Immagini della pagina
PDF
ePub

Cassius, quia in agraria largitione ambitiosus in socios eoque 8 civibus vilior erat, ut alio munere sibi reconciliaret civium animos, iubere pro Siculo frumento pecuniam acceptam retribui populo. id vero haud secus quam praesentem mercedem regni 9 5 aspernata plebes: adeo propter suspicionem insitam regni, velut abundarent omnia, munera eius integris animis hominum respuebantur. quem, ubi primum magistratu abiit, damnatum 10 necatumque constat. sunt qui patrem auctorem eius supplicii ferant: cognita domi causa verberasse ac necasse, peculiumque 10 filii Cereri consecravisse; signum inde factum esse et inscriptum ex Cassia familia datum." invenio apud quosdam, idque 11 propius fidem est, a quaestoribus Caesone Fabio et L. Valerio diem dictam perduellionis, damnatumque populi iudicio, dirutas publice aedes. ea est area ante Telluris aedem. ceterum, sive 12 15 illud domesticum sive publicum fuit iudicium, damnatur Servio Cornelio Q. Fabio consulibus.

[ocr errors]

3. Das Decemvirat. (Liv. III, 33-37. 44-49).

XXXIII. Anno trecentesimo tertio quam condita Roma 1

-

Beschlusses unterblieb natürlich. 1. ambitiosus in socios, eifrig um die Gunst der Bundesgenossen bemüht. 3. pro Siculo frumento] das während einer Theuerung angekauft worden war, vgl. die Geschichte des Coriolanus. 4. mercedem regni, Abfindung für die verlorne Freiheit, um den Preis der Freiheit; regnum ist die Sache, welche die Abfindungssumme zahlt.

8. patrem] dem kraft der patria potestas die vitae necisque_potestas über den Sohn zusteht. Dem Vater gehört auch alles Eigenthum des Sohnes, der darum nur ein Spargut (peculium) wie der Sklave haben konnte. 12. a quaestoribus] damals noch Untersuchungsrichter, jährlich wechselnde Magistrate. Die gerichtliche Entscheidung über Hochverrath (hier =Streben nach Alleinherrschaft) hat das Volk, wobei die quaestores als Ankläger auftreten konnten. 15. 485 v. Chr.

[ocr errors]

18. Die Patricier waren noch

immer im ausschliesslichen Besitz aller Staatsämter und zwar ohne bei Verwaltung derselben an bestimmte Gesetze gebunden zu sein; in ihrer Hand war die Kenntniss und Handhabung des Rechts u. der Verkehr mit den Göttern. Nun brachte der Tribun C. Terentilius Harsa (462) das Gesetz ein, dass eine Commission von 5 Männern, und zwar aus dem Plebeier-Stande, eingesetzt werden sollte, um für die Ausübung der consularischen Amtsgewalt bestimmte Gesetze aufzustellen und aufzuzeichnen. Nach langen Kämpfen brachte endlich (454) ein Tribun den vermittelnden Vorschlag ein, dass die Commission aus Patr. u. Pleb. bestehen u. dass diese Commission nicht blos Gesetze für das Consulat aufzeichnen, sondern ein Criminal- u. Civil-Gesetzbuch für das ganze Volk, Patr. wie Pleb., entwerfen sollte. Die Patricier gaben nun nach, hielten aber an der

erat iterum mutatur forma civitatis ab consulibus ad decemviros, quem ad modum ab regibus ante ad consules, translato imperio. minus insignis, quia non diuturna, mutatio fuit. laeta enim principia magistratus eius nimis luxuriaverunt; eo citius lapsa res est repetitumque, duobus uti mandaretur 5 3 consulum nomen imperiumque. decemviri creati Appius Claudius T. Genucius P. Sestius L. Veturius C. Iulius A. Manlius 4 P. Sulpicius P. Curiatius T. Romilius Sp. Postumius. Claudio et Genucio, quia designati consules in eum annum fuerant, pro honore honos redditus, et Sestio, alteri consulum prioris anni, 10 5 quod eam rem conlega invito ad patres rettulerat. his proximi habiti legati tres, qui Athenas ierant, simul ut pro legatione tam longinqua praemio esset honos, simul peritos legum pere6 grinarum ad condenda nova iura usui fore credebant. supplevere ceteri numerum. graves quoque aetate electos novissimis 15 suffragiis ferunt, quo minus ferociter aliorum scitis adversa7 rentur. regimen totius magistratus penes Appium erat favore plebis; adeoqne novum sibi ingenium induerat, ut plebicola

Forderung fest, dass nur Patr. in die Commission gewählt werden sollten. Es wurde zunächst eine Gesandtschaft von 3 Männern nach Athen geschickt, um die berühmten Gesetze des Solon kennen zu lernen. Nach ihrer Rückkehr (452) wurden für das nächste Jahr alle übrigen Magistrate suspendirt und an ihrer Stelle decemviri legibus scribundis mit unumschränkter Vollmacht und Gewalt gewählt, selbst mit Aufhebung der Provocation, modo ne lex Icilia de Aventino aliaeque sacratae leges abrogarentur (Liv. III, 32). Die Patricier setzten es auch durch, dass sämmtliche Decemvirn aus ihrer Mitte gewählt wurden. 17. 451 v. Chr.

[ocr errors]
[ocr errors]

1. mutatur forma civitatis] dabei ist an eine bleibende Einrichtung und Verfassung nicht zu denken. Vgl. c. 34, 7. Dion. X, 55: vína δ ̓ ἡ γνώμη, ἣν Αππιος Κλαύδιος πρῶτος ἐρωτηθεὶς ἀπεφήνατο, ἄνδρας αἱρεθῆναι δέκα τοὺς ἐπιφανεστάτους ἐκ τῆς βουλῆς τούτους δ ̓ ἄρχειν εἰς ἐνιαυτὸν ἀφ ̓ ἧς ἂν ἀποδειχθῶσιν ἡμέρας, ἐξουσίαν ἔχοντας ὑπὲρ ἁπάντων τῶν κατὰ τὴν πόλιν ἣν εἶχον οἵ τε ὕπατοι καὶ ἔτι πρότερον οἱ βασιλεῖς, τάς τ ̓ ἄλλας

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]
[ocr errors]

Sp. Postumius, Servius (sic. Dion.) Sulpicius u. A. Manlius waren of κομίσαντες παρὰ τῶν Ἑλλήνων τοὺς νόμους. 14. ad condenda nova iura] =zur Abfassung eines neuen Landrechts. Dies schliesst nicht aus, dass die Devemvirn hauptsächlich das alte Gewohnheitsrecht sammelten und feststellten. Dion X, 55 (Fortsetzung von p. 76, 1): τούτους δὲ τοὺς ἄνδρας ἔκ τε τῶν πατρίων ἐθῶν καὶ ἐκ τῶν Ἑλληνικῶν νόμων, οὓς ἐκόμισαν οἱ πρέσβεις, ἐκλεξαμένους τὰ κράτιστα καὶ τῇ Ῥωμαίων πόλει πρόσφορα νομοθετήσεσθαι. Der concrete Plur. im Lat. für das deutsche Abstractum. 17. totius magistratus, der ganzen Behörde, weil die 10 Collegen zusammen eine

[ocr errors]

repente omnisque aurae popularis captator evaderet pro truci saevoque insectatore plebis.

Decumo die ius populo singuli reddebant. eo die penes praefectum iuris fasces duodecim erant, conlegis novem singuli 8 5 accensi apparebant. et in unica concordia inter ipsos, qui consensus privatis interdum inutilis est, summa adversus alios aequitas erat. moderationis eorum argrumentum exemplo unius rei notasse satis erit. cum sine provocatione creati essent, 9 defosso cadavere domi apud Sestium, patriciae gentis virum, 10 invento prolatoque in contionem, in re iuxta manifesta atque atroci C. Iulius decemvir diem Sestio dixit, et accusator ad populum extitit cuius rei iudex legitimus erat, decessitque 10 ipse iure suo, ut demptum de vi magistratus populi libertati adiceret.

15 XXXIV. Cum promptum hoc ius velut ex oraculo incorruptum pariter ab iis summi infimique ferrent, tum legibus 1 condendis opera dabatur. ingentique hominum expectatione propositis decem tabulis populum ad contionem advocaverunt, et, quod bonum faustum felixque rei publicae ipsis liberisque 20 eorum esset, ire et legere leges propositas iussere. se, quantum 2 decem hominum ingeniis provideri potuerit, omnibus, summis 3 infimisque, iura aequasse; plus pollere multorum ingenia consiliaque. versarent in animis secum unamque rem, agitarent deinde sermonibus atque in medium, quid in quaque re plus 4

Commission bilden. 4. decumo die] Immer an einem dies fastus sprach ein Dec. Recht. Deutlicher Dion. Χ, 57: εἷς μὲν αὐτῶν τάς τε ῥάβδους καὶ τὰ λοιπὰ παράσημα τῆς ὑπατικῆς εἶχεν ἐξουσίας, ὃς βουλήν τε συνεκάλει καὶ δόγματα ἐπεκύρου καὶ τἆλλα ἔπραττεν ὅσα ἡγεμόνι προσῆκεν· εἶτ ̓ αὖτις ἕτερος αὐτῶν ἐπὶ τὴν ἐξουσίαν και θίστατο, καὶ τοῦτ ̓ ἐκ περινομῆς ἐγίνετο παραλλάξ, ἑκάστου τὴν ἡγεμονίαν παραλαμβάνοντος εἰς συγκείμενόν τινα ἡμερῶν ἀριθμόν, ἅπαντες δ ̓ ἐξ ἑωθινοῦ καθεζό μενοι διῄτων τά τ' ἰδιωτικὰ συμβόλαια καὶ τὰ δημόσια κτλ. Der jedesmal an der Spitze stehende Decemvir ist praefectus iuris, welcher die Geschäfte an die übrigen Decemvirn vertheilt, ähnlich wie später der praetor urbanus an die iudices (quaestionum etc.). Ihm kommt deshalb auch allein das

[blocks in formation]

5 minusve esset, conferrent. eas leges habiturum populum Romanum, quas consensus omnium non iussisse latas magis quam 6 tulisse videri posset. cum ad rumores hominum de unoquoque legum capite editos satis correctae viderentur, centuriatis comitiis decem tabularum leges perlatae sunt, qui nunc quoque 5 in hoc inmenso aliarum super alias acervatarum legum cumulo 7 fons omnis publici privatique est iuris. vulgatur deinde rumor duas deesse tabulas, quibus adiectis absolvi posse velut corpus omnis Romani iuris. ea expectatio, cum dies comitiorum ad8 propinquaret, desiderium decemviros iterum creandi fecit. iam 10 plebs, praeterquam quod consulum nomen haud secus quam regum perosa erat, ne tribunicium quidem auxilium cedentibus in vicem appellationi decemviris quaerebat.

.

1 XXXV. Postquam vero comitia decemviris creandis in trinum nundinum indicta sunt, tanta exarsit ambitio, ut pri- 15 2 mores quoque civitatis — metu, credo, ne tanti possessio imperii vacuo ab se relicto loco haud satis dignis pateret prensarent homines honorem summa ope a se inpugnatum ab

4.

stellung der beiden Stände. correctae, cf. Dion. X, 57: dεxóμενοι πᾶσαν ἐπανόρθωσιν ἰδιωτῶν καὶ πρὸς τὴν κοινὴν εὐαρέστησιν ἀπευθύνοντες τὰ γραφέντα.

6.

leges perlatae sunt] Es wurde nicht über die Annahme der einzelnen Gesetze, wohl aber der einzelnen Tafeln abgestimmt. 5. Tac. III, 25: de principiis iuris et quibus modis ad hanc multitudinem infinitam ac varietatem legum perventum sit, altius disseram. 7. fons, das Recht wurde fortgebildet theils durch Interpretation der XII tabulae, theils durch das edictum perpetuum, zum Theil auch durch Senatsconsulte und Plebiscite. Dazu kamen immer neue Gesetze. 7. publici privatique iuris]- Criminalund Privatrecht. Daher ist in den Worten (§ 3) summis infimisque iura aequasse nicht an eine politische, sondern nur an eine rechtliche Gleichstellung der Patricier u. Plebeier zu denken. 9. Nach Dion. wird die Fortdauer des Decemvirats für 450 v. Chr. durch Beschlüsse des Senats u. der Centuriatcomitien bestimmt. Nach der Usurpation (449) erklärt Appius Claudius im Senat (Dion. XI, 6): ov

γὰρ εἰς ἐνιαυτὸν ἀπεδείχθημεν, οὐδ ̓ εἰς ἄλλον τινὰ χρόνον ὡρισμένον, ἀλλ ̓ ἕως ἂν καταστησώμεθα πᾶσαν τὴν νομοθεσίαν. συντελέσαντες οὖν ὅσα κατὰ νοῦν ἔχομεν καὶ κυρώ σαντες τοὺς λοιποὺς νόμους τότ' ἀποθησόμεθα τὴν ἀρχὴν καὶ λόγον τῶν πεπραγμένων τοῖς βουλομένοις ὑμῶν ὑφέξομεν. 12. cedentibus invicem appellationi] die Provocation an das Volk war aufgehoben, aber von dem einen Decemvir konnte man an die Entscheidung des andern appelliren, da alle gleiches inperium haben.

13. nundinum (ursp. noundinum, aus novendinum) ist ein Zeitraum von 8 Tagen; an jedem 9. Tage kamen die Plebeier ausserhalb Roms in die Stadt zu Markte, zu Versammlungen oder Gerichten. Drei Wochen muss jeder Gesetzesvorschlag bekannt gemacht sein, am folgenden Comitialtag kann dann die Verhandlung und Abstimmung stattfinden. 15. primores, Dion. Χ, 58: μετῄεσαν δὲ τὴν ἀρχὴν οἱ ἐντιμότατοί τε καὶ πρεσβύτατοι τῶν TaTQiniov. Nach Dion. war die strenge Aristokratie dem Plane des Appius, eine Oligarchie zu gründen u. das Tribunat gänzlich zu besei

ea plebe, cum qua contenderant, suppliciter petentes. demissa 3 iam in discrimen dignitas ea aetate iisque honoribus actis stimulabat Appium Claudium. nescires, utrum inter decemviros an inter candidatos numerares. propior interdum petendo quam 4 5 gerendo magistratui erat: criminari optimates, extollere candidatorum levissimum quemque humillimumque; ipse medius inter 5 tribunicios, Duellios Iciliosqne, in foro volitare, per illos se plebei venditare, donec collegae quoque, qui unice illi dediti fuerant ad id tempus, coniecere in eum oculos, mirantes, quid 10 sibi vellet. apparere nihil sinceri esse; profecto haud gratu- 6 itam in tanta superbia comitatem fore. nimium in ordinem se ipsum cogere et volgari cum privatis non tam properantis abire magistratu quam viam ad continuandum magistratum quaerentis esse. propalam obviam ire cupiditati parum ausi 7 15 obsecundando mollire impetum adgrediuntur. comitiorum illi habendorum, quando minimus natu sit, munus consensu iniungunt. ars haec erat, ne semet ipse creare posset, quod praeter 8 tribunos plebi, et id ipsum pessimo exemplo, nemo umquam fecisset. ille enimvero, quod bene vertat, habiturum se comitia 20 professus impedimentum pro occasione arripuit, deiectisque 9 honore per coitionem duobus Quinctiis, Capitolino et Cincinnato, et patruo suo C. Claudio, constantissimo viro in optimatium. causa, et aliis eiusdem fastigii civibus, nequaquam splendore vitae pares decemviros creat, se in primis, quod haud secus 10 25 factum improbabant boni, quam nemo facere ausurum crediderat. creati cum eo M. Cornelius Maluginensis M. Sergius 11 L Minucius Q. Fabius Vibulanus Q. Poetilius T. Antonius Merenda K. Duellius Sp. Oppius Cornicen M'. Rabuleius.

tigen, nicht fremd. 1. demissa]
die grosse Anzahl der Bewerber
gab das Amt einer ungewissen Ent-
scheidung (discrimen) anheim.
2. dignitas, des Appius. Ganz an-
ders Dion. X, 58: Evda on molvs
ὑπὸ πάντων ἐπαινούμενος ἦν ὁ τῆς
τότε δεκαδαρχίας ἡγεμὼν Αππιος, καὶ
πᾶς ὁ δημοτικὸς ὄχλος ἐκεῖνον ἐπὶ
τῆς ἀρχῆς ἠξίου κατέχειν, ὡς οὐκ
ἄλλου τινὸς ἄμεινον ἡγησομένου. ὁ
δ ̓ ἀναίνεσθαι μὲν προσεποιεῖτο κατ'
ἀρχάς, τελευτῶν δ ̓ ὡς ἐλιπάρουν
αὐτὸν ἅπαντες, αὐτὸς τε ὑπέμενε
μετιέναι τὴν ἀρχὴν καὶ τῶν συμπα-
ραγγελλόντων τοὺς ἀρίστους αίτια-
σάμενος οὐχ ἡδέως πρὸς ἑαυτὸν
ἔχειν διὰ τὸν φθόνον τοῖς ἑαυτοῦ
φίλοις συνηγωνίζετο φανερῶς. - 11.
in ordinem cogere] Von der disci-

19.

plina militaris entlehnt.
enimvero, leider, gehört zum Haupt-
verbum pro occ. arripuit. 21.
per coitionem wird erklärt durch
Dion. τοῖς ἑαυτοῦ φίλοις συνηγωνί-
Ceto, vgl. Cic. Mil. 25 (Clodius
wünschte nicht, dass Milo fürs Jahr
52 Consul würde, daher) contulit
se ad eius conpetitores, sed ita, totam
ut petitionem ipse solus gubernaret,
tota ut comitia suis umeris sustineret.

23. nequaquam pares] Es waren nämlich darunter 4, vielleicht 5 Plebeier, wie aus den Namen hervorgeht. Schon dieser Umstand, ebenso wie das folg. Cap. zeigt, dass eine Aenderung mit der Organisation des Decemvirats vorging, welche nicht von dem Charakter des Appius und einem consensus

« IndietroContinua »