CODICVM LATINORVM BIBLIOTHECAE MEDICEAE LAVRENTIANAE PETRI LEOPOLDI REG. PRINC. HVNG. ET BOIOH. ARCH. AVSTR. M. E. D. ANG. MAR. BANDINIVS I. V. D. REGIVS BIBLIOTHECAE PRAEFECTVS PARISIEN. ACAD. FYRFVRAT. FLOR. ETRVSCAE CORTON. SOCIVS RECENS VIT ILLVSTRAVIT EDIDIT TOM VS IV. CONTINENS EXACTISSIMAM RECENSIONEM MSS. CODICVM CIRCITER DCC. FLORENTIAE ANNO CIƆ. IƆ. CC. LXXVII. PRAESIDIBVS ADNVENTIBVS. AEQVO AC BENEVOLO LECTORI §. I. ANGELVS MAR, BANDINIVS. N On fum oblitus, Benevole Lector, in Praefatione fuperioris Volu minis promififfe, daturum me tibi Virorum Illuftrium Clariffimae Gaddiorum Familiae Hiftoriam, a quibus per quatuor ferme faecula fummo ftudio, & magnificis fumptibus collecta fuerat magna vis Codicum Mss. quorum pars, eaque potior, in hoc Mediceae Laurentianae Bibliothecae Sacrarium Francifci Imperatoris, Magni Etruriae Ducis, refponfo tranflata fuit, quorum recenfionem iam fupra dedimus; reliqui vero una cum impreffis, rarifque editionibus, in publicam Magliabechianam Bibliothecam commigrarunt. En igitur tibi morem gero, eorumque praeclara nomina, quibus potiffimum haec tam rara Litteraria fupellex debetur, fub oculis fifto. CTOR. §. II. Familiae Gaddiae origo, quidquid deliret Iacobus Gaddius (1), ducenda GAD. eft a celebri illo Gaddo, Cimabovis alumno, qui fub Picturae incunabulis, Grae- DVS PI cos primum Profeffores imitatus, mox paullatim artem expolivit, atque altius evexit; quin fe etiam in Muivis operibus felici fucceflu exercuit, quae adhuc in Templo Maiore, & in S. Ioannis Baptifterio Florentiae vifuntur . Vixit Gaddus annos LXXIII. Obiit anno мcccxI. & in Templo S. Crucis Ordinis Minorum S. Francifci fepultus eft, ac fequenti Epigrammate cohoneftatus (4); Hic manibus talis fuerat, quod forfan Apelles Ceffiffet; quamvis Graecia hic tumeat. DAEVS §. III. Thaddaeum filium, paternae virtutis heredem, Gaddus reliquit, qui quum THADPictor, & Architectus non obfcuri nominis evafiffet, plura tam Florentiae, quam PICTOR Pifis, & alibi per Etruriam reliquit ingenii fui luculentiffima monumenta, quae laudatus Vafarius fufe perfequitur (5). Prae reliquis autem egregiis eius Operibus, non ett filentio praetereunda Turris Campanaria admirandae pulcritudinis Florentinae Maioris Ecclefiae, quae iuxta Iocti praeceptoris fui modulum ab co aedificata eft (6). Dantis ftudiofiffimus fuit, unde Codices divini Poëmatis bene multos habuit fummo in pretio, quos in poftremo huius Catalogi Volumine inter Italicos recenfefuorum. Crebbe questa Famiglia per li due Cardinali Angelo, e Niccolò. (legi debet Niccolò, e Taddeo ) e per gli altri onori. Manco in Luigi Gaddi, nella di cui eredità, a tenore del Teftamento del Cavaliere Niccolò Gaddi, fu fuccessore Iacopo Pitti, Nipote di queflo Cavaliere, che prefa l'eredità, per obbligo di Teftamento, fi nominò de' Gaddi &c. 4 2 (3) De eius operibus, tam Florentiae, quam alibi exftantibus confulendus Georgius Vafarius cum novis additionibus Liburni MDCCLXVII. Tom. I. pag. 287. & feqq. & idem Baldinuccius loc. cit. Decennal. I. pag. 39. (1) In libello rariffimo, cui titulus: Trattato Iftorico della Famiglia de' Gaddi dedicato all' Eminentiffis mo Sig. Cardinal Monti. In Padova per Paolo Fram botto MDCXLII 4. (2) Vgolinus Verinus de Illuftratione Vrbis Florentiae Lib. II. editionis Parifienfis apud Mamertum Pa tiffonium MDLXXXIII. 4. pag. 17. ita cecinit: III Quid tibi Cecropiae Syllanos Palladis arte Egregios memorem? lous revocavit ab Orco Picturam. Gaddus tribuit fua nomina proli Clarus ut aeterno Fabius cognomine pictor: Exftant plura buius templa exornata figuris. Videndus Philippus Baldinuccius Notizie de' Profeffori del Difegno da Cimabue in qua. Firenze per Santi Franchi MDCLXXXI. 4. pag. 40. Antonius Maria Bifeionius in Originibus Florentinarum Familiarum Miss. in Bibliotheca Publica Magliabechiana Claffe XXVI. God. chartac. in fol. num. 112 haec habet: I Gaddi vengono da Taddeo Gaddi Pittore famofo. Succeffori a lui furono Gianni, Niccolò, e Taddeo. Il Gaddo, è fcorciamento di nome di Gherardo propriamente, e cosi fi chiamò Gherardo della Gherardefca, Gaddo, che fu quello che morì di fame con il Conte Vgolino, onde dice: some Gaddo mi fi gettò diftefo ai piedi &c. La loro Sepoltura non è in S. Croce alla Cappella de Mellini, come anno creduto molti; imperciocchè è del fopraddetto Gherardo di Taddeo Gherardefca, ma è in S. Maria Novella presso alla Porta del fianco verfo la Piazza Vecchia, con la toro arme, e con il feguente Epitaffio: Sepulcrum Angeli Zenobii Taddei de Gaddis & (4) Apud Vafarium primae editionis Florentiae a- (5) Loc. cit. pag. 416. feqq. & pag. 427. notanda febimus. Tandem anno L. aetatis fuae, vehementiffima febri percuffus, maxima bonarum artium iactura interiit, & in Templo S. Crucis Ordinis Minorum elatus eft. Eius Epitaphium adfert Vafariusi,, quod ita fe habet: Hoc uno dici poterat Florentia felix Vivente: at certa eft non potuisse mori. ANG ET §. IV. Filios reliquit moriens Thaddaeus, Angelum idelicet, & Ioannem, DIVS PI quorum primus ab ineunte aetate praeclara dedit ingenii fui fpecimina, adeo CTORES, ut patrem brevi fuperaflet, nifi Mercaturae deditus Picturam poftmodum neglexiflet. Eius tamen Pictures & Mufiva quaedam opera adhuc variis in locis exftantia recenfet diligentiffimus Vafarius (2), additque Si veggiono per le Chiefe molte Tavole di fua mano, e fimilmente nel Dominio fi riconofcono molte delJe fue Opere, le quali furono lavorate da lui con molto fuo utile febbene lavorava più per fare come i fuoi maggiori fatto aveano, che per voglia che ne avelle, avendo egli indiritto l' animo alla mercanzia, che gli era di miglior utile come fi vide quando i figliuoli non volendo più vivere da Dipintori, fi diedero del tutto alla mercatura, tenendo perciò cafa aperta in Venezia, infieme col padre, che da un certo tempo in là non lavorò, fe non per fuo piacere, ed in un certo modo per paffar tempo. In quefta guifa dunque, mediante i traffichi, e mediante l'arte fua, avendo Agnolo acquistato grandiffime facultà, morì l'anno feflantatreelimo di fua vita, oppreflo da una febbre maligna, che in pochi giorni lo finì. Idem Vafarius (3) enumerat claros cius difcipulos, quos inter honoris caufla nominandi funt Antonius Ferrarienfis, Stephanus. Veronenfis, Michaël Mediolanenfis, Ioannes Gaddius Frater, ac Cenninus, e Colle Vallis Elfae oriundus, cuius Opus de Pictura, manu exaratum adfervatur adhuc in Bibliotheca Laurentiana 4), fubiungitque: (5 I quali tutti difcepoli d' Agnolo gli fecero onore grandiffimo, ed egli fu da' figliuoli fuoi, ai quali (fi dice) lafciò il valore di cinquantamila fiorini, o più, feppellito in S. Maria Novella nella fepoltura, che egli medefimo aveva fatto per fe, e per i descendenti, l'anno di noftra falute MCCCLXXXVI. Infcriptionem eius tumulo politam adfert Vafarius in prima editione Florentiae apud Laurentium Torrentinum MDL. 4. pag. 196 (6) quae eft huiufmodi: ANGELO TADDEI F. GADDIO INGENII ET PICTVRAE GLORIA HONORIBVS PROBITATISQVF EXTIMATIONE VERE MAGNO FILII MOESTISS. POSVERE. FRANC. S § V. Francifco Gaddio pater fuit Angelus, Nicolai Cardinalis avus, fupreGADD. mo Priorum Magiftratu tertium functus, mater Elifabetha Adimaria, avus item Zenobius ille, qui apud Venetam Rempublicam Legati munus tanta cum laude fuftinuit ut ab Andrea Contareno Venetorum Duce A. MCCCLXXXI. (8) laudibus publice fuerit exornatus, quemadmodum ex ipfius Venetorum Ducis Epiftola ad Florentinos data, quam integram adferimus, manifeftum fit. Ea vero fequens eft:,, Andreas Contarenus Dei gratia Dux Venetiarum &c. " 29 IVRIS Magnificis, & potentibus Dominis, Dominis Prioribus Artium, Vexillifero Iuftitiae Populi, & Communis Florentiae Amicis dilectis falutem, & fincerae dilectionis affectum. Quam pleniffima relatione nobilis & fapientis viri Andreae Gradonico Ambafciatoris noftri a Veftra Magnitudine redeuntis ; quin immo uberius per effectum, clariffime nobis innotuit perfectiflima amicitia, fincerif Florentinis M. in Biblioth Gaddiana Laur. ubi lo- (1) Loc. cit. pag. 428. & in prima editione, Flo- (4) Plut. LXXVI I. Cod. XXIV. In Nota n. 2. cit. edit. to poteva effer giunto in Firenze. (6) Nefcio cur poftea omiffa fuerit in edit. Iunctarum; reftituitur autem in Liburnenfi per Marcum Cultellinium MDCCLXVII. 4. pag. 461. nu (7) In calce Codicis membr. Plut. LXXXXI. fup. num 3. qui Pindari Thebani Epitomem Homeri Iliados continet, legitur: Liber mei Angeli Zenobii de Gaddis de Florentia XXXIV. & fic in aliis Codicibus eadem repetitur epigraphe, mutato tantum mero, quo Codices fuos defignabat. Ab eo inceptam fuiffe Gaddianam Bibliothecam adfirmat Cl. Hieron. Tirabofchus Storia della Letteratura Italiana. Modena MDCCLXXVI 4. Parte I. pag. 108. & ante ipfum Cl. Laur. Mebus in Vita Ambrofii Generalis Camald. Florentiae pag. CXC. CCXXXVII, CCLIV. CCLXXVI. cccxxvII. CCCCXXXI. (8) lac. Gaddius in Tractatu Hift. fuae Familiae pag. 32. & in Elogiis hiftoricis pag. 201. ceriffima charitas, & cordialis. affectus, quibus Magnificentia Veftra ex propria virtute afficitur ad nos, noftrumque Commune, quando in tanta alacritate animi, in tanta egregiorum confiliorum veftrorum folemnitate, & fingulari benivolentia fufcepittis eumdem, quando in tam exceffiva liberalitate, vota noftra, nulla mora protracta, totaliter admififtis, effectum corum duobus prudentiffimis, & honorabilibus civibus veftris Zenobio Thaddaei Gaddii, & Iuliano Bartholomaei cum efficaciffima diligentia committentes. Pro quibus omnibus propter gratiarum effectum, nos, Communitatemque noftram indiflolubili vinculo perpetuo obligatis; ut numquam a noftris, & fuccefforum noftrorum mentibus excident, fed memorabiliter renitefcent ad tam floridae, tamque magnificae Civitatis veftrae laudem. Cuius honores, beneplacita, & exaltationem intendimus femper propria reputare, & ea mente, & opere efficaciter peroptare. Praefati autem Syndaci veftri intentiones veftras, & noftras cum folerti prudentia ac ftudiofa diligentia funt valde laudabiliter exfequuti. Itaque apud Magnificentiam Veftram, & nos funt digniffime commemorandi. Datum in noftro Ducali Palatio die X. Septembris quinta Indictione. (1), §. VI. Quantae virtutis vir eflet Francifcus, a primis aetatis fuae annis indicavit, qui liberalibus artibus inftitutus, adolefcentiam ingreflus, fe viris ea tempeftate doctiffimis, ac praecipue fummo Platonicorum Principi Marfilio Ficino inftituendum tradidit, quem propterea idem Ficinus inter fuos auditores adnumerat in Epiftola ad Martinum Vranium Lib. XI. (2) fuumque de eo iudicium fequenti Epiftola, quae non exftat inter editas (3) pronunciavit. "Marfilius Ficinus Domino Francifco Gaddo probo & docto viro S. P. D. "} Defideravi faepius, doctiffime Gadle, aliquid litterarum ad te fcribere, sed quum nihil te dignum mihi fuccurreret, tacere malui, quam rufticum aliquid, atque illepidum ad urbanum, & lepidiffimum virum fcribere. Verum poftquam huc, videndi gratia Marfilium noftrum venifti, tale nobis argumentum dedifti, ut non folum nunc ad te fcribere potuerim, fed de te, & in pofterum femper fcripturus fim. Te enim non modo Leges doctum ( ut putabam) verum etiam Medicinae, Aflronomiaeque peritum efle animadverti. Nam de his omnibus tam fubtiliter difputafti, ut non mihi folum, fed omnibus, qui interfuerunt admirationi fueris. Quare maximo apud cos haberis in precio, apud me vero tanto, ut immortale a fuperis munus accepiffe affirmaturus fim, fi tibi gratum aliquid efficere poffin. Magis equiden, nifi adulationis vererer opinionem, tuis in laudibus abundarem. Verum opto aliquid contingere, ut id maledicis, detractoribufque invitis audentius facere queam. Bene vale, meque te ardenter amantem ama. Sexto decimo Kal. Octob. MCCCCXCVII. ex Agro Caregio 4). 12 > §. VIII. Iuri potiffimum Civili incubuit Francifcus, trefque habuit uxores unam ex Adimaria, alteram ex Rodulphia, ac tertiam denique ex Guafconia familia (5). Verum quum multis litteris, multoque ufu tractandae Rei. publicae, vir valde experiens, & graviffimus evafiffet, non praetermifit, quum rogaretur a patria, fuas ingenii vires communis utilitatis caufla explicaré (6), Vfus igitur civilium negotiorum & nobilium artium fcientia permultum in eo auctoritatis addiderunt; atque ex hifce rebus duabus, in eo fplendor eiufmodi conflatus eft, ut egregie domi forifque operam Reipublicae impenderet, multorumque in fe benevolentiam conciliaret. Doctiffimis fiquidem lit ". tera (1) Hanc Epiftolam Iacobo Gaddio a Scipione Admirato iuniore communicatam edidit, fed mendis obfitam, ut reliqua omnia, idem Gaddius in Elogiis Florentiae typis novis Amatoris Maffae MDCXXXVII. 4. pag. 202. Scripta autem fuit poft pacem inter Venetos ex una parte, & Ludovicum, Hungariae Regem, Aquileienfem Patriarcham, Ligures, & Carrarienfem Paduae Principem ex altera, pacificatore, & arbitro Aimone Sabaudienfe. Vid. P. Iuftinian. Hift. Lib. VI. Sabellicum in fine Lib. VII. Decadis II. Rerum Venetarum. (2) Vid. Io. Corfii Commentarium de vita Ficini, noftra cura editum Pifis apud Auguftinum Pizzorno MDCCLXXI. 8. pag. 29. (3) In editione Operum Bafileenfi Henricpetrina anni MDLXXVI. fol. Tomis II. (4) Hanc quoque Epiftolam mendofe adfert Iacobus Gaddius in Elog. pag. 217. (5) lac. Gaddius in Trat. Hift. fuae Familiae pag. 32. & 33. (6) In Archivo Reipublicae, vulgo Riformagioni, quatuor exftant Volumina; primum infcriptum Inftruzioni dal MCCCCLXXX. aÌ MCCCCXCV; fecundum Lettere dat MCCCCLXXV. al MCCCCXC.; tertium Lettere dal MCCCCLXXVIII. al MCCCCLXXXIII.; quartum denique Lettere MD. in quibus Exemplaria plura litterarum ad ipfum. Francifcum Gaddium fcriptarum nomine Florentinae Reip. occurrunt. Vide. Iulianum Riccium in Priorifta Mss. Orlandum Malavoltam Hiftor. Part. III. & Paullum Minium Cap. De' Fio rentini Illuftri per configlio. |