fed etiam, ut qui in montibus erant, exaudirent. nec morati funt, quin decurrerent, ficut imperatum erat, ad castra: ubi quingentorum armatorum, non amplius, relictum erat præfidium. quos quum & paucitas fua, & multitudo hoftium, & improvifa res terruiffet, propè fine certamine capiuntur caftra. caftris, quæ pars maximè à pugnantibus con fpici poterat, injecit Acilius ignem.

XXXII. Poftremi Celtiberorum, qui in acie e - rant, primi flammam confpexere. deinde per totam aciem vulgatum eft, caftra amiffa effe, & tum cum maximè ardere. unde illis terror, inde Romanis animus crevit. jam clamor fuorum vincentium accidebat, jam ardentia hoftium caftra apparebant. Celtiberi parumper incertis animis Auctuati funt. ceterùm, pofteaquam receptus pulfis nullus erat, nec ufquam nifi in certamine fpes, pertinaciùs de integro capeffunt pugnam. Acie media urgebantur acriter à quinta legione. adverfus lævum cornu, in quo fui generis provincialia auxilia inftruxiffe Romanos cernebant, cum majore fiducia intulerunt figna. Jam profè erat ut finiftrum cornu pelleretur Romanis, ni feptima legio fucceffiffet: fimul ab oppido Æbura, qui in præfidio relicti erant, in medio ardore pugnæ advenerunt, & Acilius ab tergo erat. Diu in medio cæfi Celtiberi. qui fupererant, in omnes paffim partes capeffunt fugam. Equites, bipartitò in eos emiffi, magnam cædem edidere. ad viginti tria millia hoftium co die cæfa: capta quatuor millia, & octingenti cum equis plus quingentis: & figna militaria nonaginta oto. Magna victoria, non tamen incruenta fuit. Romani de duabus legionibus milites paullo plus.

ducenti,

Romano, fumere. Refponfum à Q. Fabio prætore eft Liguribus juffu fenatus, Orationem eam non novam Liguribus effe: mens verò ut nova erationi conveniens effet, ipforum id plurimum referre. Ad confules irent,, que ab iis imperata effent, facerent. nulli alii quàm confulibus fenatum crediturum effe, fincera fide in pace Ligures effe. Pax in Liguribus fuit. In Corfica pugnatum eft cum Corfis, ad duo millia eorum M. Pinarius prætor in acie occidit. qua clade compulfi obfides dederunt, & ceræ centum millia pondo. Inde in Sardiniam exercitus ductus: & cum Ilienfibus, gente ne nunc quidem omni parte pacata, fecunda proelia facta. Carthaginienfibus eodem anno centum obfides redditi, pacemque cum iis populus Romanus, non ab fe tantùm, fed ab rege etiam Mafinissa, præstitit; qui tum præfidio armato agrum, qui in controverfia erat, obtinebat.

180.

V.C.572.

XXXV. Otiofam provinciam confuAute Chr. les habuerunt. M. Babius, comitiorum cauffa Romam revocatus, confules creavit, A. Poftumium Albinum Luscum & C. Calpurnium Pifonem. Prætores exinde facti, Ti. Sempronius Gracchus, L. Postumius Albinus, P. Cornelius Mammula, Ti. Minucius Molliculus, A. Hoftilius Mancinus, C. Mænius, ü omnes magiftratum Idibus Martiis inierunt. Principio ejus anni, quo A. Poftumius Albinus & C. Calpurnius Pifo confules fuerunt, ab A. Poftumio confule in fenatum introducti, qui ex Hifpania citeriore venerant à Q. Fulvio Flacco, L. Minucius legatus, & duo tribuni militum T. Mænius & L. Terentius Maffa. Hi quum duo fecunda proelia,

deditio

deditionem Celtiberia, confectam provinciam nunciâffent; nec ftipendio, quod mitti foleret, nec frumento portato ad exercitum in eum annum opus effe; petierunt ab fenatu primùm, ut ob res = profpere geftas Diis immortalibus honos haberetur.deinde, ut Q. Fulvio decedenti de provincia deportare inde exercitum, cujus forti opera & ipfe & multi ante eum pratores ufi effent, liceret. quod fieri, praterquam quòd ita deberet, etiam prope neceffarium effet. Ita enim obftinatos effe milites, ut non ultra retineri poffe in provincia viderentur, injussuque abituri inde effent, fi non dimitterentur: aut in perniciofam, fi quis impensè retineret, feditionem exarfuri, Confulibus ambobus provinciam Ligures effe fenatus juffit. Prætores inde fortiti funt. A. Hoftilio urbana, Ti. Minucio peregrina obvenit; P. Corne lio Sicilia, C. Mænio Sardinia. Hifpanias fortiti, L. Poftumius ulteriorem, T. Sempronius citeriorem. Is, quia fucceffurus Q. Fulvio Flacco erat, ne vetere exercitu provincia fpoliaretur, Quaro, inquit, de te, L. Minuci, quum confectam provin ciam nuncies, exiftimefne Celtiberos perpetuò in fide manfuros, ita ut fine exercitu ea provincia obtineri poffit? Si neque de fide barbarorum quidquam recipere aut affirmare nobis potes, & habendum illic utique exercitum cenfes; utrùm tandem auctor fenatus fis fupplementum in Hifpaniam mittendi; ut ii modò, quibus emerita ftipendia fint, milites dimittantur, veteribus militibus tyrones immifceantur; an deduEtis de provincia veteribus legionibus novas confcribendi mittendi; quum contemptum tyrocinium etiam mitiores barbaros excitare ad rebellandum poffit? Didu quàm re facilius fit, provinciam, in

genio ferocem, rebellatricem, confeciffe. Pauca civitates, ut quidem ego audio, quas vicina maximè hiberna premebant, in jus ditionemque venerunt, ulteriores in armis funt. qua quum ita fint, ego jam hinc pradico, Patres confcripti, me exercitu eo, qui nunc eft, rempublicam adminiftraturum: fi deducat fecum Flaccus legiones, loca pacata me ad hibernacula electurum, neque novum militem ferociffimo hofti objecturum.

XXXVI. Legatus ad ea, quæ interrogatus erat, refpondit, Neque fe, neque quemquam alium divinare poffe, quid in animo Celtiberi haberent, aut porro habituri effent. Itaque negare non poffe, quin rectius fit, etiam ad pacatos barbaros, nondum fatis affuetos imperio, exercitum mitti, novo autem, an vetere exercitu opus fit; ejus effe dicere, qui fcire poffit, qua fide Celtiberi in pace manfuri fint: fimul & qui illud exploratum habeat, quieturos milites, fi diutius in provincia retineantur. Si ex eo, quod aut inter fe loquantur, aut fucclamationibus apud concionantem imperatorem fignificent, quid fentiant, conjectandum fit; palam vociferatos effe, aut imperatorem in provincia retenturos, aut cum eo in Italiam venturos effe. Difceptationem inter prætorem legatumque confulum relatio interrupit: qui fuas ornari provincias, priufquam de prætoris exercitu ageretur, æquum cenfebant. Novus omnis exercitus confulibus eft decretus: binæ legiones Romanæ cum fuo equitatu, & fociûm Latini nominis, quantus femper numerus, quindecim millia peditum, & octingenti equites. cum hoc exercitu Apuanis Liguribus ut bellum inferrent, mandatum eft. P. Cornelio & M. Babio proro

gatum

gatum imperium: juffique provincias obtinere, donec confules veniffent. tum imperatum, ut, dimiffo quem haberent exercitu, reverterentur Romam. De Ti. Sempronii deinde exercitu actum eft. novam legionem ei quinque millium & ducentorum peditum cum equitibus quadringentis confules fcribere juffi: & mille præterea peditum civium Romanorum, quinquaginta equites: & fociis è nomine Latino imperare feptem millia peditum, trecentos equites. cum hoc exercitu placuit ire in Hifpaniam citeriorem Ti. Sempronium. Q Fulvio permiffum, ut, qui milites, ante Sp. Poftumium & Q. Marcium confules, cives Romani fociive in Hifpaniam transportati effent, & præterea, fupplemento adducto, quod amplius duabus legionibus, quàm decem millia & quadringenti pedites, fexcenti equites effent, & fociûm Latini nominis duodecim millia, fexcenti equites, quorum forti opera duobus adverfus Celtiberos præliis ufus Q. Fulvius effet, eos, fi videretur, fecum deportaret. Et fupplicationes decretæ, quod is profpere rempublicam geffiffet: & ceteri prætores in provincias miffi. Q. Fabio Buteoni prorogatum in Gallia imperium eft. Octo legiones, præter exercitum veterem, qui in Liguribus in fpe propinqua miffionis erat, eo anno effe placuit. & is ipfe exercitus ægre explebatur propter peftilentiam, quæ jam tertium annum urbem Romanam atque Italiam vaftabat.

XXXVII. Prætor Ti. Minucius, & haud ita multo pòft conful C. Calpurnius moritur, multique alii omnium ordinum illuftres viri: poftremò prodigii loco ea clades haberi cœpta eft. C. Servilius pon