peium, sed nimium iam liber aeret reip. neque omnia in uno reponenda adiecissetque, Si quid huic acciderit, quem in eius locum substituitis? subclamavit universa contio, Te, Q. Catule. Tum ille victus consensu omnium et tam 2 honorifico civitatis testimonio e contione discessit. Hic 5 hominis verecundiam, populi iustitiam mirari libet; huius, quod non ultra contendit, plebis, quod dissuadentem et adversarium voluntatis suae vero testimonium fraudare 3 noluit.

Per idem tempus Cotta iudicandi munus, quod C. Gracchus ereptum senatui ad equites, Sulla ab illis 10 ad senatum transtulerat, aequaliter in utrumque ordinem partitus est ut Horoscius lege sua equitibus in theatro 4 loca restituit. At Cn. Pompeius multis et praeclaris viris in id bellum adsumptis discripto quos ue in omnis recessus maris praesidio navium, brevi inexuperabili manu 15 terrarum orbem liberavit praedonesque per milta a multis locis victis circa Ciliciam classe adgressus fudit ac fugavit. 5 Et quod maturius bellum tam late diffusum conficeret, reliquias eorum contractas in urbibus remotoque mari 6 loco incerta sede constituit. Sunt, qui hoc carpant. sed 20

1. liberae rei publicae 8. testimonio 12. est. Otho Roscius 14. descripto quoque in 15. malo 16. multis locis victos 18. quo 20.

in certa

1. liber aeret reip.] B. liberae reip. A. (cum rasura post litt. ae.) Rhenanus. bR. liber aere reip. P. 3. substituitis] APbR. substituetis Vascosanus. Rursus Halmius. 8. testimonium] A. testimonio PbR. An testimonio morum? O.

11. transtulerat] A., ut correxit Cludius. transtulerant PbR.

11. in utrumque] A. inter utrumque PbR. correctione haud necessaria.

12. ut Horoscius] AP. Otho Roscius Puteanus. R. ut Roscius b. 14. discripto quos ue in] A. descripto quoque in O. descriptoque in PbR.

15. manu] APbR. malo Herelius. 16. per molta (sic) a multis locis victis (sic)] A. per multa tempora multis locis victores Hal

mius. (cuius quidem coniecturae probabilitas ex eo augetur, quod A. exhibet victis non victos. Verumtamen cum littera a alibi in Velleii exemplari Amerbachiano et in Ed. principe nota sit annorum, molta autem exaratum sit, cum statim omnibus litteris habeat v. multis, in compendio multa nu merum et v. ultra latere opinor, ut fuerit: per x. ultra annos multis locis victores.) per multa a multis locis victos PR. per multa praelia multis locis victos b. per multa maria multis locis victos Crollius et Luxdorph. permultis iam aliis locis victos Huth.

18. quod] A. quo PbR. 19. remotoque mari] APR. remotoque a mari b.

20. incerta] A. in certa PbR.

1

quamquam in auctore satis rationis est, tum ratio quemlibet magnum auctorem faceret. data enim facultate sine rapto vivendi rapinis arguit.

5

XXXIII. Cum esset in fine bellum Piraticum, cum et L. Lucullus, (qui ante septem annos ex COS. sortitus. Asiam Mithridati oppositus erat magnasque et memorabiles res ibi gesserat, Mithridatem saepe multis locis fuderat, egregia Cyzicum liberarat victoria, Tigranem regum maximum in Armenia vicerat ultimamque bello manum paene magis noluerat imponere quam non potuerat; qui alioqui 10 per omnia laudabilis et bello paene invictus pecuniae pellebatur cupidine,) idem bellum adhuc administraret, Manilius trib. pleb. semper venalis et alienae minister potentiae, legem tulit, ut bellum Mithridaticum per Cn. 2 Pompeium administraretur. Accepta ea magnisque certa- 15 tum inter imperatores iurgiis, cum Pompeius Lucullo infamiam pecuniae, Lucullus Pompeio interminatam cupiditatem obiiceret imperii neuterque ab eo quod argueba3 tur, mentitus argui posset. nam neque Pompeius, ut primum ad rempub. adgressus est, quemquam animo parem 20 tulit, et in quibus rebus primus esse debebat, solus esse cupiebat. neque eo viro quisquam aut alia omnia minus aut gloriam magis concupiit; in adpetendis honoribus immodicus, in gerendis verecundissimus, ut qui eos ut li

1. tamen 3. arcuit 4. Mithridaticum et L. Lucullus 5. consulatu 18. qui arguebatur 20. quemquam aequo animo

1. tum] A. a sec. manu. P. tamen A. a prima manu. bR. 3. arguit] A. arcuit PbR. 4. Piraticum] APbR. Mithridaticum Santenius.

4. cum et L.] APbR. et L. Cludius et ante alii Vossio memorati. (De Gelenio errat Cludius.) cum sane ortum e geminatione,

5. COS.] APbR. consulatu Cludius.

6. et memorabiles] A. ac mem. PbR.

7. Mithridatem] A. Mithridaten PbR.

8. Tigranem] A. Tigranen PbR.

12. pellebatur] A. expellebatur PbR. Iam Rhenani errorem, qui magnas turbas concitavit, tollit A.

18. neuterque] BbR. ne uter

que AP.

18. quod arguebatur] ABPR. qui arguebatur Bipontini. quo arguebatur b.

20. ad rempub.] ABbR. rempub. P..

20. quemquam animo] APbR. quemquam aequo animo Lipsius. Rursus Schefferus. (quemquam magnitudine parem Ruhnk.)

bentissime iniret, ita finiret aequo amimo, et quod cupis4 set, arbitrio suo sumere, alieno deponeret. Et Lucullus, summus alioqui vir, profusae huius in aedificiis convictibusque et apparatibus luxuriae primus auctor fuit, quem ob iniectas moles mari et receptum suffossis montibus in 5 terras mare haud infacete Magnus Pompeius Xersen togatum vocare adsueverat.

1

XXXIV. Per id tempus a Q. Metello Creta insula in P. R. potestatem redacta est, quae ducibus Panare et Lasthane xx. milibus iuvenum coactis, velocitate per-10 nicibus, armorum laborumque patientissimis, sagittarum usu celeberrimis, per triennium Romanos exercitus fatiga2 verat. Ab huius quidem usurae gloria temperavit animum Cn. Pompeius, qui victoriae partem conaretur vindicare. Sed et Luculli et Metelli triumphum cum ipsorum singu-15 laris virtus, tum etiam invidia Pompei aput optimum 3 quemque fecit favorabilem. Per haec tempora M. Cicero, qui omnia incrementa sua sibi debuit, vir novitatis nobilissimae et ut vita clarus, ita ingenio maximus, qui effecit, ne quorum arma viceramus, eorum ingenio vincere-20 mur, COS. Sergi Catilinae Lentulique et Cethegi et aliorum utrius ordinis virorum coniurationem singulari vir4 tute constantia vigilia curaque eripuit. Catilina metu consularis imperi urbe pulsus est; Lentulus consularis et praetor iterum Cethegusque et alii clari nominis viri, 25 auctore senatu, iussu COS. in carcere necati sunt. 1 XXXV. Ille senatus dies, quo haec acta sunt, virtutem M. Catonis iam multis in rebus conspicuam atque

2. sumeret 6. Xerxen 10. Lasthene 13. Ne ab gloriae 14. quin 22. utriusque 23. aperuit

2. sumere] APb. sumeret Acidalius. R.

2. Et Lucullus] APR. Lucullus b.

6. infacete] A., ut Rhenanus coniecit legendum recepitque bR. infectae P. Locus ex iis, ubi ignoramus, utrum Amerbachius coniecturam suam lectioni codicis substituerit, an Rhenanus suo άлоredge deceptus sit.

- usura

6. Xersen] APb. Xerxen R. 10. Lasthane] A. Lasthene PbR. 13. Ab] AP. Ne ab bR. 13. usurae gloria] AP. usura gloriae Rhenanus. bŔ.

14. qui] AP. quin bR. 22. utrius] AB. utriusque PbR. 23. eripuit] AP. aperuit bR. 24. consularis imperi] ABbR. imperi P.

2 praenitentem in altissimo luminavit. Hic genitus proavo M. Catone principe illo familiae Porciae, non Virtuti simillimus et per omnia ingenio diis quam hominibus propior, qui nunquam recte fecit, ut facere videretur, sed quia aliter facere non potuerat; cuique id solum visum 5 est rationem habere, quod haberet iustitiae, omnibus humanis vitiis immunis semper fortunam in sua potestate 3 habuit. Hic TR. PL. designatus est adhuc admodum adulescens, cum alii suaderent, ut per municipia Lentulus coniuratique custodirentur, paene inter ultimos interroga- 10 tus sententiam, tanta vi animi atque ingenii invectus est in coniurationem, et ardore oris orationem omnium leni4 tatem suadentium societate consilii suspectam fecit, sic impendentia ex ruinis incendiisque urbis et commutatione status publici pericula exposuit, ita consilis virtutem am-15 plificavit, ut universus senatus in eius sententiam transiret animadvertendumque in eos, quos praediximus, censeret maiorque pars ordinis eius Catonem prosequerentur do5 mum. At Catilina non segnius nota obiit, quam sceleris conandi consilia inierat; quippe fortissime dimicans, quem 20 spiritum supplicio debuerat, supplicio reddidit.

1. lumine collocavit 8. designatus et adhuc 19. segnius suo voto obiit

1. luminavit] APbR. collocavit Burmannus.

2. animo Virtuti 5. poterat

6. iustitiam 12. ita ardore 15 consulis 18. Ciceronem 21. debuerat, praelio reddidit.

lumine

2. non] AB. animo O. partim cum Grunero, qui volebat` homo Virtuti animo simillimus. Absorpserunt litterae praecedentes ae verum vocabulum. Saepius apud Velleium vv. animus et ingenium vel iunguntur vel opponuntur. homo PbR.

5. potuerat] APR. poterat b. 6. iustitiae] AP. iustitiam bR. 8. designatus est] AB. designatus et Vossius. R. designatus Pb. 12. et ardore] AP. ita ardore Krause. ut ardore bR.

13. societate] APbR. de societate Gelenius.

13. fecit] AP. fecerit bR.

15. consilis] AB. consulis bR. consilii P.

18. Catonem] APbR. Ciceronem Hottingerus.

19. segnius nota] B. si recte vidit. Certe et A. et P. uota. segnius suo voto O. ut Cap. 22. (Eandem sententiam requiri viderunt Criticus Berolinensis et Cludius scribentes mortem obiit.) segnius fata Sauppius. segnius conata Acidalius. R.

21. supplicio debuerat supplicio reddidit] P. (quae sane videtur dozeτúnov scriptura; nam ab ea recessisse Amerbachium apparet ex eius exemplari: spiritum debuerat supplicio reddidit cum signis leg. esse: spiritum supplicio de

1 XXXVI. Consulatui Ciceronis non mediocre adiecit decus natus eo anno divus Augustus abhinc annos LXXXII., omnibus omnium gentium viris magnitudine sua inductu2 rus caliginem. Iam paene supervacaneum videri potest eminentium ingeniorum notare tempora. Quis enim igno-5 rat direptos gradibus aetatis floruisse hoc tempore Ciceronem, Hortensium, saneque Crassum, Catonem, Sulpicium, moxque Brutum, Calidium, Caelium, Calvum et proximum Ciceroni Caesarem eorumque velut alumnos Corvinum ac Pollionem Asinium, aemulumque Thucydi-10 dis Salustium, auctoresque carminum Varronem ac Lucretium neque ullo in suspecti operis sui carmine mino3 rem Catullum. Paene stulta est inhaerentium oculis ingeniorum enumeratio, inter quae maxime nostri aevi emînent princeps carminum Vergilius Rabiriusque et conse-15 cutus Salustium Livius, Tibullusque et Naso perfectissime in forma operis sui. nam vivorum ut magna admiratio, ita censura difficilis est.

1

XXXVII. Dum haec in urbe Italiaque geruntur,

2. LXXXII. operis sui termino

6. diremptos 14. proximi buerat, reddidit.) supplicio debuerat, praelio reddidit bR.

2. LXXXII.] APbR.

7. Cottam, Sulpicium 12. suscepti 16. perfectissimi

6. direptos] B. diremptos APbR. 7. saneque] APbR. anteque Heinsius. (senemque Crassum b. Sisennamque Crassum Huth. Sed partim L. Sisenna (Cic. Brut. 64.) nimis mediocris fuit orator, quam ut hic commemorandus esset, partim minus apta h. 1. part. que.)

7. Catonem] APbR. Cottam Puteanus.

8. Caelium, Calvum] APR. Cal
Caelium b.

vum,

12. suspecti] APbR. suscepti Lipsius.

12. operis sui carmine] APbR. operis sui termino O. id est, in eo genere tenuioris poësis, quod unice ille excoluit abstinens semper ab epico et tragico, intraque terminum nugarum, quas dicebant, remanens. operis sui forma

Markland. Sed et recurrit idem mox neque intelligimus, quomodo forma transierit in carmine, contra librarius de Catulli carminibus cogitans nec satis v. termino intelligens facile illud vel casu vel consulto substituere poterat. (operis sui genere Halmius. in suscepto operis sui certamine Walch Melet. crit. p. 34. in suscepti operis certamine Faehse.)

13. Catullum] AR. Catulum Pb.

14. maxime nostri aevi] APbR. proximi nostro aevo Burmannus. Poterat etiam servari genitivus.

15. princeps] ABR. principes Pb. 15. Vergilius] APb. Virgilius R. 15. Rabiriusque] APbR. Horatiusque Perizonius. Sed huius nomen aut excidit aut consulto omissum est, quia fortasse minus placebat Tiberio.

16. perfectissime] AP. perfectissimi bR.