templo Minervæ Itoniæ, iram accendit; permissumque militi est, ut circumjectum templo agrum popularetur. Deinde cogitatio animum subiit, cum communi decreto Bootorum posita esset statua, indignum esse, in unum Coronensem agrum sævire. Revocato extemplo milite, finis populandi factus: castigati tantum verbis Boeoti ob ingratum in tantis tamque recentibus beneficiis animum erga Romanos. Inter ipsum pugnæ tempus decem naves regiæ cum præfecto Isidoro ad Thronium in sinu Maliaco stabant. Eo gravis vulneribus Alexander Acarnan, nuntius adversæ pugnæ, cum perfugisset, trepidæ inde recenti terrore naves Cenæum 1 Eubœæ" petierunt. Ibi mortuus sepultusque Alexander. Tres, quæ ex Asia profectæ eundem portum tenuerant, naves, audita exercitus clade, Ephesum redierunt. Isidorus ab Cenæo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, trajecit. Per eosdem dies A. Atilius, præfectus Romanæ classis, magnos regios commeatus, jam fretum, quod ad Andrum insulam est, prætervectos, excepit; alias mersit, alias cepit naves. Quæ novissimæ agminis erant, cursum in Asiam verterunt. Atilius Piraeum, unde profectus erat, cum agmine captivarum navium revectus, magnam vim frumenti et Atheniensibus et aliis ejusdem regionis sociis divisit.

21. Antiochus, sub adventum consulis a Chalcide profectus, Tenum 14 primo tenuit: inde Ephesum transmisit.

-12 Ceneum edd. ante Sigon.-13 All. inter quos Kreyssig. novissimi, prob.
Crev.
14' Sic recte pro vitiosa lectione Tenedum jam Glar. legendum esse vidit.'

NOTE

↑ Minerva Itonia] Fuit celeberrimum Minervæ Itoniæ templum in Thessalia ad Curalium amnem, qui in Peneum fluit apud Itonem oppidum Metropolitani agri: inde aliud fanum, eidem numini dicatum in Bootia apud Cheroneam, nomen sumsit.

■ Cenaum [Caneum] Eubœæ] Mo. net Sigon. scribendum Cenæum. Est

promontorium, EubϾ maxime occi-
dentale, in Maliacum prominens si-
num, contra Scarphiam Locrorum.
Nunc Capo Litar Sophiano, vel po-
tius Canaia, ut Niger testatur.

× Tenum primo tenuit] Cycladum
una est Tenos, insularum Ægæi ma-
ris, media inter Andrum et Myco-
nem. Hodie Tina vocatur, teste Soph.

T

Ꭹ

Consuli Chalcidem venienti portæ patuerunt, cum, appropinquante eo, Aristoteles, præfectus regis, urbe excessisset: et ceteræ urbes in Euboea sine certamine traditæ, post paucosque dies,' omnibus perpacatis, sine ullius noxa urbis exercitus Thermopylas reductus, multo modestia post victoriam, quam ipsa victoria, laudabilior. Inde consul M. Catonem, per quem, quæ gesta essent, senatus populusque Romanus haud dubio auctore 16 sciret, Romam misit. Is a Creusa (Thespiensium emporium est, in intimo sinu Corinthiaco retractum) Patras Achaiæ petit: a Patris Corcyram usque Ætoliæ atque Acarnaniæ littora legit, atque ita ad Hydruntum Italiæ trajecit. Quinto die inde pedestri itinere Romam ingenti cursu pervenit. Ante lucem ingressus Urbem, a porta ad prætorem M. Junium iter intendit. Is prima luce senatum vocavit." Quo L. Cornelius Scipio, aliquot diebus ante a consule dimissus, cum adveniens audisset, prægressum Catonem in senatu esse, supervenit exponenti, quæ gesta essent. Duo inde legati jussu senatus in concionem sunt producti, atque ibi eadem, quæ in senatu, de rebus in Ætolia gestis exposuerunt. Supplicatio in triduum decreta est, et ut quadraginta hostiis majoribus prætor, quibus Diis ei videretur, sacrificaret. Per eosdem dies et M. Fulvius Nobilior, qui biennio ante prætor in Hispaniam erat profectus, ovans Urbem est ingressus: argenti bigati præ se tulit centum triginta millia,

Doering.-15 Paucosque per dies Gron. Doujat. Crev.-16 J. F. Gron. tentabat per quem...haud dubium auctorem, probante Crev. sed bene se habet nostra lectio.' Doering.—17 ' In senatum vocavit vII. Mss. prob. Gron.' Rupert.-18 Add, ulteriorem Gron. Doujat. Crev. et mox habent eæd. centum et triginta.—

NOTE

paretque Venetis in media Turcarum Catone Brundusium trajecisse vult. ditione. a Pedestri itinere] Non opponitur equestri hoc pedestre iter, sed maritimo.

▾ Thespiensium emporium] Urbs Bootiæ fuit Thespiæ in confinio Megaridis sub Helicone, haud procul sinu Corinthiaco; nunc Thespe vocatur, estque vici instar. Ejus portus Creu

sa.

b In Etolia] Non in provincia, sed in terris, seu ditione Ætolorum Thessalica.

• Argenti bigati præ se tulit centum

z Ad Hydruntum Italia] Plut. in triginta millia] Duo et quinquaginta

et extra numeratum 19 duodecim millia pondo argenti; d auri pondo centum viginti septem.20

22. Acilius consul ab Thermopylis Heracleam ad Etolos præmisit, ut tunc saltem, experti regiam vanitatem, resipiscerent, traditaque Heraclea, cogitarent de petenda ab senatu seu furoris sui, seu erroris venia. Et ceteras 1 Græciæ civitates defecisse eo bello ab optime de se meritis Romanis; sed, quia post fugam regis, cujus fiducia officio decessissent, non addidissent pertinaciam culpæ, in fidem receptas esse. Ætolos quoque, quanquam non secuti sint regem, sed arcessierint, et duces belli, non socii, fuerint, si pœnitere possint, posse et incolumes esse.' Ad ea cum pacati nihil responderetur, appareretque, armis rem gerendam, et, rege superato, bellum Ætolicum integrum restare, castra ab Thermopylis ad Heracleam movit, eoque ipso die, ut situm nosceret urbis, ab omni parte equo monia est circumvectus. Sita est Heraclea in radicibus Etæ montis; ipsa in campo, arcem imminentem loco alto et undique præcipiti habet. Contemplatus omnia, quæ noscenda erant, quatuor simul locis aggredi urbem constituit. A flumine Asopo,3 qua et gymnasium est, L. Valerium operibus atque oppugnationi præposuit: arcem extra muros, quæ frequentius prope, quam urbs, habitabatur, Ti. Sem

19 Numerum Doujat.-20 Per eosdem dies et M. Fulvius... viginti septem: eadem, et iisdem verbis, repetuntur cap. 39. pr. unde ea ed. Frob. a. 1531. et proximæ ad Curion. prorsus, sed temere, omiserunt.' Rupert.

1 Cetera Gron. Crev.—2 All. ab officio dec. et Gron. malebat discessissent. -3 Asoto edd. ante Sigon.-4 Vid. Not. Var. Quatuor illa verba arcem extra muros, quæ non leguntur in Mss. et edd. antt. ante Mogunt. at mox in urbe pro urbs; unde leg. partem, qua extra muros frequentius prope, quam in

millia librarum nostratium.

NOTE

Et extra numeratum [numerum] duodecim millia pondo argenti] Efficit hæc summa, ad Francicam monetam redacta, quadringenta triginta qua. tuor millia librarum.

e Auri pondo centum viginti septem] Gall. soixante et onze mille cent vingt livres.

A flumine Asopo] Thessalicus hic est Asopus, qui in sinum Œtæum sive Maliacum sub Thermopylis influit, nomenque vetus adhuc servat.

Arcem [partem qua] extra muros] Sic ex certissima emendatione Gronovii restituimus pro ercem extra muros, quæ. J. Clericus.

pronio Longo oppugnandam dedit: a' sinu Maliaco, quæ aditum haud facilem pars habebat, M. Bæbium; ab altero amniculo, quem Melana vocant, adversus Dianæ templum, Ap. Claudium opposuit. Horum magno certamineTM intra paucos dies turres arietesque et alius omnis apparatus oppugnandarum urbium perficitur: et cum ager Heracleensis, paluster omnis frequensque proceris arboribus, benigne ad omne genus operum materiam suppeditabat; tum, quia refugerant intra moenia Ætoli, deserta, quæ in vestibulo urbis erant, tecta, in varios usus non tigna modo et tabulas, sed laterem quoque et cæmenta et saxa variæ magnitudinis, præbebant.

6

8

23. Et Romani quidem operibus magis, quam armis, urbem oppugnabant: Ætoli contra armis se tuebantur. Nam, cum ariete quaterentur muri, non laqueis, ut solet,i exceptos declinabant ictus; sed armati frequentes,* quidam ignes etiam, quos aggeribus injicerent, ferebant. Fornices quoque in muro erant apti ad excurrendum: et ipsi, cum pro dirutis reficerent muros, crebriores eos, ut pluribus

His certatim rem promoventibus.

urbe, habitabatur; Gron. probb. Duk. Crev. et Drak. Emendationi favent verba cap. 24. pars una' (ipsius urbis, at suburbium) ‘in qua ædificia extra urbem,' cet. Sed ex eodem cap. mihi potius leviori mutatione legendum videtur arcem extra muros, qua (parte) frequentius prope, quam in urbe, habitabatur.' Rupert. Partem, qua Doer. partem extra Kreyssig. Vid. Not. J. Cler. inf.-5 A del. Gron. Doujat.-6 Desertaque Gron. Doujat.

7 Post armis Gron. excidisse putabat magis quam mænibus; et mox erumpebant post armati frequentes. Sed nil forte mutandum præter voc. armati, pro quo reposuerim tormenta.' Rupert.-8' Male ab iis, qui rem non caperent, pro laqueis, receptum est jaculis. Mox sunt, qui legant, ut solent.' Doe

NOTE

Melana] Plures sunt hujusce nominis amnes, a nigro colore sic appellati. Hic ad Heracleam in Thessaliæ finibus versus Locros.

Non laqueis, ut solet] Quis esset horum laqueorum usus explicat apud Sigon. Vitruvius lib. IV. cap. 23. alii captos arietes per multitudinem hominum de muro in obliquum

trahunt, et cum ipsis testudinibus evertunt.'

* Sed armati frequentes] Addit Gron. verbum erumpebant ; quo addito, magis perspicua phrasis reddi videtur: verum non aliter intelligi possunt Ætoli arietum ictus armis impediisse quam per eruptiones,

erumperetur in hostem locis, faciebant. Hoc primis diebus, dum integræ vires erant, et frequentes et impigre fecerunt: in dies deinde, pauciores et segnius. Etenim, cum multis urgerentur rebus, nulla eos res æque ac vigiliæ conficiebant; Romanis in magna copia militum succedentibus aliis in stationem aliorum, Ætolos propter paucitatem eosdem1 dies noctesque assiduo labore urente.9m Per quatuor et viginti dies, ita ut nullum tempus vacuum dimicatione esset, adversus quatuor e partibus simul oppugnantem hostem nocturnus diurno continuatus labor est. Cum fatigatos jam Ætolos sciret consul et ex ratione temporis, et quod ita transfugæ affirmabant, tale consilium iniit. Media nocte receptui signum dedit, et ab oppugnatione simul omnes milites deductos usque ad tertiam diei horam quietos in castris tenuit. Inde cœpta oppugnatio ad mediam rursus noctem perducta est: intermissa deinde usque ad tertiam diei horam. Fatigationem rati causam esse Ætoli non continuandæ oppugnationis, quæ et ipsos affecerat, ubi Romanis datum receptui signum esset, velut ipsi quoque hoc revocati, pro se quisque ex stationibus decedebant ; nec ante tertiam diei horam armati in muris apparebant.

24. Consul, cum nocte media intermisisset oppugnationem, quarta vigilia rursus ab tribus partibus summa vi aggressus, ab una Ti. Sempronium tenere intentos milites signumque expectantes jussit, ad ea" in nocturno tumultu, unde clamor exaudiretur, haud dubie ratus hostes concurÆtoli pars sopiti affecta labore ac vigiliis corpora

suros.

ring.-9 Vid. Not. Delph. inf.

SOS.

NOTE

Eosdem] Refer ad Ætolos obses- lib. XXVII. " quos et Machanidas ty

Assiduo labore urente] Sic ex plerisque scriptis Gron. et olim editi: vulgo ex Sig. urgente. Utrumvis malaeris, parum errabis: et bello uri' sæpe apud Nostrum legitur, veluti

rannus Lacedæmoniorum finitimo bello urebat:' et eodem lib. Punici belli, quo duodecimum annum Italia urebatur.'

Ad ea] Loca.