Octo ibi millia militum erant; præsidium gentibus, quæ cis Iberum incolunt,' impositum. Motæ autem eorum mentes sunt non tum primum, cum de vita imperatoris dubii allati nuntii,“ sed jam ante, licentia ex diutino, ut fit, otio col. lecta, et nonnihil, quod in hostico laxius rapto suetis vivere arctiores in pace res erant." Ac primo sermones 4 tantum occulti serebantur, ' si bellum in provincia esset, quid sese inter pacatos facere ? si debellatum jam et confecta provincia esset, cur in Italiam non revehi ?’ Flagitatum quoque stipendium procacius, quam ex more et modestia militari erat; et ab custodibus probra in circumeuntes vigilias tribunos jacta ; et noctu quidam prædatum in agrum circa pacatum ierant; postremo interdiu ac propalam sine commeatu ab signis abibant. Omnia libidine ac licentia militum, nihil instituto ac disciplina militiæ, aut imperio eorum, qui præerant, gerebatur. Forma tamen Romanorum castrorum constabat una ea spe, 5 * quod tribunos ex contagione furoris haud expertes seditionis defectionisque rati fore, et jura reddere in principiis y sinebant, et signum ab eis petebant, et in stationes ac vigilias in ordinem ibant; 6 et, ut vim * A vigilibus. Suessetanum.—2 • Dubii allati nuncii, ex optimis Mss. recepi prob. Gron. pro vulg. dubii rumores allati sunt. In trib. Mss. dubie allatum sit: unde Gron. conj. dubie allatum est.' Rnpert. Al. non tum, cum primum, 8c.—3 Diulurno Gron. Doujat. Crev.-4 Put. Reg. Men. Voss. Ac primores tantum occulti: vel primones.--5 Olim legebatur una ex spe.--6 Vulgo script. ante Gron. or. NOTÆ Tagi fontibus supra Valeriam, quæ paix. nunc Cuenca, ortus Sucro; vulgo * Constabat una ea spe] FreinsheXucar: sub oppido cognomine, in si. mius una ea specie : Gronov, una ex num Sucronensem, qui pars Iberici parte. Editorum lectio cum proxi. maris, se effundit inter Valentiam et me sequentibus satis cohæret. Sed Gandiam. Freinshemiana non improbanda. Quæ cis Iberum incolunt] Immo In principiis) Principia erant ea vero traps Iberum Roma et Tarra- parte castrorum, in qua principes : cone venientibus. Postea tamen hæ via nempe quæ,post tribunorum prægentes citeriori Hispaniæ a Romanis fectorumque tentoria, a dextra porta ascriptæ sunt. castrorum ad lævam ducebat, quæ " Arctiores in pace res erant] Gall. portæ inde principales dicebantur. Ils étoient plus tenus de court durant la 8 imperii abstulerant, ita speciem dicto parentium, ultro sibi imperantes,? servabant. Erupit deinde seditio, postquam reprehendere atque improbare tribunos ea, quæ fierent, et conari obviam ire, et propalam abnuere furoris eorum se futuros socios, senserunt. Fugatis itaque ex principiis ac post paulo : e castris tribunis, ad principes seditionis, gregarios milites, C. Albium Calenum et C. Atrium Umbrum, delatum omnium consensu imperium est; qui, nequaquam tribuniciis contenti ornamentis, insignia etiam summi imperii, fasces securesque, attrectare ausi : neque venit in mentem, suis tergis suisque cervicibus virgas illas securesque imminere, quas ad metum aliorum præferrent. Mors Scipionis falso credita occæcabat animos; sub cujus vulgatam mox famam? non dubitabant totam Hispaniam arsuram bello : in eo tumultu et sociis pecunias imperari, et diripi propinquas urbes posse; et, 'turbatis rebus, cum omnia omnes auderent, minus insignia fore, quæ ipsi fecissent. 25. Cum alios subinde recentes nuntios, non mortis modo, sed etiam funeris, expectarent, neque superveniret quisquam, evanesceretque temere ortus rumor; tum primi auctores requiri coepti, et, subtrahente se quoque, 10 z ut credidisse potius temere, quam finxisse, rem talem videri posset, destituti duces a jam sua ipsi insignia, et pro vana imagine a ' Post cujus (mortis) rumorem sparsum, seu statim ac sparsa esset ea fama. dine ibant.—7 'Put, ultro si im imperantes. Reg. Men. Voss. si imperantes. Nempe scribendum, ultro sibimet imperantes.' J. F. Gron.—8 Paulo post Gron. Donjat.-9 In Edd. ante Gron. neque iis venit : et suis pro suisque : et paulo infra jam fumam pro mox famam. 10 • Subtrahente se quoque : sic recte pro vulgata vett, librr. lectione, subtra. hentes, quæ locum habere nequit, reposuit J. F. Gron. et sic exhibet quoque NOTÆ 2 Subtrahente se quoque] Ita unius rumoris ejus, (vulgati de morte Sciliteræ litura hunc locum sententiam- pionis,) sed tantam accessisse ad nu. que Gron. restituit, cum antea lege- merum temere credentium, tum Ca. retur subtrahentes se quoque, inexpli- lenus et Umber seditionem auctores cabili sensii, qui nunc patet. Est expavescere cæperunt. enim, cum subtraheret se onusquis. a Destituti duces] Auctores nempe que, et auctorem se fuisse negaret bi seditionis. m imperii, quod gererent, veram justamque mox in se versuram potestatemhorrebant." Stupente ita seditione,'a cum vivere primo, mox etiam valere Scipionem, certi auctores afferrent, tribuni militum septem ab ipso Scipione missi sunt. Ad quorum primum adventum exasperati animi; mox, ipsis placido sermone permulcentibus notos, cum quibus congressi erant, leniti sunt. Circumeuntes enim tentoria primo, deinde in principiis prætorioque, ubi sermones inter se serentium circulos vidissent," alloquebantur, percunctantes magis, quæ causa iræ consternationisque subitæ foret, quam factum accusantes. Vulgo' stipendium non datum ad diem' jactabatur, ' et, cum eodem tempore, quo scelus Illiturgitanorum extitisset, post duorum imperatorum duorumque exercituum stragem, sua virtute defensum nomen Romanum ac retenta provincia esset, Illiturgitanos poenam noxæ meritam habere; suis recte factis gratiam qui exsolvat, non esse.' Talia querentes 'æqua orare, seque ea relaturos ad imperatorem,' respondebant. Lætari, quod nihil tristius, nec insanabilius esset: et P. Scipionem, Deum benignitate, et rem publicam esse gratiæ referendæ.'d Scipionem bellis assuetum, ad seditionum procellas rudem, solicitum habebat res, ne aut exercitus peccando, aut ipse puniendo, modum excederet. In præ Legitimam potestatem quæ in ipsorum capita mox recasura esset. » Ubi cætus ridebant in orbem convenientium et colloquentium. un. Flor. apud Drakenb.' Doering. Rhenan, conj. et subirascentes quoque. 11 Edd. ant. exhorrebant.–12 Stupenti ita seditioni Gron. Crev. Mox Septem a qui ab ipso Scipione sunt Put. Septem qui ab ipso Scipione sunt missi Pal. Men. Voss. septem missi ab ipso Scipione Reg. Denique tà missi superrenerunt prorsus abolent Put. Reg. Pet. Posteriorem vocem etiam Men. Pal. Voss. NOTE 6 Stupente ita seditione] Stupentem neum Scipionem et rempublicam ad dicit metaphorice pro retusa, et qua- mercedem militibus persolvendam. si hebetata. Reipublicæ noinine significatur se• Scelus Illiturgitanorum (Iliturgi. natus populusque Romanus: unde tanum] Dicit Iliturgitanorum in Ro- nibil mirum ei quasi personæ altribui manos proditionem, de qua I. XXVII, quæ propria hominum suot. d Esse gratiæ referenda] Esse ido. sentia, ut coepisset, leniter agi placuit, et, missis circa stipendiarias civitates exactoribus,o 13 stipendii spem propinquam facere. Edictum subinde propositum, ut ad stipendium petendum convenirent Carthaginem, seu carptim partes, seu universi mallent. Tranquillam seditionem, jam per se languescentem, repentina quies rebellantium Hispanorum fecit. Redierant enim in fines,' omisso incepto, Mandonius et Indibilis, postquam vivere Scipionem allatum est. Nec jam erat' aut civis, aut externus, cum quo furorem suum consociarent. Omnia circumspectantes consilia nibil reliqui habebant, præter non tutissimum 148 a malis consiliis receptum, ut imperatoris vel justæ iræ, vel non desperandæ clementiæ sese committerent. Etiam hostibus eum ignovisse, cum quibus ferro dimicasset. Suam seditionem sine vulnere, sine sanguine fuisse, nec ipsam atrocem, nec atroci poena dignam ; ut ingenia humana sunt ad suam cuique levandam culpam nimio plus facunda." Illa dubitatio erat, singulæne cohortes, an universi, ad stipendium petendum irent. Inclinavit sententia, 16 h quod tutius censebant, universos ire. 26. Per eosdem dies, quibus hæc illi consultabant, con • Per populos Romanis subjectos, atque obnoxios stipendio. Supercenerunt Gron. Doujat. Crev.-13 Missi ... exactores Gron. Donjat. Crev. Eæd. etiam fecere.-14 Edd. ante Gron. præter vulgatissimum. Et antea legebatur præter unum tutissimum.--15 · Potius fecunda; Facundia in sermone apocopia est, de quo hic non agitur.' Duker. • Fecunda ad levandam culpam dici non posse putabat Ern. Pro cuique forte leg. quæque sc. ingenia.' Rupert.--16 Inclinavit eo sententia olim legebatur. NOTÆ e In fines] In patriam suam, Lace- batur, præter unum tutissimum, quod taniam, &c. verum non est; aut præter vulgatissiNec jam erat] Hæc et sequentia mum, quod, ut vitio careat, certe ni. non ad Mandonium et Indibilem, de bil habet elegantiæ. quibus proxime sermo, sed ad sediti- h Inclinavit sententia [ Inc. eo sent.] osos milites Romanos referenda. Abest a melioribus codicibas adver & Præter non tutissimum] Ita optimi bium eo: idque Gron, probat, quasi quiqne codices, atque in bis Regius, elegantius : mihi particola illa per. optimo senso: neque enim solet cri spicuam magis sententiam reddere men pænitentia aboleri. Volgo lege. videtur, silium de iis Carthagini erat; 17i certabaturque 18 sententiis, utrum in auctores tantum seditionis (erant autem hi numero haud plus, quam quinque et triginta) animadverteretur, an plurium supplicio vindicanda tam fodi exempli defectio magis, quam seditio, esset. Vicit sententia lenior, ut, unde orta culpa esset, ibi pæna consisteret. Ad multitudinem castigationem satis esse. Consilio dimisso, ut id actum videretur, expeditio adversus Mandonium Indibilemque edicitur exercitui, qui Carthagine erat, et cibaria dierum aliquot parare jubentur. Tribunis septem, qui et antea Sucronem ad leniendam seditionem ierant, obviam exercitui missis, quina domina principum seditionis edita sunt; ut eos, per idoneos homines benigno vultu ac sermone in hospitium invitatos sopitosque vino, vincirent. Haud procul jam Carthagine aberant, cum ex obviis auditum, postero die omnem exercitum cum M. Silano in Lacetanos proficisci, non metu modo omni, qui tacitus insidebat "9 animis, liberavit eos, sed lætitiam ingentem fecit; quod magis habituri solum imperatorem, quam ipsi futuri in potestate ejus essent. Sub occasum solis urbem ingressi sunt, exercitumque alterum parantem omnia ad iter viderunt. Excepti sermonibus de industria compositis, ‘lætum opportunumque adventum eorum imperatori esse, quod sub 9 Sufficere ad multitudinem in officio continendam, si castigatio aliqua exerceatur. 17 · Carthngini erat omnes fere Mss. pro Carthagine, ut xxxi. 11. et ap. Plant. Cas. Prol. 71. unde Carthaginiensis, quod conceptum quasi est ab Carthagini, non Carthagine, (nam i longum in hujusmodi Ovik@v formatione non semper eliditur,) haud magis analogia caret, quam Latiniensis a Latini, Aven. tiniensis, Crotoniensis ; Gron. Sic et plerique Mss. XXXV. 35. pr. Lacedæmoni pro Lacedæmone.' Rupert.--18 Gruterus dedit certabantque, quod servatum est apud Gron. Crev. To que rejicit Donjat.- 19 In Edd. ante Gron, incidebat. NOTÆ i Consilium de iis Carthagini erat] Jam Carthagini obversari dici.' Aliquid apud Carthaginem fieri cum k Auditum, postero die, &c. liberarit dicebant, utebantor dandi casu, ut e08] Hoc est, cum nuntiatum esset, notat Serv, ad iv. Æn. ita Plant. in postero die, &c. hoc nuntio audito, Casina : 'At ego aio hoc fieri in liberati sunt metu. Auditum pro Græcia et Carthagini.' Et Liv. lib. auditione seu re audita, quæ forma XXXI. “Magnam partem eorum pa- Nostro sæpe usurpatur. 6 |
