Immagini della pagina
PDF
ePub

tuta erat duplex vallum obiectum. etenim sita Carthago sic 7 est: sinus est maris media fere Hispaniae ora, maxime Africo vento oppositus, ad duo milia et quingentos passus introrsus retractus, paulo plus mille et ducentos passus in latitudinem patens. huius 8 in ostio sinus parva insula obiecta ab alto portum ab omnibus ventis praeterquam Africo tutum facit. ab intimo sinu paene insula excurrit, tumulus is ipse, in quo condita urbs est, ab ortu solis et a meridie cincta mari; ab occasu stagnum claudit paulum etiam ad septemtrionem fusum, incertae altitudinis, utcumque exaestuat aut deficit mare. continenti urbem iugum ducentos fere 9 et quinquaginta passus patens coniungit. unde cum tam parvi operis munitio esset, non obiecit vallum imperator Romanus, 10 seu fiduciam hosti superbe ostentans, sive ut subeunti saepe ad moenia urbis recursus pateret. cetera, quae munienda erant, cum 43 perfecisset, naves etiam in portu, velut maritimam quoque osten

auch Pol. 10, 9, 7, der zugleich bemerkt, dafs das Meer an beiden Seiten das Lager gedeckt habe (s. 10, 11, 1); die Vorderseite des Lagers, in welcher die Porta praetoria gewesen sein würde, hätte also die Richtung nach Süden gehabt; s. Marq. 2, 401.

[ocr errors]

7. etenim sita .] wie Scipio dies erfahren hat, setzt Pol. 10, 8, 7 aus einander. sinus.. introrsus retractus] sich in das Land hinein ziehend'; vgl. 34, 9, 2; Pol. 10, 10, 1 nur: ἐν κόλπῳ νεύοντι πρὸς ἄνεμov líßa. Der Africus ist der Südwestwind.

8. huius in ostio] ungewöhnliche Wortstellung; s. 4, 61, 2: sub cuius initium obsidionis; 23, 15, 9: ob eius gratiam meriti; vgl. Cic. de leg. 2, 9: ad sermonis morem usitati; de fin. 4, 19: de totius arte vitae u. a.; leichter tritt das an das Vorhergehende sich anschliefsende Relativum vor die Präposition; s. 1, 9, 13. insula..] Pol. 10, 10, 1: λαμβάνει δὲ διάθεσιν λιμένος ὁ πᾶς κόλπος διὰ τοιαύτην αἰτίαν. νῆσος ἐπὶ τοῦ στόματος αὐτοῦ xeiraι..; vgl. Sil. It. 15, 222 f. ab alto] gehört zu obiecta: von der hohen See her'; vgl. 37, 11, 8; ähnlich von Alt-Karthago bei Verg.

с

[ocr errors]
[ocr errors]

Aen. 1, 159: insula portum efficit
obiectu laterum, quibus omnis ab
alto frangitur.. unda. — praeter-
quam] 'aufser'; s. 13, 14. - Africo]
statt ab Africo; vgl. 41, 8.- paene
insula] s. zu 25, 11, 1. excur-
rit] vgl. 44, 11, 3. incertae al-
titudinis..] Pol. 10, 10, 12 sagt nur:
συμβαίνει δὲ τὴν λίμνην τῇ παρα-
κειμένῃ θαλάττη σύρρουν γεγονέ
ναι χειροποιήτως. — utcumque . .]
'so oft als, je nachdem'; s. 21, 35, 2;
zu exaestuat vgl. Curt. 6, 4, 19 und
Sil. It. 15, 225: stagnantes egerit
undas, quas auget veniens refluus-
que reciprocat aestus; zu deficit
mare vgl. 45,7; die genauere Be-
schreibung des Terrains der Stadt
bei Polybios, die 44, 2 als bekannt
vorausgesetzt wird, ist übergangen.
9. cum tam..] obgleich es sehr
leicht gewesen wäre ..'; zu unde,
auf dieser Seite', vgl. 2, 2, 2.
10. recursus] der Rückzug'; vgl.
31, 36, 9.

[ocr errors]
[ocr errors][ocr errors]

43. 1. cetera perfecisset] ist nicht deutlich und findet sich bei Polybios nicht. naves..in portu . .] Pol. 10, 11, 5 : συνάψαντος καὶ τοῦ oróλov; das folgende velut maritimam..conari ist dem Pol. fremd und der Situation, da von einer obsidio nicht die Rede ist, wenig

tans obsidionem, instruxit; circumvectusque classem cum monuisset prafectos navium, ut vigilias nocturnas intenti servarent, 2 omnia ubique primo obsessum hostem conari, regressus in castra, ut consilii sui rationem, quod ab urbe potissimum oppugnanda bellum orsus esset, militibus ostenderet et spem potiundae 3 cohortando faceret, contione advocata ita disseruit: ad urbem unam oppugnandam si quis vos adductos credit, is magis operis vestri quam emolumenti rationem exactam, milites, habet. oppugnabitis enim vere moenia unius urbis, sed in una urbe univer4 sam ceperitis Hispaniam. hic sunt obsides omnium nobilium regum populorumque; qui simul in potestate vestra erunt, extemplo omnia, quae nunc sub Carthaginiensibus sunt, in dicionem 5 tradent; hic pecunia omnis hostium, sine qua neque illi gerere bellum possunt, quippe qui mercennarios exercitus alant, et quae nobis maximo usui ad conciliandos barbarorum animos erit;

angemessen. circumvectusque ..] ähnlich 29, 25, 7; Polybios läfst Scipio nach der Vereinigung mit der Flotte die Rede halten; dann fährt er 10, 12, 1 fort: ty d'inαvριον κατὰ μὲν τοὺς ἐκ τῆς θα λάττης τόπους περιστήσας ναῦς .. ἐξηρτυμένας καὶ δοὺς τὴν ἐπιτροπὴν Γαΐῳ, κατὰ δὲ γῆν . . ἐνήρχετο τῆς πολιορκίας κατὰ τρίτην ὥραν. omnia ubique] vgl. 33, 34, 3.

2. ut consilii . .] s. 44, 38, 3. Die folgende Rede schliefst sich, wie die frühere in Kap. 41, an Pol. 10, 11, 5 f. an : ἐπεβάλετο. τὰ πλήθη παρακαλεῖν, οὐχ ἑτέροις τισὶ χρώμενος ἀπολογισμοῖς, ἀλλ ̓ οἷς ἐτύγχανε πεπεικώς αὑτόν; der Inhalt "derselben war: ἀποδείξας δὲ δυνατὴν οὖσαν τὴν ἐπιβολὴν καὶ συγκεφαλαιωσάμενος τὴν ἐκ τοῦ κατορθώματος ἐλάττωσιν τῶν ὑπεναντίων, αὔξησιν δὲ τῶν σφετέρων πραγμάτων, λοιπὸν χρυσοῦς στεφάνους ἐπηγγείλατο . . τὸ δὲ τελευταῖον . . ἐξ ἀρχῆς ἔφη τὴν ἐπιβολὴν αὐτῷ ταύτην ὑποδεδειχέναι τὸν Ποσει δῶνα .. κατὰ τὸν ὕπνον. Bei Liv. bricht die Rede in der Mitte ab; er hatte den zweiten Punkt bei Polybios, wie er auch sonst oft von der Disposition der Reden desselben ab

weicht, zuerst behandelt, dann wohl die übrigen; aber diese, sowie ein Teil des ersten und der Anfang der Erzählung in Kap. 44, sind verloren gegangen; s. zu 41, 18.

[ocr errors]

3. rationem exactam.. habet]'er berechnet genau'; wird sonst nicht so gebraucht; s. 4, 4; 29, 17, 19: ratio iniri potest; zu 34, 31, 17; vgl. jedoch 3, 5, 12. - - in una urbe] in und mit der Stadt zugleich'; vgl. zu 36, 40, 12; sonst findet sich dieser Gebrauch nur bei Späteren und bei Dichtern; s. Flor. 1, 24: in Antiocho vicimus Xerxen, in Aemilio Alcibiaden aequavimus; zu Curt. 6, 9, 12; Ovid. Met. 2, 362; vgl. Cic. p. Caec. 55; p. Mil. 100. ceperitis] deutet zugleich den Erfolg, das erreichte Ziel an; s. § 7; 25, 38, 17; vgl. Cic. ad fam. 11, 27, 8.

[blocks in formation]

hic tormenta, arma, omnis apparatus belli est, qui simul et vos 6 instruet et hostis nudabit. potiemur praeterea cum pulcherrima 7 opulentissimaque urbe, tum opportunissima portu egregio, unde terra marique quae belli usus poscunt suppeditentur. quae cum magna ipsi habebimus, tum dempserimus hostibus multo maiora. haec illis arx, hoc horreum, aerarium, armamentarium, hoc om- 8 nium rerum receptaculum est; huc rectus ex Africa cursus est, haec una inter Pyrenaeum et Gades statio; hinc omni Hispaniae imminet Africa. **

[ocr errors]

* armaverat. cum terra marique instrui oppugnationem 44 videret, et ipse ita copias disponit: oppidanorum duo milia ab ea 2 parte, qua castra Romana erant, opponit, quingentis militibus

6. apparatus] s. 42, 3. 47, 5; zu 21, 49,7; anders 51, 7.— hostis nudabit] wozu ein Begriff wie ablatus (wenn er ihnen weggenommen ist') zu denken ist; vgl. 33, 7, 9: iuga montium nebula detexerat, d. h. nebula dispulsa. Zu instruet und nudabit ist ein Abl. zu ergänzen, und zwar allgemein ('wird entblöfsen, d. h. berauben) des Nötigen, Unentbehrlichen'; vgl. 44, 6; 42, 50, 8.

=

7. unde terra marique . .] indem dort alles leicht angesammelt und dann auf dem Land- oder Seewege weitergebracht werden kann. belli usus] die Kriegsbedürfnisse'; vgl. 24, 1, 2; Caes. BG. 3, 9, 3. quae cum.] wiederholt § 6; vgl. Pol. 10, 8, 1. — magna.. maiora] es wird uns durch den Besitz wichtig, dem Feinde noch wichtiger durch den Verlust.

8. horreum.. receptaculum] vgl. 7, 31, 1; 29, 22, 3; 37, 27, 1; 38, 30,7.-huc.. cursus est] vgl. Pol. 10, 8, 2: διότι πρὸς τὸν ἀπὸ τῆς Λιβύης πλοῦν καὶ πελάγιον διαρμα λίαν εὐφυῶς κεῖται τοῖς Καρχη δονίοις. statio] Schiffsstation'; wechselt hier mit portus, von dem es sonst verschieden ist; s. 27, 30, 3: egregium portum tutasque.. stationes; Caes. BC. 3, 6, 3. - hinc.. Africa] von hier aus bedrohen die Punier .., können unterwerfen'. imminet] s. zu 24, 7, 3. In

--

mehreren jüngeren Hdschr. findet sich folgende Ergänzung der Lücke: sed quoniam vos instructos et ordinatos cognosco, ad Carthaginem Novam oppugnandam totis viribus et bono animo transeamus. cumque omnes una voce hoc faciendum succlamarent, eos Carthaginem duxit. tum terra marique eam oppugnari iubet. contra Mago, Poenorum dux, cum terra marique usw. (wie 44, 1). Da dieser Zusatz weder richtige, der Situation entsprechende Gedanken enthält, noch die Rede passend abschliefst, noch auch den Übergang zum Folgenden vermittelt, so ist derselbe als nicht von Liv. herrührend anzusehn.

44. 1. armaverat] wie Liv. die Erzählung an die Rede angeknüpft hat, lässt sich nicht erkennen; da über die Besatzung der Stadt vorher noch nichts bemerkt ist, wie bei Pol. 10, 8, 4, so war vielleicht diese und der Befehlshaber erwähnt, und vor armaverat stand etwa robustissimos oder multitudinem oppidanorum; vgl. Pol. 10, 12, 2: d δὲ Μάγων τὸ μὲν τῶν χιλίων σύνταγμα διελὼν τῶν πολιτῶν τοὺς εὐρωστοτάτους περὶ δισχι λίους κατεσκευακὼς . . ἐπέστησε και τὰ τὴν πύλην

[ocr errors][merged small]

arcem insidit, quingentos tumulo urbis in orientem verso inponit; multitudinem aliam, quo clamor, quo subita vocasset res, inten3 tam ad omnia occurrere iubet. patefacta deinde porta eos, quos in via ferente ad castra hostium instruxerat, emittit. Romani duce ipso praecipiente parumper cessere, ut propiores subsidiis 4 in certamine ipso summittendis essent. et primo haud impares stetere acies; subsidia deinde identidem summissa e castris non averterunt solum in fugam hostis, sed adeo effusis institerunt, ut nisi receptui cecinisset, permixti fugientibus inrupturi fuisse 5 in urbem viderentur. trepidatio vero non in proelio maior quam tota urbe fuit. multae stationes pavore atque fuga desertae sunt relictique muri, cum, qua cuique erat proximum, desiluissent. 6 quod ubi egressus Scipio in tumulum, quem Mercuri vocant, animadvertit, multis partibus nudata defensoribus moenia esse, omnis e castris excitos ire ad oppugnandam urbem et ferre sca7 las iubet. ipse trium prae se iuvenum validorum scutis opponit ist schwerlich beabsichtigt; s. 25, 37, 11. — insidit] vgl. Sil. It. 5,3: silvarum anfractus caecis insiderat armis; der gewöhnlichere Ausdruck wäre insidet. tumulo urbis in orientem verso] dieser wird von Liv. so unbestimmt bezeichnet, als ob er schon vorher erwähnt wäre; nach Pol. 10, 10, 8 stand auf demselben ein Tempel des Askulap; s. 42, 7. aliam] näml. oppidavocasset] von unbelebten Dingen gebraucht, findet sich häufiger bei Dichtern; vgl. 28, 15, occurrere] hierzu ist aus quo zu nehmen eo; ad omnia gehört zu intentam; vgl. 46, 2; 24, 36, 9: ut quocumque vocasset.. spes, admoveret exercitum; 36, 24, 2: Sempronium tenere intentos milites.. iussit, ad ea .. unde clamor exaudiretur ratus hostes concursuros u. a.; zum absoluten occurrere vgl. 21, 61, 1; 28, 5, 16 u. a.

norum.

12.

[ocr errors]

3. in via..] auf der Strafse der Stadt, die dann aufserhalb des Thores. führte. cessere] nach Pol.

[ocr errors]

10, 12, 7 sind sie nahe vor dem Lager aufgestellt.propiores.. summittendis] wenn.. nachgeschickt würden oder werden müfsten'; über die Konstruktion s. zu 2, 64, 6.

4. impares stetere acies] gewöhnlich wird pugna.. und stat gesagt; s. 7, 7, 7; 8, 38, 10; 27, 2, 7; 29, 2, 15; 33, 18, 15; vgl. 22, 47, 4. cecinisset] näml. Scipio; s. zu 3, 22,6; Polybios hat den Zusatz nicht; das Folgende erzählt er kürzer und fährt dann § 11 fort: où μǹv ά22à τάς γε κλίμακας τῷ τείχει μετ ̓ ἀσφαλείας προσήρεισαν. — inrupturi fuisse.. viderentur] ein gemildertes inrupturi fuerint.

[ocr errors]

5. pavore atque fuga] vgl. 25, 6, 13. desiluissent] in Bezug auf desertae sunt; nach dem Herabspringen waren die Posten aufgegeben.

6. quod..] wird hinterher durch den Inf. erklärt; vgl. 25, 28, 1. egressus.. in tumulum] 'erstiegen hatte'; s. 40, 22, 2: quantum in altitudinem egrediebantur; vgl. Pol. 10, 13, 4. Der Hügel wird von Polybios nicht erwähnt, Liv. folgt wahrscheinlich einer Quelle, in der dies und Ähnliches zu der von Polybios gebilligten Erzählung bereits hinzugefügt war. oppugnandam] s. 23, 18, 7.

7. scutis. .] eine ungewöhnliche Vorkehrung; anders 22, 6, 4. oppositis] vorgehalten wurden'; das

sitis

ingens enim iam vis omnis generis telorum e muris volabat ad urbem succedit, hortatur, imperat quae in rem sunt, quodque plurimum ad accendendos militum animos intererat, 8 testis spectatorque virtutis atque ignaviae cuiusque adest. ita- 9 que in vulnera ac tela ruunt, neque illos muri neque superstantes armati arcere queunt, quin certatim ascendant. et ab navibus eo- 10 dem tempore ea, quae mari adluitur, pars urbis oppugnari coepta est. ceterum tumultus inde maior quam vis adhiberi poterat. dum adplicant, dum raptim exponunt scalas militesque, dum, qua 11 cuique proximum est, in terram evadere properant, ipsa festinatione et certamine alii alios inpediunt. inter haec repleverat iam 45 Poenus armatis muros, et vis magna ex ingenti copia congesta telorum suppeditabat. sed neque viri nec tela nec quicquam aliud 2 aeque quam moenia ipsa sese defendebant. rarae enim scalae altitudini aequari poterant, et quo quaeque altiores, eo infirmiores erant. itaque cum summus quisque evadere non posset, 3 subirent tamen alii, onere ipso frangebantur. quidam stantibus scalis, cum altitudo caliginem oculis offudisset, ad terram delati

Verbum ist, wie oft, absolut gebraucht; s. § 2; ähnlich 22, 6, 4: obiectis scutis; zu prae se.. oppositis vgl. 32, 17, 13. - hortatur] s. 31, 37, 4: rex ipse hortator aderat. - in rem sunt] s. 17, 9; 22, 3, 2. 8. quodque..] der Satz gehört zum Folgenden; über den Nominativ eines Pronomens zur Angabe dessen, worauf es ankommt, s. 44, 4, 9; Cic. de rep. 1, 50: ut hoc populorum intersit; Ter. Heaut. 467; das Folgende hat Livius ausgemalt. cuiusque] wie 4, 58, 13; 21, 43, 17; 22, 60, 8: testem ignaviae cuiusque et virtutis; vgl. 24, 45, 4; zu 45, 38, 12.

[ocr errors][merged small][ocr errors]
[merged small][ocr errors][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]
« IndietroContinua »