior, prima pars vitæ quam postrema fuit: quia in juventa bella assidue gesta; cum senecta res quoque defloruere, nec præbita est materia ingenio. Quid ad primum consulatum secundus, etiamsi censuram adjicias? quid Asiatica legatio (7), et valetudine adversa inutilis, et filii casu deformata, et post reditum necessitate aut subeundi judicii, aut simul cum patria deserendi? Punici tamen belli perpetrati, quo nullum neque majus neque periculosius Romani gessere, unus præcipuam gloriam tulit. (XXXVIII, 52, 53.)

7. Legatio, quand il était lieutenant de son frère,

dans la guerre contre Antiochus, roi de Syrie.

NARRATION XLVII

MORT DE PHILOPEMEN

(183 av. J.-C.)

ARGUMENT

La ligue achéenne, victorieuse de Sparte (188), dominait sur tout le Péloponèse. Quelques années après, les Messéniens ayant secoué le joug de la ligue, Philopomen, élu pour la huitième fois général à l'âge de soixantedix ans, alla, à la tête de son armée, les attaquer sur leur propre territoire, et marcha sur Corone, où se dirigeaient aussi les ennemis. La rencontre eut lieu dans une vallée étroite: Philopomen tomba de cheval au commencement de l'action; on le prit et on le conduisit en triomphe au camp ennemi. Dinocrate, général des Messéniens, le traita avec cruauté; il le fit enfermer dans un cachot étroit et condamner à périr par le poison (183). Philopomen, en recevant le breuvage fatal, demanda quelle était l'issue du combat, et comme on lui répondit que les Achéens étaient vainqueurs:, Bonne nouvelle, dit

et il but la ciguë. Les Achéens, sous la conduite de Lycortas, vaillant ami de Philopomen, vengèrent sa mort par celle de tous les complices d'un attentat si noir, et firent à leur général des obsèques magnifiques, plus semblables à un triomphe qu'à une pompe funebre.

Sommaire: Philopomen tombe au pouvoir des ennemis, qui, dans le premier mouvement, l'honorent comme leur général; - On ne peut d'abord croire à cette nouvelle, et lorsqu'on y croit, tout le monde veut jouir de la vue de ce grand homme; - Dinocrate soustrait Philopomen aux regards des Messéniens; - Déclaration du sénat; Philopomen est jeté dans une espèce de cachot qui servait de trésor public; il est condamné à boire la ciguë, Punition des Messéniens; - Eloge de Philopomen.

Eventus belli Messeniorum, qui a concilio Achaico desciverant, memorabilis est quod, quum bello superiores essent Achæi, Philopomen prætor eorum capitur, ad præoccupandam Coronen (1) [profectus], quam hostes petebant, in valle iniqua cum equitibus paucis oppressus. Ipsum

XLVII. 1. Corone, ville de Messénie, auj. Pétalidi.

« IndietroContinua »