Immagini della pagina
PDF
ePub

Ita geniti itaque educati, cum primum adolevit aetas, nec 8 in stabulis nec ad pecora segnes venando peragrare saltus. hinc robore corporibus animisque sumpto iam non feras tan- 9 tum subsistere, sed in latrones praeda onustos impetus facere, 5 pastoribusque rapta dividere, et cum his crescente in dies grege iuvenum seria ac iocos celebrare.

V. Huic deditis ludicro, cum sollemne notum esset, insi- 3 diatos ob iram praedae amissae latrones, cum Romulus vi se defendisset, Remum cepisse, captum regi Ámulio tradidisse ultro 10 accusantes. crimini maxime dabant in Numitoris agros ab iis 4 impetus fieri; inde eos collecta iuvenum manu hostilem in modum praedas agere. sic Numitori ad supplicium Remus deditur.

Iam inde ab initio Faustulo spes fuerat regiam stirpem 5 apud se educari: nam et expositos iussu regis infantes sciebat, 15 et tempus, quo ipse eos sustulisset, ad id ipsum congruere; sed rem inmaturam nisi aut per occasionem aut per necessitatem aperire noluerat. necessitas prior venit. ita metu sub- 6 actus Romulo rem aperit. forte et Numitori, cum in custodia Remum haberet, audissetque geminos esse fratres, comparando 20 et aetatem eorum et ipsam minime servilem indolem tetigerat animum memoria nepotum; sciscitandoque eo inde pervenit, ut haud procul esset, quin Remum agnosceret. ita undique regi 7 dolus nectitur. Romulus non cum globo iuvenum, nec enim erat ad vim apertam par, sed aliis alio itinere iussis certo 25 tempore ad regiam venire pastoribus ad regem impetum facit, et a domo Numitoris alia comparata manu adiuvat Remus. ita regem obtruncant.

VI. Numitor inter primum tumultum hostis invasisse ur- 1 bem atque adortos regiam dictitans, cum pubem Albanam in

[blocks in formation]

die Ambarvalia Tibull. II, 1 bei
Seyff. Lesest. p. 168. Ueber die
Lupercalia Ovid. Fast. II, 381-422
Seyff. p. 66.
7. 8. сит cum, wo-
von das erstere in Beziehung zu insi-
diatos, das zweite (= während) in
Beziehung zu cepisse steht. 7. cum
sollemne notum esset: da wegen der
jährlich wiederkehrenden Feier der
Tag des Festes bekannt war. - 8. vi
se defendere sich des Feindes er-
wehren. 10. in Numitoris agros: er
hatte sein Tέuevos. - 13. spes fuerat=
Ahnung. 16. inmaturam: prädica-
tiv, vor der Zeit. - 17. prior bald,
cf. Quellenbuch I, 1, 8.
gerat animum memoria
Erinnerung aufgestiegen.
29. Cum pubem Albanam
avocasset: Es galt, die Albaner

=

[ocr errors]

[ocr errors]

=

20. teti

war eine

arcem praesidio armisque obtinendam avocasset, postquam iuvenes perpetrata caede pergere ad se gratulantes vidit, extemplo advocato concilio scelera in se fratris, originem nepotum, ut geniti, ut educati, ut cogniti essent, caedem deinceps tyranni 2 seque eius auctorem ostendit. iuvenes per mediam contionem 5 agmine ingressi cum avum regem salutassent, secuta ex omni multitudine consentiens vox ratum nomen imperiumque regi efficit.

3 Ita Numitori Albana re permissa Romulum Remumque cupido cepit in eis locis, ubi expositi ubique educati erant, ur-10 bis condendae. et supererat multitudo Albanorum Latinorumque, ad id pastores quoque accesserant, qui omnes facile spem facerent parvam Albam, parvum Lavinium prae ea urbe, quae 4 conderetur, fore. intervenit deinde his cogitationibus avitum malum, regni cupido, atque inte foedum certamen coortum a 15 satis miti principio. quoniam gemini essent, nec aetatis verecundia discrimen facere posset, ut dii, quorum in tutela ea loca essent, auguriis legerent, qui nomen novae urbi daret, qui conditam imperio regeret, Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt.

[ocr errors]

=

in

=

von der Vertheidigung der regia
abzuhaltnn. Die künstliche Periode
ist auf folgende Formel zurückzu-
führen: A (a/b) A.-6. agmine: Abl.
adverbialis agmine facto
Reih' u. Glied. 7. ratum efficit:
erkennt als zu Recht bestehend an,
vgl. ratificiren. - 10. ubi — ubique=
wowo zugleich 12. Die Sage
lässt in der Urbevölkerung Roms
sofort die zwei Elemente, Patricier
und Plebeier, erkennen. Die Grün-
dung geht von Alba und Latium
aus, von dorther stammt der patri-
cische Geschlechtsadel; an ihn
schliessen sich aber pastores und
(durch das Asyl) convenae an, d. h.
eine Masse selbständiger Individuen
aus der Umgegend von Rom, welche
in keinem Clientelverband mit den
Patriciern stehen. Nach der Sage
ist die Plebs so alt wie Rom selbst.
18. auguriis, sc. ex avibus: Wie jede
wichtige Handlung, so musste auch
die Gründung einer Stadt auspi-
cato eingeleitet werden; die reli-
giöse Sitte sucht in der Sage einen
rationellen Ursprung.-19. Nach der
Tradition hatten die Aboriginer
(Aẞoqiyives) ihren Mittelpunkt auf

[ocr errors]

dem Aventinus; dort war der Lieblingssitz ihrer Götter Picus und Faunus, dort war ihre Burg Remuria oder Remoria (Remonium). Nach Dion. I, 87 γίγνεται μάχη καρτερά καὶ φόνος ἐξ ἀμφοῖν πολύς, in welchem der Anhang des Romulus den Sieg behauptete. Es scheint, als ob die Sage die Erinnerung eines Völkerkampfes wiederspiegelt. Die Aboriginer sind wahrscheinlich von den Etruskern nach Süden gedrängte Umbrer, welche unter dem Namen Tusci zum Theil unter die Etrusker zum Theil unter die Römer aufgingen, während die Hauptmasse in die spätere Landschaft Umbrien gedrängt wurde. Die Tusci behaupteten sich noch eine Zeit lang in der Gegend zwischen Rom und Tarquinii. Vgl. Rubino 214, Vahlen Quaestt. Enn. XXXVI. 20.templum dicitur locus manu auguris (mit dem Augurstabe) designatus in aëre, der Augur schaut von Norden nach Süden, zur Linken hat er den östlichen, zur Rechten den westlichen Himmel, also hinter sich (postica) Norden, vor sich (antica) Süden.

20

VII. Priori Remo augurium venisse fertur sex vultures, 1 iamqne nuntiato augurio cum duplex numerus Romulo sese ostendisset, utrumque regem sua multitudo consalutaverat. tempore illi praecepto, at hi numero avium regnum trahebant. 5 inde cum altercatione congressi certamine irarum ad caedem 2 vertuntur. ibi in turba ictus Remus cecidit. vulgatior fama est ludibrio fratris Remum novos transiluisse muros; inde ab irato Romulo, cum verbis quoque increpitans adiecisset,,sic deinde quicumque alius transiliet moenia mea!" interfectum. 10 ita solus potitus imperio Romulus; condita urbs conditoris no- 3 mine appellata.

2. Raub der Sabinerinnen. (Liv. I, 9--13).

IX. Iam res Romana adeo erat valida, ut cuilibet finiti- 1 marum civitatum bello par esset; sed penuria mulierum hominis 15 aetatem duratura magnitudo erat, quippe quibus nec domi spes prolis nec cum finitimis conubia essent. tum ex consilio pa- 2 trum Romulus legatos circa vicinas gentes misit, qui societatem conubiumque novo populo peterent: urbes quoque ut cetera ex 3 infimo nasci; dein, quas sua virtus ac dii iuvent, magnas opes

3. consalutaverat, ehe sie noch zusammenkamen.-4. praecepto: Wie augurium capere (Liv. X, 7), so hier tempus (= augurium) praecipere. 8. Aehnlich ruft Romulus bei Enn. I, 100: nec pol homo quisquam faciet inpune animatus hoc nisi tu: nam mi calido das sanguine poenas. Diese Mythe ist sicher ätiologisch, hervorgegangen aus dem uralten Rechtsgrundsatz, dass auf Verletzung der geweihten Stadtmauern der Tod stehe, vgl. Pompon. in Dig. I, 8, 11: si quis violaverit muros, capite punitur, sicuti si quis transcendet scalis admotis vel alia qualibet ratione. nam cives Romanos alia quam per portas egredi non licet, cum illud hostile et abominandum sit. nam et Romuli frater Remus occisus traditur ob id, quod murum transcendere voluerit.

13. finitimarum civitatum: den einzelnen Staatsgemeinden (nóleis), nicht aber den Föderationen, wie

der etruskischen u. latinischen.
14. penuria, wegen des Mangels, der
zu geringen Anzahl. - 15. quippe qui-
bus, als Menschen, welche; eine Be-
ziehung auf res Romana ist damit
nicht ausgesprochen.-16. conubium;
beruhte immer auf einem Rechts-
verhältniss; jedenfalls muss man
ein solches mit Alba longa anneh-
men, cf. c. 23, 1. Der Frauen-
raub ist in der Sage eine selbstän-
dige Episode, welche auf die sonstige
Sage von der Gründung Roms we-
nig Rücksicht nimmt, vgl. zu p. 6,
12. Sie knüpft an die Sage vom
Asyl an und sucht einfach die be-
stehenden Hochzeitsgebräuche aus
einem Factum zu erklären.
die Ehe ursprünglich vom Römer
als ein Raub angesehen wurde, so
mussten die ersten Ehen in Rom durch
Raub zu Stande gekommen sein:
war dem aber so, so mussten die
Gründer Roms ohne Frauen, ein
wildes und zusammengelaufenes Ge-
sindel sein. Schwegler I, 471.

Weil

4 sibi magnumque nomen facere. satis scire origini Romanae et deos adfuisse et non defuturam virtutem. proinde ne gravarentur homines cum hominibus sanguinem ac genus miscere. 5 nusquam benigne legatio audita est: adeo simul spernebant, simul tantam in medio crescentem molem sibi ac posteris suis 5 metuebant; ac plerisque rogitantibus dimissi, ecquod feminis quoque asylum aperuissent: id enim demum conpar conubium 6 fore. aegre id Romana pubes passa, et haud dubie ad vim spectare res coepit.

Cui tempus locumque aptum ut daret Romulus, aegritu- 10 dinem animi dissimulans ludos ex industria parat Neptuno 7 Equestri sollemnis; Consualia vocat. indici deinde finitimis spectaculum iubet, quantoque apparatu tum sciebant aut poterant concelebrant, ut rem claram exspectatamque facerent. 8 multi mortales convenere, studio etiam videndae novae urbis, 15 maxume proximi quique, Caeninenses Crustumini Antemnates; iam Sabinorum omnis multitudo cum liberis ac coniugibus venit. 9 invitati hospitaliter per domos cum situm moeniaque et fre

19. sua = propria, vgl. suum ac pro-
prium.-2. adfuisse, günstig gewesen.
3. homines cum hominibus, die An-
forderung motivirend, vgl. zu II,
12, 9.
5. crescentem molem, heran-
wachsende Macht. Rom war noch
kein stolzer Bau, drohte es aber
mehr und mehr zu werden. moles
ist die Macht, die auf andere drückt,
sie gefährdet. 6. plerisque rogitan-
tibus, in der Regel mit (unter) der
Frage. 7. asylum: Rom war von
Romulus zur Freistätte erklärt
worden. 7. conpar, ebenbürtig.

10. cui, auf vim (8) zu beziehen. tem-
pus locumque = Gelegenheit; ap-
tum könnte fehlen.-11. ex industria
gew. absichtlich, hier
= industrie
rührig, thätig? Neptunus equester

iлnios, denn im Streit mit Athene schuf er das erste Pferd, damit equorum usum et disciplinam, cf. Soph. Oed. Col. 1070. Die griechische Sage hat für Consus hier willkührlich den Nept. substituirt, vgl. Dion. II, 31. Consus: altlatinischer Gott der Erde u. des Ackerbaues, der wegen der Wagenrennen bei seinem Feste (August) mit Poseidon Hippios verwechselt wurde. Er war ein Gott der Saaten (vgl. Consivius) u. der Ehe, daher seine Verbindung mit

dem Raube der Sabinerinnen. Vgl.
Preller, Röm. Myth. p. 420.
12. Dion. II, 30 ἑορτὴν προείπε καὶ
πανήγυριν ἄξειν Ποσειδῶνι καὶ πε-
ριήγγελλεν εἰς τὰς ἔγγιστα πόλεις
καλῶν τοὺς βουλομένους ἀγορᾶς τε
μεταλαμβάνειν καὶ ἀγώνων. — 16.
proximi quique, Distributiv: je näher
die Nachbargemeinden, um so mehr
erschienen von ihnen. Die Lage
von Caenina ist unbestimmt, Crustu-
merium war nordöstlich von Fide-
nae, Antemna an der Mündung des
Anio in die Tiber. 17. iam iam
vero, vollends.. Ihre äusserste Nie-
derlassung war auf dem Quirina-
lischen Hügel. situm, vgl. Cic.
rep. II, 5: urbi autem locum, quod
est ei qui diuturnam remp. serere
conatur diligentissime providendum,
incredibili opportunitate delegit ne-
que enim ad mare admovit, quod ei
fuit illa manu copiisque facillimum
ut in agrum Rutulorum Aboriginum-
que procederet, aut in ostio Tibe-
rino, quem in locum multis post
annis rex Ancus coloniam deduxit,
urbem ipse conderet, sed hoc vir ex-
cellenti providentia sensit ac vidit,
non esse opportunissimos situs ma-
ritimos urbibus eis, quae ad spem
diuturnitatis conderentur atque in-
perii. qui potuit igitur divi-

quentem tectis urbem vidissent, mirantur tam brevi rem Romanam crevisse. ubi spectaculi tempus venit, deditaeque eo 10 mentes cum oculis erant, tum ex composito orta vis, signoque dato iuventus Romana ad rapiendas virgines discurrit. magna 11 5 pars forte in quem quaeque inciderat, raptae; quasdam forma excellentes primoribus patrum destinatas ex plebe homines, quibus datum negotium erat, domos deferebant. unam longe ante 12 alias specie ac pulchritudine insignem a globo Talassii cuiusdam raptam ferunt, multisque sciscitantibus, cuinam eam fer10 rent, identidem, ne quis violaret, Talassio ferri clamitatum: inde nuptialem hanc vocem factam. turbato per metum ludi- 13 cro maesti parentes virginum profugiunt, incusantes violati hospitii foedus deumque invocantes, cuius ad sollemne ludosque per fas ac fidem decepti venissent. nec raptis aut spes de se 14. 15 melior aut indignatio est minor. sed ipse Romulus circumibat, docebatque patrum id superbia factum, qui conubium finitimis negassent. illas tamen in matrimonio, in societate fortunarum omnium civitatisque, et, quo nihil carius humano generi sit, liberum fore. mollirent modo iras, et quibus fors corpora de- 15 20 disset, darent animos. saepe ex iniuria postmodum gratiam ortam, eoque melioribus usuras viris, quod adnisurus pro se

nius et utilitates complecti maritimas
Romulus et vitia vitare, quam quod
urbem perennis amnis et aequabilis
et in mare late influentis posuit in
ripa, quo posset urbs et accipere ex
mari quo egeret et reddere quo re-
dundaret. 5. forte gehört zu in
quem
inciderat. Warum nicht
incidit od. incidebat? 7. Die Braut
schritt in Rom nicht selbst über
die Schwelle des Hauses ihres künf-
tigen Gatten, sondern sie wurde
von dem Brautführer darüber weg-
gehoben, zugleich um das malum-
omen des Anstossens an der Schwelle
zu verhüten, cf. Tibull. I, 3, 20.
8. a globo Talassii der Mannschaft
des Tal. Talassius (griech. Talá-
GLOS) war der Gott der Ehe bei den
Sabinern; darum scheint die Er-
klärung bei Plut. Rom. 15 richtig:
Romulus habe den Seinen Befehl
gegeben, beim Raube Talassio
auszurufen, um nämlich auf eine den
Sabinerinnen verständliche Weise
sie zu versichern, dass man sie
nicht in böser Absicht, etwa um
sie zu Sklavinnen zu machen, raube,

=

=

sondern sie zur Ehe nehmen wolle. Mit diesem Rufe wurde auch später die Braut in das Haus des Bräutigams geleitet. Cf. Catull. 71. 130 Lubet iam servire Talassio. —13. foedus fidem, denn während des Festes war Gottesfrieden, den der Gott des Festes selbst wahrte. 14.per fas ac fidem decepti― der Einladung zur religiösen Festfeier ohne Arg vertrauend. 17. Die Ehe wird von den Römern betrachtet als omnis divini et humani iuris conmunicatio, als viri et mulieris coniunctio individuam vitae consuetudinem continens. Der Censor fragte beim Census jeden Bürger: uxoremne habes liberorum quaerendorum gratia? Vgl. Lange I, 104.-Dion. II, 30: tyd' ἑξῆς ἡμέρᾳ προαχθεισῶν τῶν παρθέ νων παραμυθησάμενος αὐτῶν τὴν ἀθυμίαν ὁ Ρωμύλος, ὡς οὐκ ἐφ ̓ ὕβρει τῆς ἁρπαγῆς ἀλλ ̓ ἐπὶ γάμῳ γενομέ νης, Ελληνικόν τε καὶ ἀρχαῖον ἀποφαίνων τὸ ἔθος καὶ τρόπων συμπάν των καθ ̓ οὓς συνάπτονται γάμοι ταῖς γυναιξὶν ἐπιφανέστατον, ἠξίου στέργειν τοὺς δοθέντας αὐταῖς ἄν

« IndietroContinua »