VIDA Y ESCRITOS 3 DE SALUSTIO. Crispo Salustio, natural de Amiterno, hoy dia San Victorino, se crió en Roma, en donde llegó á obtener las primeras dignidades: fue de tan descompuestas costumbres, que habiendo sido notado de infamia, le degradaron del estado de Senador. Disipó tambien todos sus bienes en la disolucion; pero habiéndose hecho del partido de Cesar, éste le restableció en el Senado, y le hizo Gobernador de Numidia en donde acumuló inmensas riquezas con crueldades, y exacciones inauditas. Con esto pudo edificar en Roma un suntuoso Palacio con magnificos jardines, que hoy dia conservan su nombre. Ninguno jamas habló mejor, ni con mas vigor contra el lujo y avaricia, que él; pero jamas ninguno le igualó en estos vicios. Murió 35 años antes del nacimiento del Señor, aborrecido generalmente de todos. Escribió una Historia Romana desde la fundacion de aquella Ciudad; pero se perdió á escepcion de algunos pocos fragmentos. Tambien escribió la guerra Catilinaria y Tugurtina, obra tan elocuente, delicada, y grave, que Marcial le contaba por el primer Historiador de Roma. Ninguno imitó el estilo Atico, tan aplaudido entre los antiguos, como este Autor. La fuerza, y energia son incomparables. Feliz en las descripciones, en las pinturas, y en las harengas. En fin parece increible que tan perversas costumbres pudiesen producir obra de tanto juicio, pureza y discrecion. Es muy propio para los niños, porque en él se pueden' exereitar muy bien en todas las dificultades y figuras de la syntaxis, con todo, este Autor afecta los arcaismos, y aun se encuentran algunas voces nuevas, metáphoras atrevidas, y locuciones enteramente griegas, como se verá en las notas. Sueiro tradujo en nuestra lengua con mucho acierto este Autor; pero ultimamente ha sulido mas castigado con una impresion verdadera una men 4 mente regia. Este Autor va quasi entero, y ademas se le han sacado para las harengas la Oracion de Catilina á los Conjurados, y la de Caton, y Cesar al Senado, porque pareció no haber razon para omitirlas. C. SALLUSTII CRISPI. DE CONIURATIONE CATILINÆ. CAP. I. Omnis homines, qui sese student præstare ceteris animalibus, summa ope niti decet, ne vitam silentio transigant, veluti pecora, quæ natura prona, atque ventri obedientia finxit: sed nostra omnis vis in animo, & corpore sita est: animi imperio, corporis servitio magis utimur, alterum nobis cum diis, alterum cum belluis commune est. Quo mihi rectius esse videtur, ingenii, quam virium opibus, gloriam quærere: & quoniam vita ipsa, quâ fruimur, brevis est, memoriam nostri quam maxime longam efficere. Nam divitiarum, & formæ gloria fluxa, atque fragilis est: virtus clara, æternaque habetur. Sed diu magnum inter mortales certamen fuit, vi ne corporis, an virtute animi, res militaris magis procederet. Nam & prius quam incipias, consulto, & ubi consulueris, mature facto opus est. Ita utrumque per se indigens, alterum alterius auxilio eget. II. Igitur initio reges (nam in terris nomen imperii id primum fuit) diversi, pars ingenium, alii cor pus exercebant, etiam tum vita hominum sine cupiditate agitabatur: sua cuique satis placebant. Postea vero quam in Asia Cyrus, in Græcia Lacedemonii, & Athenienses, cœpere urbes atque nationes subigere, libidinem dominan-. di, causam belli habere, maximam gloriam in maximo imperio putare: tum demum periculo, atque negotiis conpertum est, in bello plurimum ingenium posse. Quod si regum, atque imperatorum animi virtus in pace ita, ut in bello, valeret, æqualius, atque constancius sese res humanæ haberent, neque aliud alio ferri, neque mutari, ac misceri omnia cerneres. Nam imperium facile iis artibus retinetur, quibus initio parum est. Verum, ubi pro labore desidia: pro continentia & æquitate, libido, atque superbia invasere, fortuna simul cum moribus immutatur. Ita imperium semper ad optimum quemque à minus bono transfertur. Quæ homines arant, navigant, ædificaut, virtuti omnia parent. Sed multi mortales, dediti ventri, atque somno, indocti, incultique vitam sicut peregrinantes transiere. Quibus profecto contra naturam corpus voluptati, anima oneri fuit. Eorum ego vitam mortemque iuxta æstumo: quoniam de utraque siletur. Verum enimvero is demum mihi vivere, & frui animâ videtur; qui aliquo negotio intentus, præclari facinoris, aut artis bonæ famam quærit. Sed in magna copia rerum, aliud alii natura iter ostendit. III. 1 Pulcrum est bene facere reipublicæ; etiam bene dicere, haud absurdum est. Vel pace, vel bello clarum fieri licet. Et qui fecere, & qui facta aliorum scripsere, multi laudantur. Ac mihi quidem, tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem, & actorem re Agitabatur. Se exercitaba, se pa- Causam belli habere, sup. cœpere. Neque aliud alio. Ni se veria uno Iuxta æstumo. La juzgo igual. ni de su muerte hay memoria. Aliud alii. La naturaleza inspira á cada uno distintos caminos. III. Et qui fecere. Los que hicieron alguna hazaña notable. Par gloria. Aunque de ningun modo acompaña igual gloria al escri tor, como al que hizo la haswña. |