ratus Philippus, victos victori sibi ultro conditiones ferre: 'ne antea quidem se aut de pace audisse, aut inducias pepigisse,' dixit, 'spem ullam habentem quieturos Ætolos; sed ut omnes socios testes haberet, se pacis, illos belli causam quæsisse.' Ita infecta pace concilium dimisit, quatuor millibus armatorum relictis ad præsidium Achæorum, et quinque longis navibus acceptis. Quas si adjecisset missæ nuper ad sc classi Carthaginiensium, et ex Bithynia ab rege Prusia venientibus navibus, statuerat navali prælio lacessere Romanos, jam diu in ea regione potentes maris. Ipse ab eo concilio 10 Argos regressus: jam enim Nemeorum appetebat tempus, quæ celebrari volebat præsentia

sua.

31. Occupato rege apparatu ludorum, et per dies festos licentius, quam inter belli tempora, remittente animum, P. Sulpicius, ab Naupacto profectus, classem appulit inter Sicyonem et Corinthum, agrumque nobilissimæ fertilitatis effuse vastavit. Fama ejus rei Philippum ab ludis excivit; raptimque cum equitatu profectus, jussis subsequi " peditibus, palatos passim per agros gravesque præda (ut qui nihil tale metuerent) adortus Romanos, compulit in naves. Classis Romana, haudquaquam læta præda, Naupactum rediit. Philippo" quoque ludorum, qui reliqui erant, celebritatem quantæcumque, de Romanis tamen, victoriæ partæ fama auxerat,' lætitiaque ingenti celebrati festi dies; eo magis etiam, quod, populariter demto capitis insigni purpuraque" atque alio regio habitu, æquaverat ceteris se in speciem: quo nihil gratius est civitati

Celebritas dierum, qui supererant ad perficiendos ludos, aucta fuerat ex fama victoriæ, quæ etsi mediocris, tamen qualiscumque esset, de Romanis fuerat relata, quod magno in pretio habendum. c Diademate.

Rupert.-10 Vet. lib. test. Sigon. ipse habito concilio.

il Vet. lib. test. Sigon. jussis se subsequi. Mox inf. compulit ad naves Edd. ante Gron.-12 Pro Philippo vett. librr. offerunt Philippus, vel Philippum;

NOTE

× Æquaverat ceteris se in speciem verat civis se in speciem.

[ceteris in speciem] Colb. melior, æqua

bus liberis. Præbuissetque haud dubiam eo facto spem libertatis, nisi omnia intoleranda libidine fœda ac deformia effecisset. Vagabatur enim cum uno aut altero comite per maritas domos 14 dies noctesque, et, summittendo se 1s in privatum fastigium, quo minus conspectus, eo solutior erat; et libertatem cum aliis vanam ostendisset, totam in suam licentiam verterat. Neque enim omnia emebat aut eblandiebatur, sed vim etiam flagitiis adhibebat; periculosumque et viris et parentibus erat, moram incommoda severitate libidini regiæ fecisse. Uni etiam principi Achæorum Arato ademta uxor nomine Polycratia, ac spe regiarum nuptiarum in Macedoniam asportata fuerat. Per hæc flagitia solenni Nemeorum peracto paucisque additis diebus, Dymas est profectus,a ad præsidium Ætolorum,

d Non enim stupra et adulteria cuncta pretio vel blanditiis obtinebat, et quasi mercabatur, sed multa per vim extorquebat.

pro celebritatem vero nonnulli celebritate; pro fama quidam famam. Lectio, quam nos dedimus, constituta est a J. F. Gron.' Doering. Philippus Gron. Doujat. Crev.-13 Purpura Eæd. sine que.-14 Pro maritas in textum Rhenan. recepit maritimas, quod explicat, ad mare sitas; sed neque Nemea, neque Argos ad mare situm fuit.' Doering. Maritimas Gron.-15 Td se delevit Drak. suadente Gron. Sed vulgata lectio bene se habet.' Rupert.

NOTE

tam pecuniam' pro dote, Plaut. Sie pro conjugali amore aut amoris usu, venerem maritam' Ovid. dixit. Quidni pari ratione dixerit Noster, maritas domos?

2 Summittendo se in privatum fasti

Per maritas domos] Reg. ad marginem alias, maritas; quod diserte Colbertini ambo habent: per domos scilicet maritorum, ut cum eorum uxoribus adulterium committeret. In Spirensi cod. scriptum erat maritum as domos; unde Rhen. fecit maritimas_gium] Mirum videtur summittere se in domos, vultque intelligi domos tenuiorum. Quasi maritima loca minus frequentia minusque conspicua, quam mediterranea. Sed nec patitur hanc illius emendationem narratio Liviana, quæ flagitia hæc a Philippo admissa refert quo tempore ludis Herais Nemeisque præerat, qui non ad mare celebrabantur. Nomen maritus adjective dicitur pro maritali seu conjugali, quod ipse Rhen. fatetur, ulmos agnoscens maritas. Sic 'mari

fastigium; ideoque censet Gronov. deleto pronomine, legendum submittendo in privatum (id est, privatim, seu in morem privatorum) fastigium (suum nempe, sive regium). Posset tamen dici Philippum, cum rex esset, ita se summississe, ut fastigium retineret, non regium, sed quale servant nobiliores et potentiores inter privatos.

a Dymas est profectus] Dymæ urbs est maritima Achaiæ propriæ in Pe.

quod ab Eleis accitum acceptumque in urbem erat, ejiciendum. Cycliadas (penes eum summa imperii erat) Achæique ad Dymas regi occurrere, et Eleorum accensi odio, quod a ceteris Achæis dissentirent,d et infensi Etolis, quos Romanum quoque adversus se movisse bellum credebant. Profecti ab Dymis conjuncto exercitu transeunt Larisum 17 amnem, qui Eleum agrum ab Dymæo dirimit.

32. Primum diem, quo fines hostium ingressi sunt, populando absumserunt. Postero die acic instructa ad urbem accesserunt, præmissis equitibus, qui, obequitando portis, promtum ad excursiones genus lacesserent Ætolorum. Ignorabant, Sulpicium cum quindecim navibus ab Naupacto Cyllenen trajecisse,' et, expositis in terram quatuor millibus armatorum, silentio noctis, ne conspici agmen posset, intrasse Elim. Itaque improvisa res ingentem

-16 Ab novitiis corruptoribus suspectus.' J. F. Gron.-17 Larisum pro Larissum edidit Drak. Sed Larissum Gron. Doujat. Crev.

NOTE

loponneso ad confinia Elidis, non procul Araxo promontorio, nunc Chiarenza Italis, nostris Clarence. Nam posterioribus sæculis duces habuit suos, unde Ducatus Clarenti

nus.

b Ab Eleis] Dicuntur Elei ab Elide provincia seu regione Peloponnesi, (quæ nunc Morea,) inter Achaiam et Messeniam posita, cui ad ortum Arcadia. Ea fluminis Alphei ostiis, et Olympia urbe, ludisque Olympicis, olim nobilis: hodie Belvedere appellatur ab Italis, de nomine Castelli maritimi, ab amœno prospectu. Græcis eodem sensu Elis, cum vicino ad meridiem tractu dicitur Caloscopion.

e Acceptumque in urbem] Elim, unde regioni atque incolis nomen.

d Quod a ceteris Achæis dissentirent] Diversa quidem ab Achaia fuit Elis; sed hoc tempore plerique Peloponnesiorum in Achæorum societatem coi

erant; ideoque latius sumto nomine sub Achæis Elæi continebantur : quemadmodum hodie Frisii, Zelandi, aliique populi nomine Hollandorum vulgo censentur.

e Larisum amnem] Hic fluvius) Achaiam propriam magna ex parte dividit ab Elide: nunc Riso vocatur in tabulis geographicis.

1 Cyllenen trajecisse] Cyllene oppidum est Elidis maritimum inter Dymam et Pylum Eliacam, quæ ad ostia Penei supra Chelonates promontorium, quod hodie Capo Tornese, non procul ostio Selleentis fluvii: hodie ex Nigro Atravida. Hic genitum Mercurium Mela putavit, ideo Cyllenium appellatum: cum tamen ex recepta magis sententia id nominis traxerit a Cyllene vel Cyllenio monte in Arcadiæ, Achaiæ, atque Argolidis confinio.

Elim] Ab hac urbe nomen Elidi

injecit terrorem, postquam inter Ætolos Eleosque Romana signa atque arma cognovere. Et primo recipere suos voluerat rex; dein, contracto jam inter Ætolos et Trallos 18 h (Illyriorum id est genus) certamine, cum urgeri videret suos, et ipse rex 19 cum equitatu in cohortem Romanam incurrit. Ibi equus pilo trajectus cum prolapsum per caput regem effudisset, atrox pugna utrimque accensa est, et • ab Romanis impetu in regem facto, et protegentibus regiis. Insignis et ipsius pugna fuit, cum pedes inter equites coactus esset prælium inire. Dein,20 cum jam impar certamen esset, caderentque circa eum multi et vulnerarentur, raptus ab suis atque alteri equo injectus, fugit. Eo die castra quinque millia passuum ab urbe Elcorum posuit. Postero ad castellum (Pyrgum vocant) copias omnes eduxit;' quo agrestium multitudinem cum pecoribus metu populationum compulsam audierat. Eam inconditam inermemque multitudinem primo statim terrore adveniens cepit; compensaveratque ea præda, quod ignominiæ ad Elim acceptum fuerat. Dividenti prædam captivosque (fuerant autem quatuor millia hominum, pecoris omnis generis ad millia viginti) nuntius ex Macedonia venit, Eropum quendam, corrupto arcis præsidiique præfecto, Lychnidum 3 k

i

18 Vulgata lect. ante Sigon. Triballos.-19 'Repetitionem Toû rex præmissæ voculæ et ipse repudiare Duk. videntur.' Doering.-20 Deinde Gron. Doujat. Crev.-1 In Edd. ante Gron. omnes copius ad propinquum Eleorum castellum. 'Put. Reg. et fere duo Pall. Menardique, Postero die castellum Phyrcum vocant copias omnes eduxit. Nonnulli, ad castellum. Duo alia verba non conspiciuntur. Et certe insititia sunt: nam scripserat Livius Postero ad castellum cet.' J. F. Gron.-2 Pecorumque Edd. ante Gron. Quia Rhenan, invenerat in suo peditum hominum, suspicabatur deditorum hominum. Nihil tale

NOTE

provinciæ, seu regioni Peloponnesi, in qua priscis temporibus Epei. Fuit urbs in ejus parte quæ Triphylia vocabatur, ad Peneum Peloponnesiacum nunc Nigro Jalea.

h Et Trallos] Inter Illyrici populos referuntur a Stephano Tralli, an a Triballis diversi, an errore exscriptorum contracto Triballorum voca

bulo, valde ambigo. Vide quæ infra lib. XXXVII. c. 39.

i Ad castellum (Pyrgum vocant)] Pylum geminam in hac regione, nec procul Eli memorant geographi veteres; Pyrgum, ni fallor, tacent; sed Tupyos generale nomen est turrim sive arcem significans.

* Lychnidum] Urbs fuit Macedoniæ

m

cepisse; tenere et Dassaretiorum quosdam vicos,' et Dardanos etiam concire. Omisso igitur Achaico 4 bello, relictis tamen duobus millibus et quingentis omnis generis armatorum cum Menippo et Polyphantas ducibus ad præsidium sociorum, profectus ab Dymis, per Achaiam Bootiamque et Euboeam,6" decimis castris Demetriadem in Thessaliam pervenit.

33. Ibi alii, majorem afferentes tumultum, nuntii occurrunt, Dardanos, in Macedoniam effusos, Orestidem P jam tenere,

in nostris.' J. F. Gron.-3 Lycnidum Edd. antt. Mox Dassaritiorum ex Stephano.-4 Atque Ætolico add. Gron. Doujat. Crev.-5 Edd. ante Gron. Polyphante. Men. Polyphanio. Put. Voss. Pall. Polyphania. Alius Pal. Polyfanta.-6 Edd. antt. Bebæidem. Vid. Jac. Gron. et Not. Delph. inf. Bæbeidem Gron. Beboidem Doujat.

NOTE

occidentalis, Dassaretiorum caput, in Illyrici confinio, unde nomen vicino lacui, qui et Dassarites, ex quo Drillus fluvius in Adriaticum mare defluit; Sophiano est l'Ochrida, aliis Alchria. Sunt qui patriam Justiniani fuisse velint, et vocari nunc Turcis Justandil, id est, Justinianam, quod mihi valde dubium ob rationes alibi adductas ex Nov. ejusdem Imperatoris XI. L'Ochrida in Albania est præfecti Turcici sedes.

1 Dassaretiorum quosdam vicos] Vocantur et Dassaretæ, aliisque nominibus: Macedoniæ Illyricæ, ut diximus, populi fuere; hodie Albaniæ.

m Dardanos] Mæsica gens fuere Dardani, Orbelo monte a Macedonia diremti, semperque Macedonibus infesti nunc in parte meridionali Serviæ et Bulgariæ sub Tarcis.

a Et Eubœam [Beboidem] In quibusdam codicibus est et Baobam, unde Sabellicus Bæbeidem excogitavit. Verum Babeis non regionis nomen est, ut Achaia et Bœotia; sed paludis, quæ a Bœbe, Magnesiæ juxta Methonen, oppido nomen traxit, vulgo Besero, Turcis lacus de Jenifar, ab urbe

Pheris, quam Bœbe vicinam ad oc casum, sic illi vocant. Melius hic igitur, ni fallor, Colbertini ambo cum Regio et Eubœam habent; quod et Aldus secutus est. Nec repugnat geographica ratio, ut Glareano visum: etenim Euboea citra Demetriadem est, cum Babeis palus ultra hanc urbem sit. Eodemque itinere jam antea Demetriadem Philippus a Peloponneso redierat, ut vidimus supra c. 30.

• Demetriadem] In Magnesia Thessaliæ orientali regione hæc Demetrius est, imminens sinui Pelasgico, qui nunc Golfo de Armiro, inter Pagasas et Iolcon hodie Dimitriada. Regum Macedoniæ quandoque sedes: a Demetrio Poliorcete nomen accepit, ut et aliquandiu Sicyon in Pelopon

neso.

P Orestidem] Ab Oreste hæc regiuncula nomen accepit, qui regno propter interfectam matrem profugus, Argos Oresticum hic condidisse traditur. Fuere Orestæ populi olim in parte australi Macedoniæ occiduæ, Atintanibus et Elymiotis, Stymphaliisque finitimi: Acrocerauniis