C. SALLUSTI CRISPI

CATILINA ET JUGURTHA

ITERUM EDIDIT ET PRÆFATUS EST

Dr. E. F. BOJESEN

HAUNIÆ.

SUMPTIBUS LIBRARIE GYLDENDALIE

TYPIS THIELIANIS.

MDCCCLII.

294. f. 13.

PREFATIO.

Divenditis exemplaribus editionis Sallustii. quam anno

MDCCCXXXVII curavi, quum petisset a me redemptor, ut editionem repeterem, hoc ita suscipiendum putavi, ut singula diligenter recognoscerem neque negligerem, si quid boni a recentioribus interpretibus 1) allatum mihi videretur. Neque tamen ita factum est, ut a priore editione multis locis discedendum esse mihi persvaderem, cuius præfationem velim inspiciat, si quis singulorum locorum rationem accuratius cognoscere cupiat. In hac editione id unum faciendum putavi, ut ubi recepta a me scriptura aut nulla aut perexigua codicum auctorite niteretur, ibi codicum testimonia subiicerem. Ne tamen hæc in scholarum usum suscepta editio nihil contineret, quod futuris Sallustii editoribus aut interpretibus aliquid utilitatis afferre posset, universam et perpetuam scripturæ varietatem ex duobus bonis codicibus manu scriptis a me diligenter excerptam cum viris doctis Sallustii studiosis, hac opportunitate oblata, communicandam putavi 2). Sed antequam horum codicum scripturas expono, de ipsis codicibus paullo accuratius disputandum videtur.

1) Ex eorum numero inprimis nominabo Dietsch (C. Sal. Crispi Cat. et Jug. Lips. 1843-1846) et Fabri (C. Sal. Crispi opera Nürnb. 1845).

2) Vid. programma scholæ Soranæ an. 1847.

Alter codex, qui olim Joh. Alb. Fabricii fuit, nunc in bibliotheca universitatis Hauniensis servatur 1), numero 25 inter libros manu scriptos huius bibliothecæ notatus, Catilinam et Jugurtham continet. Membranaceus est liber, form. quadr., nitide et distincte eadem manu scriptus usque ad verba cap. CIII: "quinque delegit" 2). Hinc interruptnm

1) In bibliotheca universitatis Hauniensis præter hunc duo inveniuntur codices Sallustii manu scripti, quorum alter membranaceus, forma quadr., numero 226 notatus est (de hoc codice vid. Thorlacii prolusiones et opuscula academica vol. III pag. 363 sqq.), alter et ipse membranaceus, form. oct., num. 83 insignitus olim Fabricii fuit et a Cortio appellatur Fabricianus 2dus. De hoc libro Cortius in præf. ed. Sallustii pag. III ait: "alter paullo iunior, forma, ut aiunt, octuplici, sed haud protritæ auctoritatis. Vix enim discernas, primus ille (Fabr.) an hic secundus propius ad Crispi manum accedat". Hi codices Catilinam et Jugurtham continent. Præter hos libros manu scriptos in eadem bibliotheca duo inveniuntur libri typis impressi cum codd. mss. collati, de quibus in catalogo bibliothecæ hæc leguntur: A) C. Sallustii Crispi quæ exstant, in usum Delphini, recensente Dan. Crispino Paris. 1674. E collectione Fabriciana, in 4to num. 1. Collatus hic liber est cum exemplo Sallustii, in quo manu Gudii variæ lectiones ex mss. duobus membranaceis ecclesiæ Remensis notatæ erant. Prior scriptus forma longiore, ut quartam paullo excederet, litera æquali non invenusta. Etas deprehenditur ex medio libro ad marginem: MC sexagesimo octavo. In dictione prima: "Omnes, qui hæc lecturi estis, Orate pro Matthæum Scriptorem, ut Deum semper habeat is propitiatorem. Amen”. Alter codex membranaceus, manu antiquiore, immo accuratiore exaratus, quæ annorum amplius septingentorum ætatem præ se ferebat. B) C. Crispi Sallustii opera ex officina Plantiniana Raphelengii 1612. E coll. Fabr. In 8vo num. 40. Janus Ulitius contulit cum ms. codice et variis editionibus.

2) Mutilatos esse in extremis capitibus belli Jugurthini multos Sallustii libros et hoc ipso loco capitis 103, nescio quo fato, interruptos constat. Nam in Basileensi I, qui in eo ipso vocabulo deficit, a quo in Fabr. 1 recentioris manus vestigia deprehenduntur, septem integra capita desiderantur. In codice Pa

risiensi antiquissimo num. 1576 desunt capp. 103-112.

In

scribendi negotium suscepit alia manus multo deterior et negligentior usque ad verba cap. CV: "sed spes amplior". Deinceps tertia eaque multo firmior et constantior manus nigriore atramento opus ad finem perduxit. Ad finem Catilinæ hæc verba leguntur: "Explicit liber primus Sallustii Crispi. Incipit scds, qui Jugurthinus dicitur". Ad finem belli Jugurthini adiecta sunt duo fragmenta "EX LIBRO OROSII”, quorum alterum 1), quod paullo longius est, Jugurthinum bellum, alterum 2) brevius Catilinarium complectitur. Codex hic illic et lituram et aliam emendationem partim ipsius scriptoris, ut videtur, partim recentiore manu factam passus est, ita tamen, ut quid ab initio scriptum fuerit, plerisque locis haud difficulter appareat. Glossæ et variæ annotationes interdum longiores vel ipsius scriptoris vel alia manu partim inter lineas, partim in margine scriptæ passim inveniuntur. De ætate et pretio codicis afferam iudicium Cortii, viri doctissimi et de Sallustio egregie meriti. Is in præfatione editionis Sallustii 3) pag. III, commemoratis duobus codicibus a Fabricio sibi oblatis, "prior, inquit, excedit ætatem septingentorum annorum (scripsit hoc Cortius an. 1724) et tantum non omnia venerandæ antiquitatis vestigia ostentat. Raro et non nisi ubi omnes fere libri aberrarunt, dormitat, rarissime glossas pro scriptura genuina recepit. Corrupit illum

Turicensi quoque eadem capita recentiore manu scripta sunt. Vide Gerlachii ed. min. Bas. 1832 præf. pag. VIII et eiusdem ed. mai. Bas. 1823-1831 Vol. I pag. XXI. XXII. Vol. III pag. 334. Guelferbytanum 2dum quoque hoc ipso loco deficere docet Cortius pag. 886.

1) Historiarum libr. V cap. 15. In editione Havercampii pag.

321-325.

2) Libr. VI cap. 6. In ed. Hav. pag. 383-385.

3) C. Crispi Sallustii quæ exstant. Rec. Gottlieb Cortius Lips. 1724.